ಪೂರ್ವಕಾಲವೃತ್ತಾಂತ ಪ್ರಥಮ ಭಾಗ 11
1 ೧ ಅನಂತರ ಇಸ್ರಾಯೇಲರೆಲ್ಲರೂ ಹೆಬ್ರೋನಿನಲ್ಲಿದ್ದ ದಾವೀದನ ಬಳಿಗೆ ಬಂದು ಅವನಿಗೆ, “ನಾವು ನಿನಗೆ ರಕ್ತಸಂಬಂಧಿಗಳಾಗಿದ್ದೇವೆ.
Hili ia naʻe fakataha ʻa ʻIsileli kotoa kia Tevita ki Hepeloni, mo nau pehē, “Vakai, ko ho hui ʻoʻou ʻakimautolu mo ho kakano ʻoʻou.
2 ೨ ಸೌಲನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಇಸ್ರಾಯೇಲರ ದಳಾಧಿಪತಿಯಾಗಿ ಇದ್ದವನು ನೀನೇ. ನಿನ್ನ ಕುರಿತು ನಿನ್ನ ದೇವರಾದ ಯೆಹೋವನು, ‘ನೀನು ನನ್ನ ಪ್ರಜೆಗಳಾದ ಇಸ್ರಾಯೇಲರ ನಾಯಕನೂ, ಪಾಲಕನೂ ಆಗಿರುವಿ’ ಎಂದು ವಾಗ್ದಾನ ಮಾಡಿದ್ದಾನೆ.” ಎಂದು ಹೇಳಿದರು.
Kaeʻumaʻā foki ʻae ngaahi ʻaho kuo hili ange, ʻio, lolotonga ʻae kei tuʻi ʻa Saula, ko koe ia naʻe taki atu mo toe ʻomi ʻa ʻIsileli: pea naʻe pehē kiate koe ʻe Sihova ko ho ʻOtua, ‘Te ke fafanga ʻe koe ʻa hoku kakai ʻIsileli, pea te ke pule ʻe koe ki hoku kakai ʻIsileli.’”
3 ೩ ಆಗ ಅರಸನಾದ ದಾವೀದನು ತನ್ನ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಬ್ರೋನಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದ ಇಸ್ರಾಯೇಲರ ಹಿರಿಯರೆಲ್ಲರೊಡನೆ ಅಲ್ಲೇ ಯೆಹೋವನ ಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಒಡಂಬಡಿಕೆಮಾಡಿಕೊಂಡನು. ಅವರು ಸಮುವೇಲನಿಗೆ ಯೆಹೋವನ ವಾಕ್ಯಾನುಸಾರವಾಗಿ ದಾವೀದನನ್ನು ಅಭಿಷೇಕಿಸಿ, ಇಸ್ರಾಯೇಲರ ಅರಸನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದರು.
Ko ia naʻe fakataha ai ʻae kau mātuʻa kotoa pē ʻo ʻIsileli ki he tuʻi ki Hepeloni; pea naʻe fai ʻe Tevita ha fuakava mo kinautolu ʻi he ʻao ʻo Sihova ʻi Hepeloni, pea naʻa nau pani ʻa Tevita ʻaki ʻae lolo ke ne tuʻi ki ʻIsileli, ʻo fakatatau mo e folofola ʻa Sihova ʻia Samuela.
4 ೪ ದಾವೀದನು ಇಸ್ರಾಯೇಲರನ್ನು ಕರೆದುಕೊಂಡು ಅಂದಿನಕಾಲದಲ್ಲಿ ಯೆಬೂಸೆನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಯೆರೂಸಲೇಮಿಗೆ ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಲು ಹೊರಟನು. ಆ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಮೂಲನಿವಾಸಿಗಳು ಯೆಬೂಸಿಯರು.
Pea naʻe ʻalu ʻa Tevita mo ʻIsileli kotoa pē ki Selūsalema, ʻa ia [ʻoku ui ]ko Sepusi; ko e potu naʻe nofo ai ʻae kakai Sepusi, ko e kakai ʻoe fonua.
5 ೫ ಯೆಬೂಸಿಯರು ದಾವೀದನಿಗೆ, “ನೀನು ಒಳಗೆ ಬರಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ” ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಆದರೂ ಅವನು ದಾವೀದನಗರವೆನಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಚೀಯೋನ್ ಕೋಟೆಯನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಮಾಡಿಕೊಂಡನು.
Pea naʻe pehē ʻe he kakai ʻo Sepusi kia Tevita, “ʻE ʻikai te ke hoko mai ki heni.” Ka neongo ia naʻe kapasia ʻe Tevita ʻae kolotau ʻo Saione, ʻa ia [ʻoku ui ]ko e “Kolo ʻo Tevita.”
6 ೬ ಆ ದಿನ ದಾವೀದನು ತನ್ನೊಂದಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದ ಇಸ್ರಾಯೇಲರನ್ನು ಕುರಿತು “ಯಾರು ಯೆಬೂಸಿಯರನ್ನು ಮೊದಲು ಸೋಲಿಸುವನೋ ಅವನು ದಳಾಧಿಪತಿ ಆಗುವನು” ಎಂದು ಹೇಳಿದನು. ಚೆರೂಯಳ ಮಗನಾದ ಯೋವಾಬನು ಮೊದಲು ದಾಳಿ ಮಾಡಿದ್ದರಿಂದ ಅವನೇ ದಳಾಧಿಪತಿ ಆದನು.
Pea naʻe pehē ʻe Tevita, “Ko ia ʻe tomuʻa teʻia ʻae kakai Sepusi, ʻe hoko ia ko e tuʻukimuʻa mo e ʻeiki pule.” Pea pehē, naʻe tomuʻa hoko hake ʻa Soape ko e tama ʻo Seluia, pea naʻe hoko ai ia ko e ʻeiki pule.
Pea naʻe nofo ʻa Tevita ki he kolotau; pea ko ia naʻe ui ai ia ko e Kolo ʻo Tevita.
8 ೮ ಅವನು ಮಿಲ್ಲೋವಿನಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ ಸುತ್ತಲೂ ಪಟ್ಟಣವನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸಿದನು. ಯೋವಾಬನು ಪಟ್ಟಣದ ಉಳಿದ ಭಾಗವನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸಿದನು.
Pea naʻa ne langa hake ʻae kolo ʻo takatakai hake, ʻio, mei Milo ʻo tākai hake: pea naʻe toe langa foʻou ʻe Soape ʻa hono toe ʻoe kolo.
Naʻe pehē ʻae fakaʻaʻau ʻa Tevita ke lahi mo lahi hake ʻaupito: he naʻe kau kiate ia ʻa Sihova ʻoe ngaahi kautau.
10 ೧೦ ರಾಜ್ಯಸಂಬಂಧವಾಗಿ ದಾವೀದನಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಸಹಾಯಕರಾಗಿದ್ದು, ಯೆಹೋವನ ವಾಕ್ಯಾನುಸಾರವಾಗಿ ಇಸ್ರಾಯೇಲರೆಲ್ಲರೊಡನೆ ಅವನನ್ನು ಅರಸನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರನ್ನು ಕುರಿತದ್ದು.
Ko kinautolu eni foki ʻae kau tuʻukimuʻa ʻi he kau tangata mālohi lahi ʻaia naʻe maʻu ʻe Tevita, ʻakinautolu naʻe kau mālohi mo ia ʻi hono puleʻanga, pea mo ʻIsileli kātoa, koeʻuhi ke ne hoko ko e tuʻi, ʻo fakatatau mo e folofola ʻa Sihova ʻaia naʻe kau ki ʻIsileli.
11 ೧೧ ದಾವೀದನ ಯುದ್ಧವೀರರ ಪಟ್ಟಿ: ಹಕ್ಮೋನಿಯನಾದ ಯಾಷೊಬ್ಬಾಮನು ಮೂವತ್ತು ಶೂರರಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯಸ್ಥನು. ಇವನು ತನ್ನ ಬರ್ಜಿಯನ್ನು ಬೀಸುತ್ತಾ ಹೋಗಿ ಒಂದೇ ಸಾರಿ ಮುನ್ನೂರು ಜನರನ್ನು ಕೊಂದನು.
Pea ko eni ʻa hono lau hake ʻoe kau tangata mālohi lahi naʻe maʻu ʻe Tevita: ko Sasopiami ko e tangata ʻAkimoni, ko e tuʻukimuʻa ʻi he ngaahi ʻeikitau: naʻa ne hiki hake ia ʻa hono tao ke tauʻi ʻae “Toko Tolungeau” naʻe tāmate ʻe ia ʻi he ʻaho pe taha.
Pea naʻe hoko mo ia ʻa ʻEliesa ko e foha ʻo Toto, ko e tangata ʻAhoi, ʻaia ko e taha ia ʻi he “Toko Tolu” naʻe mālohi lahi.
13 ೧೩ ಫಿಲಿಷ್ಟಿಯರು ಪಸ್ದಮ್ಮೀಮಿನಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ ಇವನು ದಾವೀದನ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿದ್ದನು. ಅಲ್ಲಿ ಒಂದು ಜವೆಗೋದಿಯ ಹೊಲವಿತ್ತು. ಇಸ್ರಾಯೇಲರು ಫಿಲಿಷ್ಟಿಯರಿಗೆ ಹೆದರಿ ಓಡಿಹೋಗಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದಾಗ,
Naʻe ʻia Tevita ia ʻi Pasi-Tamemi, pea naʻe fakataha ʻi ai ʻae kakai Filisitia ki he tau, pea naʻe ʻi ai ʻae potu ngoue naʻe fonu ʻi he paʻale; pea naʻe feholaki ʻae kakai mei he ʻao ʻoe kau Filisitia.
14 ೧೪ ಆ ವೀರರು ಹೊಲದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲೇ ನಿಂತುಕೊಂಡು, ಫಿಲಿಷ್ಟಿಯರನ್ನು ಕೊಂದು, ಹೊಲವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿದರು. ಹೀಗೆ ಯೆಹೋವನು ಅವನಿಗೆ ಮಹಾ ಜಯವನ್ನುಂಟುಮಾಡಿದನು.
Pea naʻa nau malumu ʻi he lotolotonga ʻoe potu fonua ko ia, mo nau fakahaofi ia, mo tāmateʻi ʻae kakai Filisitia; pea naʻe fakamoʻui ʻakinautolu ʻe Sihova ʻi he fakamoʻui lahi.
15 ೧೫ ದಾವೀದನು ಅದುಲ್ಲಾಮ್ ಗಿರಿಯ ಗವಿಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಅವನ ಮೂವತ್ತು ಜನ ಪ್ರಸಿದ್ಧಶೂರರಲ್ಲಿ ಮೂವರು ಅವನ ಬಳಿಗೆ ಬಂದರು. ಫಿಲಿಷ್ಟಿಯರು ದಂಡೆತ್ತಿ ಬಂದು ರೆಫಾಯೀಮ್ ತಗ್ಗಿನಲ್ಲಿ ಪಾಳೆಯಮಾಡಿಕೊಂಡಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡರು.
Pea ko eni, naʻe ʻalu hifo ki he maka kia Tevita ʻi he ʻanaʻi maka ko ʻAtulami ʻae toko tolu ʻoe ngaahi ʻeikitau ʻe toko tolungofulu; ka naʻe nofo ʻae kautau ʻoe kakai Filisitia ki he potu talalo ʻo Lefeimi.
Pea ko e kuonga ia naʻe nofo ai ʻa Tevita ki he kolo mālohi, pea ko e kolotau ʻoe kakai Filisitia naʻe ʻi Petelihema ʻi he ngaahi ʻaho ko ia.
17 ೧೭ ದಾವೀದನು ಲವಲವಿಕೆಯಿಂದ, “ಬೇತ್ಲೆಹೇಮ್ ಊರಿನ ಬಾಗಿಲ ಬಳಿಯಲ್ಲಿರುವ ಬಾವಿಯ ನೀರನ್ನು ಯಾರಾದರೂ ನನಗೆ ತಂದು ಕೊಡುವುದಾದರೆ ಎಷ್ಟೋ ಒಳ್ಳೆಯದು” ಎಂದು ಹೇಳಿದನು.
Pea naʻe holi feinga pe ʻa Tevita, ʻo ne pehē, “Taumaiā ke ʻomi ʻe ha tokotaha kiate au haʻaku inu mei he vai ʻoe vaikeli ʻi Petelihema, ʻaia ʻoku ʻi he veʻematapā!”
18 ೧೮ ಕೂಡಲೆ ಆ ಮೂವರು ವೀರರು ಫಿಲಿಷ್ಟಿಯರ ದಂಡಿನೊಳಗೆ ನುಗ್ಗಿ ಹೋಗಿ, ಬೇತ್ಲೆಹೇಮ್ ಬಾಗಿಲ ಬಳಿಯಲ್ಲಿರುವ ಬಾವಿಯ ನೀರನ್ನು ಸೇದಿ, ದಾವೀದನಿಗೆ ತಂದು ಕೊಟ್ಟರು.
Pea naʻe ʻasi atu ʻe he toko tolu ko ia ʻi he kautau ʻoe kakai Filisitia, mo nau ʻutu hake ʻae vai mei he vaikeli ʻo Petelihema, ʻaia naʻe ʻi he veʻematapā, pea naʻa nau toʻo ʻo ʻomi ia kia Tevita: ka naʻe ʻikai siʻi inu ia ʻe Tevita, ka naʻa ne lilingi atu ia kia Sihova,
19 ೧೯ ಆದರೆ ದಾವೀದನು “ತಮ್ಮ ಜೀವವನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸದೆ ಪರಾಕ್ರಮದಿಂದ ಈ ನೀರನ್ನು ತಂದು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಈ ನೀರನ್ನು ಕುಡಿದರೆ ಈ ಪರಾಕ್ರಮಶಾಲಿ ವೀರರ ರಕ್ತವನ್ನು ಕುಡಿದಂತೆ ಆಗುವುದು. ಇಂತಹ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನನ್ನಿಂದ ಆಗದಂತೆ ನನ್ನ ದೇವರು ತಡೆಯಲಿ” ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾ, ಆ ನೀರನ್ನು ದೇವರಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸುವಂತೆ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಸುರಿದನು.
Pea ne pehē ʻe ia, “Ke taʻofi au ʻe hoku ʻOtua, ke ʻoua naʻaku fai ha meʻa pehē: he te u inu koā ʻae toto ʻoe kau tangata ni, ʻakinautolu kuo fakatuʻutāmaki ʻenau moʻui?” He ko ʻenau moʻui pe naʻe ʻomi ai ia. Ko ia naʻe ʻikai siʻi te ne inu mei ai. Ko e ngaahi meʻa eni naʻe fai ʻekinautolu ni ko e “Toko Tolu” naʻe mālohi lahi hake.
20 ೨೦ ಯೋವಾಬನ ತಮ್ಮನಾದ ಅಬ್ಷೈಯು ಬೇರೆ ಮೂರು ಜನರಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯಸ್ಥನು. ಇವನು ತನ್ನ ಬರ್ಜಿಯನ್ನು ಬೀಸುತ್ತಾ ಹೋಗಿ ಮುನ್ನೂರು ಜನರನ್ನು ಕೊಂದದ್ದರಿಂದ ಈ ಮೂವರಲ್ಲಿ ಕೀರ್ತಿಗೊಂಡನು.
Pea ko ʻApisai ko e tokoua ʻo Soape, naʻe ʻeiki hake ia ʻi he “Toko Tolu:” he naʻa ne hiki hake ʻa hono tao ke tauʻi ʻae toko tolungeau, mo ne tāmateʻi ʻakinautolu, pea naʻe lau hono hingoa mo e “Toko Tolu.”
21 ೨೧ ಉಳಿದ ಇಬ್ಬರಿಗಿಂತ ಇವನೇ ಘನತೆಯುಳ್ಳವನಾಗಿದ್ದು ಅವರ ನಾಯಕನಾದನು. ಆದರೂ ಇವನು ಮೊದಲಿನ ಮೂರು ಜನರಿಗೆ ಸಮಾನನಾಗಿರಲಿಲ್ಲ.
ʻI he “Toko Tolu,” naʻe ongoongo hake ia ʻi he toko ua; he ko hona ʻeiki ia: ka neongo ia naʻe ʻikai ke hoko hake ia ki he [ʻuluaki ]“Toko Tolu.”
22 ೨೨ ಅನೇಕ ಶೂರಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ನಡಿಸಿದ ಕಬ್ಜಯೇಲನವನಾದ ಪರಾಕ್ರಮಶಾಲಿಯ ಮೊಮ್ಮಗನೂ, ಯೆಹೋಯಾದನ ಮಗನೂ ಆದ ಬೆನಾಯನು ಇನ್ನೊಬ್ಬನು. ಇವನು ಒಂದು ಸಾರಿ ಮೋವಾಬ್ಯನಾದ ಅರೀಯೇಲನ ಇನ್ನೂರು ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಕೊಂದನು. ಇನ್ನೊಮ್ಮೆ ಹಿಮಕಾಲದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಿಂಹವು ಗುಂಡಿಯಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದಿರಲು, ಇವನು ಆ ಗುಂಡಿಗೆ ಇಳಿದು ಹೋಗಿ ಅದನ್ನು ಕೊಂದನು.
Ko Penaia ko e foha ʻa Sihoiata, ko e foha ʻoe tangata toʻa mei Kapisieli, ʻaia naʻe ongoongo ʻa ʻene ngaahi meʻa ne fai; naʻa ne tāmateʻi ʻe ia ʻae ongo tangata Moape naʻe anga fakalaione: pea naʻa ne ʻalu hifo ki ha luo ʻo ne tāmate ai ha laione ʻi he ʻaho naʻe tō ai ʻae ʻuha hinehina.
23 ೨೩ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಏಳುವರೆ ಅಡಿ ಎತ್ತರದ ಅತಿ ಬಲವಾದ ಈಟಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಒಬ್ಬ ಐಗುಪ್ತ್ಯನನ್ನು ಕೊಂದನು. ಆ ಐಗುಪ್ತ್ಯನ ಕೈಯಲ್ಲಿದ್ದ ಈಟಿಯು ನೇಕಾರರ ಕುಂಟೆಯಂತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಇವನ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕೋಲನ್ನು ಮಾತ್ರ ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಅವನ ಕೈಯಲ್ಲಿದ್ದ ಈಟಿಯನ್ನು ಕಿತ್ತುಕೊಂಡು ಅದರಿಂದ ಅವನನ್ನು ಕೊಂದನು.
Pea naʻa ne tāmateʻi ha tangata ʻIsipite, ko e tangata naʻe fuʻu sino ʻaupito, ko e hanga ʻe hongofulu ʻa hono māʻolunga; pea naʻe toʻo ʻe he tangata ʻIsipite ʻi hono nima ha tao naʻe hangē ko e ʻakau ʻoe tangata lalanga tupenu; pea naʻa ne ʻalu hifo kiate ia mo e tokotoko pe mone hamusi mai ʻae tao mei he nima ʻoe tangata ʻIsipite, ʻo ne tāmateʻi ia ʻaki ʻa ʻene tao ʻaʻana.
Ko e ngaahi meʻa eni naʻe fai ʻe Penaia ko e foha ʻo Sihoiata, pea naʻe lau hono hingoa fakataha mo e toko tolu mālohi.
25 ೨೫ ಮೂವತ್ತು ಜನರಲ್ಲಿ ಇವನು ವಿಶೇಷ ಕೀರ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದರೂ ಮೊದಲಿನ ಮೂವರಿಗೆ ಸಮಾನನಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ದಾವೀದನು ಇವನನ್ನು ತನ್ನ ಕಾವಲುದಂಡಿನ ಮುಖ್ಯಸ್ಥನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದನು.
Vakai, naʻe ongoongo ia ʻi he toko tolungofulu, ka naʻe ʻikai hoko hake ia ki he [ʻuluaki ]“Toko Tolu:” pea naʻe tuku ia ʻe Tevita ke pule ki hono kau tangata leʻo.
Pea ko eni foki ʻae kau tangata toʻa ʻoe ngaahi kautau: ko ʻAsaeli ko e tokoua ʻo Soape, mo Elihanani ko e foha ʻo Toto ʻo Petelihema,
Mo Samoti ko e tangata Heloti, mo Helesi ko e tangata Peloni,
Mo Ila ko e foha ʻo Ikesi ko e tangata Tikoa, mo ʻApiesa ko e tangata ʻAnatoti,
Mo Sipikei ko e tangata Husa, mo Ilai ko e tangata ʻAhoi,
Mo Mehelei ko e tangata Nitofa, mo Heleti ko e foha ʻo Peana ko e tangata Nitofa,
Mo Itei ko e foha ʻo Lipei mei Kipea, ʻi he fānau ʻa Penisimani, mo Penaia ko e tangata Peloni,
Mo Hulei mei he ngaahi vaitafe siʻi ʻo Keasi, mo ʻApieli ko e tangata ʻAlapa,
Mo ʻAsimaveti ko e tangata Pahulimi, mo Eliapa ko e tangata Saeliponi.
Ko e ngaahi foha ʻo Hasemi ko e tangata Kiso, mo Sonatane ko e foha ʻo Sake ko e tangata Halali,
Mo ʻAhiami ko e foha ʻo Sakali ko e tangata Halali, mo Elifali ko e foha ʻo Uli,
Mo Hefeli ko e tangata Mikela, mo ʻAhisa ko e tangata Peloni,
Mo Hesailo ko e tangata Kameli mo Nahali ko e foha ʻo Esipei,
Mo Soeli ko e tokoua ʻo Natani, mo Mipa ko e foha ʻo Hakili,
Mo Seleki ko e tangata ʻAmoni, mo Nahela ko e tangata Piheloti, ko e tangata naʻe toʻo mahafutau kia Soape ko e tama ʻa Seluia,
Mo Ila ko e tangata Itila, mo Kalepi ko e tangata Itila,
Mo ʻUlia ko e tangata Heti, mo Sapita ko e foha ʻo ʻAlai,
Mo ʻAtini ko e foha ʻo Sisa ko e tangata Lupeni, ko e ʻeikitau ʻi he kakai Lupeni, mo e toko tolungofulu naʻe kau mo ia,
Mo Hanani ko e foha ʻo Meaka, mo Sosafate ko e tangata Mitini,
Mo ʻUsia ko e tangata ʻAsitelote, mo Sama mo Sieli ko e ongo foha ʻo Hotani ko e tangata ʻAloeli,
Mo Sitieli ko e foha ʻo Simili, mo Soa ko hono tokoua, ko e tangata Tisi,
Mo Ilieli ko e tangata Mehevi, mo Silipei, mo Sosavia, ko e ongo foha ʻo Elineami, mo Itima ko e tangata Moape,
Mo Ilieli, mo ʻOpeti, mo Sesieli ko e tangata Mesopaia.
