< Matiu 5 >
1 Hagi Jisasi'ma hakare vea kevuma nezmageno'a, mago agonare mareri'ne. Anante'ma umanige'za, amage'ma nentaza disaipoli naga'mo'za Agrite e'naze.
Al ver las multitudes, subió al monte. Cuando se sentó, sus discípulos se acercaron a él.
2 Anante Agra agafa huno rempi hunezamino, amanage hu'ne,
Abrió la boca y les enseñó, diciendo,
3 Zamufama anterami'za avamupima manisaza vahe'mo'za, Anumzamofo asomura erigahaze. Na'ankure mona kumara zamagri kumare.
“Benditos sean los pobres de espíritu, porque de ellos es el Reino de los Cielos.
4 Zamasu zampi mani'ne'samokizmia, Anumzamo'a asomu huzmantegahie. Na'ankure Agra zamazeri fru hugahie.
Benditos sean los que lloran, porque serán consolados.
5 Akohe'za nemanimokizmia Anumzamo'a asomu huzmantegahie. Na'ankure maka mopa zamisige'za erigahaze.
Benditos sean los gentiles, porque ellos heredarán la tierra.
6 Fatgo avu'avaku zamaganeteno, tinku zamesiaza nehazamokizmia Anumzamo'a asomu huzmantegahie. Na'ankure Agra zamagrira knare huzmantegahie.
Dichosos los que tienen hambre y sed de justicia, porque se llenarán.
7 Vaheku'ma zamasunku hunezmantamokizmia Anumzamo'a asunku huzmantegahie. Na'ankure Anumzamo'a asuntgi zamantegahie.
Benditos sean los misericordiosos, porque obtendrán misericordia.
8 Zamagu'amo'ma agru hu'nesamo'za, Asomu erigahaze. Na'ankure zamagra Anumzana kegahaze.
Benditos sean los puros de corazón, porque verán a Dios.
9 Ha'ma erifru nehazamo'za, asomu erigahaze. Na'ankure zamagrikura Anumzamofo mofavre hugahaze.
Benditos sean los pacificadores, porque serán llamados hijos de Dios.
10 Knare zamavuzmama nehanage'za hafra huzmantesamo'za, asomura erigahaze. Na'ankure mona kumamo'a zamagri'za segahie.
Benditos sean los que han sido perseguidos por causa de la justicia, porque de ellos es el Reino de los Cielos.
11 Vahe'mo'ma huhaviza huneramanteno, kanonkeve neramino, maka hankromofo nanekea havige huno hugofi neramanteno, Nagriteku huno havigema huramantesimota, asomu erigahagahaze.
“Benditos sean sois cuando os reprochen, os persigan y digan toda clase de mal contra vosotros con falsedad, por mi causa.
12 Kaninkaha hutma muse hiho, na'ankure avamutami'mofo fenozana rama'a monafinka me'ne. Na'ankure korapara kasnampa vahera anahukna hu'za zamahe'naze.
Alegraos y regocijaos, porque vuestra recompensa es grande en el cielo. Porque así persiguieron a los profetas que os precedieron.
13 Tamagra ama'na mopare hage mani'naze. Hianagi ana hagemo'ma haga'ama omanesigeno'a, inanknahu huno hage'a ete erigahie? E'i mago knare'za hugara osiankino, atresnage'za vahe'mo'za zamagareti rehaviza hutregahaze.
“Vosotros sois la sal de la tierra; pero si la sal ha perdido su sabor, ¿con qué se salará? Entonces no sirve para nada, sino para ser arrojada y pisoteada por los hombres.
14 Tamagra ama mopamofo tavi mani'naze. Mago rankumamo agonare me'nesia rankumamo'a fra okigahie.
Vosotros sois la luz del mundo. Una ciudad situada en una colina no se puede ocultar.
15 Vahe'mo'za ramu tavi rekru hu'za baketifina nontaze. Tavi ante azotare hantintenageno remasa nompina nehie.
Tampoco se enciende una lámpara y se pone debajo de una cesta de medir, sino sobre un candelero; y brilla para todos los que están en la casa.
16 Anahu kante tavika'a atregeno, vahe'mokizmirera remsa hanige'za, knare kavu kvara nege'za, monafi mani'nea Negafana ra agi amigahaze.
Así brille vuestra luz delante de los hombres, para que vean vuestras buenas obras y glorifiquen a vuestro Padre que está en los cielos.
17 Tamagra kasegene, kasnampa vahe ke eri atreku e'ne hutma Nagrikura osiho. Nagra kasegene kasnampa ke eri atrenaku ome'noanki, eri knare hunaku e'noe.
“No penséis que he venido a destruir la ley o los profetas. No he venido a destruir, sino a cumplir.
18 Nagra tamagerafa hu'na neramasmue, monane mopane vaga'oreno me'nena, mago onensa avoma kasegefi me'nea zamo'a vagaore me'nenkeno, hakare zamo'a efore hugahie.
Porque de cierto os digo que hasta que pasen el cielo y la tierra, ni una letra mínima ni un trazo de pluma pasarán de la ley, hasta que todo se cumpla.
19 Hagi iza'o ana kasegefinti mago rufutagino, rumofo rempi humino, ana hiho hanuno'a, agra ositfa mona kumapina manigahie. Hianagi mago vahe'mo'ma Anumzamofo kasegema amage nenteno, rempi vahe huzmisuno'a, mona kumapina henka ra agine vahe manigahie.
Por lo tanto, el que quebrante uno de estos mandamientos más pequeños y enseñe a otros a hacerlo, será llamado el más pequeño en el Reino de los Cielos; pero el que los cumpla y los enseñe será llamado grande en el Reino de los Cielos.
20 Na'ankure Nagra neramasmue, tamagri tamavu'tamavamo'ma fatgo huno kasegere ugagota hu'naza vahe'mofone, Farisi vahe'mokizmima, zamagatema oresiana, tamagra mona kumapina ovugahaze.
Porque os digo que si vuestra justicia no es mayor que la de los escribas y fariseos, no entraréis en el Reino de los Cielos.
21 Tamagra ko antahi'naze, tamagehe'ima zamasmi'naza kea, Kagra mago vahera ahe ofrio, hagi iza'o vahe'ma ahe frisimo'a, keagare otigahie hu'ne.
“Habéis oído que a los antiguos se les dijo: “No matarás”, y que “quien mate correrá peligro de ser juzgado”.
22 Hianagi Nagra anage nehue, iza'o nefuma rimpa kna huntesimo'a, agra keagare otigahie. Aza'o mago nefuma huhaviza hunte'simofona, avare'za kanisolo kva vahete (Sanhedrin) vugahaze. Hagi iza'o neginagi ke nehie huno hanimofona, tusi'a tevefi avare tregahaze. (Geenna )
Pero yo os digo que todo el que se enoje con su hermano sin causa, estará en peligro del juicio. El que diga a su hermano: “¡Raca!”, correrá el peligro del consejo. El que diga: “¡Necio!”, correrá el peligro del fuego de la Gehena. (Geenna )
23 E'ina hu'negu, kagrama ofa ka'a erinka kre sramanavu itare'ma esunka, negafu'ma rimpa hegante nenia zanku antahisunka,
“Por tanto, si estás ofreciendo tu ofrenda en el altar, y allí te acuerdas de que tu hermano tiene algo contra ti,
24 ana kresramana vu itare ofa ka'a atrenka ete vunka, kotazana ana negafu'ene ome kasunke hutenka, henka ofaka'a eme amio.
deja tu ofrenda allí, ante el altar, y sigue tu camino. Primero reconcíliate con tu hermano, y luego ven a ofrecer tu ofrenda.
25 Hagi mago'mo naneke hugantenaku hanimofona karanka nevutna ame'ama hunka rimpa eri fru huo, aru kagrira kavreno ke refakohu vahete vanigeno, anante ke refakohu ne'mo'a kavreno kina kva ne'te vanigeno, hagi kagrira kasaga huno kina nompi katre'zanku, ana huo.
Ponte de acuerdo con tu adversario rápidamente mientras estás con él en el camino; no sea que el fiscal te entregue al juez, y el juez te entregue al oficial, y seas echado a la cárcel.
26 Tamage hu'na kagrira negasamue, kagra anampintira atioramitfa hugahane, hagi agima ahegantesiama'a mizase varesunka henka kina nompintira atiramigahane.
De cierto te digo que no saldrás de allí hasta que hayas pagado el último centavo.
27 Tamagra antahi'naze amanagema hu'nea kea, Tamagra ru vene, a'ene monko'zana osugahaze hu'ne.
“Habéis oído que se dijo: “No cometerás adulterio”;
28 Hianagi Nagra neramasmue, aza'o mago a' negeno kesane hanimo'a, hago ana a'ene monko'za agu'afina hu'ne.
pero yo os digo que todo el que mira a una mujer para codiciarla, ya ha cometido adulterio con ella en su corazón.
29 Tamaga kavurgamo kazeri kumipi katre'na, eri tagitinka mate vuo, na'ankure ru maka kavufa tevefi (hell) vu'zankura, mago kvufamo fanane hani'ana, knare hugahie. (Geenna )
Si tu ojo derecho te hace tropezar, sácalo y arrójalo lejos de ti. Porque más te vale que perezca uno de tus miembros que todo tu cuerpo sea arrojado a la Gehenna. (Geenna )
30 Kazantmaga'amo kumipi kavrentena, taga hunka matevu atro. Ru mika kavufamo tevefi vu'zankura mago kavufa atresanana, e'i knare'za hugahie. (Geenna )
Si tu mano derecha te hace tropezar, córtala y arrójala lejos de ti. Porque más te conviene que perezca uno de tus miembros, que no que todo tu cuerpo sea arrojado a la Gehenna. (Geenna )
31 Korapara anage huno avona krente'ne, Iza'o a' ama huntenaku hanuno'a, a' atre avonkre amino hu'ne.
“También se dijo: “El que repudie a su mujer, que le dé carta de divorcio”,
32 Ana hanigeno Nagra anage tamagrikura nehue, mago vahe'mo a' a'mo monko'za osu'nenigeno atre'siana, ana ne'mo'a ana ara huntesigeno monko'zana hugahie. Hanigeno iza'o, vemo'ma atre'nesia a'ma erisia ne'mo'a, monko'za hugahie.
pero yo os digo que el que repudia a su mujer, salvo por causa de inmoralidad sexual, la convierte en adúltera; y el que se casa con ella estando repudiada, comete adulterio.
33 Mago'ene tamagra korapama, tamagehe'ima zamasmi'nea kea antahi'naze, Huvempa kea ha'ontagigahane. Hianagi Ra Anumzantera huvempa hu'nana kea eri knare huo hu'ne.
“Habéis oído que se dijo a los antiguos: ‘No perjurarás, sino que cumplirás al Señor tus juramentos”,
34 Hianagi Nagra anage hu'na neramasmue, mona kumaku hunteta huvempa osiho, na'ankure Anumzamo nemania tra'e,
pero yo os digo que no juréis en absoluto: ni por el cielo, porque es el trono de Dios;
35 mopa'mofonku hunteta huvempa osiho, na'ankure Agra agia nentea trare, hifi Jerusalegura osiho, na'ankure tusi'a kinimofo rankumare hu'ne. (Ais 66:1-2)
ni por la tierra, porque es el escabel de sus pies; ni por Jerusalén, porque es la ciudad del gran Rey.
36 Kagra kasenire huntenka huvempa osuo, na'ankure kagra mago kazokara eri efeke osuge, haninkera osugahane.
Tampoco jurarás por tu cabeza, porque no puedes hacer blanco ni negro un solo cabello.
37 Hianagi kema hananana, izo hanunka, izo huo, i'oma hnunka i'o huo, mago'a amana kema agatereno hanuno'a, hankro'mofontegati eanke hugahie.
Pero que vuestro “Sí” sea “Sí” y vuestro “No” sea “No”. Todo lo que sea más que esto es del maligno.
38 Tamagra anagema hu'nea kea antahi'naze, Avu rupro hanimofona, agri enena avu rupro huo. Ave rutafri simofona, agri enena ave rutafrio hu'ne.
“Habéis oído que se dijo: “Ojo por ojo y diente por diente”.
39 Hianagi mago'ene anage hu'na neramasmue, haviza huramante simofona, azeri havizana osiho. Hianagi iza'o tamaga kaziga kameragente'ma kahena, rukrehe hugeno, mago kaziga kameragente kaheno.
Pero yo os digo que no resistáis al que es malo, sino que al que te golpee en tu mejilla derecha, vuélvele también la otra.
40 Mago'mo'ma sioti ka'agu namio hanigenka, anakre kuka'ane amio.
Si alguien te demanda para quitarte la túnica, déjale también el manto.
41 Iza'o kagri'ma tutu huno fenoni'a erinka, mago kilo mita vuo hanigenka, eriagaterenka tare kilo mita vuo.
El que te obligue a recorrer una milla, ve con él dos.
42 Mago zanku kantahige simofona amne amio, erite'na kamisue huno kantahigena, i'o osuo.
Da al que te pida, y no rechaces al que quiera pedirte prestado.
43 Tamagra antahi'nageno korapara anage hu'naze, Kagri tava'onte mani'nemofona kavesintetfa nehunka, ha' vahe ka'a krimpa hento hu'ne.
“Habéis oído que se dijo: ‘Amarás a tu prójimo y odiarás a tu enemigo’.
44 Hianagi Nagra anage hu'na neramasmue, ha' vahetmia zamesizmantetfa nehuta, tamahesia vahera nunamu huzmanteho.
Pero yo os digo: amad a vuestros enemigos, bendecid a los que os maldicen, haced el bien a los que os odian y orad por los que os maltratan y os persiguen,
45 E'inama hanuta monafi nemania Nafatamimofo mofavre manigahaze. Agra zagegu higeno, zagea knare vahete ene, havi vahetera neregeno, fatgo vahete'ene, fatgo osu vahete enena kora atregeno nerie.
para que seáis hijos de vuestro Padre que está en los cielos. Porque él hace salir su sol sobre malos y buenos, y hace llover sobre justos e injustos.
46 Na'ankure tamavesima antenia vahe'ma, tamavesi zamantenuta na'a mizama'a erigahaze? Tagra antahi'none, takesi zagoma eri vahe'mo'za anahu knara nehaze.
Porque si amáis a los que os aman, ¿qué recompensa tendréis? ¿Acaso no hacen lo mismo los recaudadores de impuestos?
47 Tamagrama nermafunke'za zamazeri so'e hanazana, na'a mago'a zana hugahaze? Megi'a vahe'mo'za zamagranena anahu kna nehaze.
Si sólo saludáis a vuestros amigos, ¿qué más hacéis vosotros que los demás? ¿Acaso no hacen lo mismo los recaudadores de impuestos?
48 E'ina hu'negu tamagra monafi neramafa'ma fatgo huno agru hu'nea kna hutma fatgo hutma agru hiho huno zamasmi'ne.
Por eso seréis perfectos, como vuestro Padre que está en los cielos es perfecto.