Aposolo 7
1 Ugagota pristi ne'mo'a huno, Stiveniga, amama hunegantaza kemo'a tamagefi?
Då sagde øvstepresten: «Hev dette seg so?»
2 Higeno Stiveni'a huno, nafuhetane nafaheta mika'motma nagri kea antahiho, nerageho Abrahamu'a, Mesapotamia mani'negeno, Masanentake Anumzamo'a avure ehanatitegeno henka'a atreno vuno Harania umani'negeno,
Han svara: «Brør og feder, høyr på meg! Herlegdomens Gud openberra seg for far vår, Abraham, då han var i Mesopotamia, fyrr han feste bu i Kharan;
3 Anumzamo'a amanage huno asami'ne, Vaheka'ane mopaka'anena atrenka, kaveri hanua mopare vuo. (Jen-Agf 12:1)
og han sagde til honom: «Gakk ut frå landet ditt og frå ætti di, og far til det landet som eg skal syna deg!»
4 Anante Kaldia mopa atreno, Harani kumate umani'ne. Anante Abrahamu nefa'a frigeno, Anumzamo'a huntegeno amama menima emani'naza mopare e'ne.
Då gjekk han ut or Kaldæarland og feste bu i Kharan; og då far hans var dåen, let han honom flytja derifrå til dette landet, der de no bur;
5 Anumzamo'a mago mopa manisana zane huno Abrahamuna omi'ne, mago osi atupa'e huno refako huomi'ne. Mofavrea onte'tfa hu'neanagi Anumzamo'a huvempa hu'ne, ana hu'neanagi Nagra kagri'ene mofavre zagaka'a henka zamigahue huno hu'ne.
men han gav honom ikkje arvlut der, ikkje ei fotbreidd eingong. Og han lova å gjeva honom det til eiga og hans ætt etter honom, endå han ikkje hadde barn.
6 Hianagi Anumzamo'a amanahu ke huno Abrahamuna asami'ne, Kagehe'za ru vahe mopafi, mopazmi omane vahe umanigahaze. 400'a Zagegafu'mofo agu'afina, mopa agafa vahe'mo'za kazokzo eri'za vahe zamavarente'za, kva huso'e huozmantegahaze.
Og Gud tala soleis: «Hans ætt skal bu som utlendingar i framandt land, og dei skal gjera deim til trælar og fara ille med deim i fire hundrad år.
7 Hianagi Nagrani'a kazokzo eri'za zamisaza mopare vahera, nona'a zamazeri haviza huzmantegahue, huno Anumzamo'a hu'ne. Anama hute'za henka zamagra atre'za e'za ama mopare Nagrira eme nagi hanta vazigahaze. (Jen-Agf 15:13-14)
Og det folket som dei trælar under, vil eg døma, » sagde Gud. «Og so skal dei draga ut og tena meg på denne staden.»
8 Anumzamo'a Abrahamu'ene huvempa huno oku avufama tagahu nanekea huhagerafiteno, Abrahamu'a, Aisakina nefaza higeno 8'a zagegnama nemaniana, oku avufa taga hu'naze. Aisaki'a Jekopu nefaza higeno, Jekopua 12fu'a tagehemofona nezmafa mani'ne. (Jen-Agf 17:10-14.)
Og han gav honom umskjeringspakti; og so avla han Isak og umskar honom den åttande dagen, og Isak Jakob, og Jakob dei tolv patriarkarne.
9 Ana tagehe'mo'za Josefena kanive rente'za mizante atrage'za ru vahe'mo'za avare'za Isipi vu'naze. Ana hu'nazanagi Anumzamo'a agrane mani'neno,
Og patriarkarne ovundast på Josef og selde honom til Egyptarland. Og Gud var med honom
10 knama nemizageno'a Anumzamo'a aza nehuno, knare avu'vazane, antahi'zana Josefena amigeno, Isipi kini ne'mofo Fero avurera knare higeno, Fero'a huntegeno ugagota kva Isipia hu'neno, noma'afima me'neazane nemania vahetera anazanke huno kegava hu'ne.
og fria honom ut or alle hans trengslor og gav honom nåde og visdom for Farao, egyptarkongen, og han sette honom til hovding yver Egyptarland og heile sitt hus.
11 Anante Isipi mopare'ene Kenani moparera ne'zana fanane higeno, vahe'mo'za tusi'a zamagate'zampi manizage'za, tagehe'za mago kavera hakare'za eri fore osu'naze.
So kom det hunger yver heile Egyptarland og Kana’an, og stor trengsla; og federne våre fann ikkje føda.
12 Hianagi ne'zana Isipi me'ne kema Jekopu'a nentahino'a, tagehemofona esete ne'za omerihogu huzmantege'za vu'naze.
Men då Jakob høyrde at der var korn i Egyptarland, sende han federne våre dit fyrste gongen.
13 Anante'ma mago'ane (second time) vazageno'a, Josefe'ne huno agra'agu huama higeno, Fero'a, Josefe afuhe'za e'naza kea antahi'ne.
Og den andre gongen vart Josef attkjend av brørne sine, og Farao lærde å kjenna Josefs ætt.
14 Anantera Josefe'a ke naneke atrenteno nefa Jekopunku ene ana miko tuzagarazaga'agura nagritega eho huno hu'ne, ana mika'a 75fu'e.
Men Josef sende bod og kalla Jakob, far sin, og alt folket sitt dit, fem og sytti sjæler.
15 Hanki Jekopu'a Isipi umani'neno, anantega agrane tagehe'zanena fri'naze.
Og Jakob drog ned til Egyptarland, og han døydde, han og federne våre.
16 Anantegatira zaferina'a eri'za Sekemu vazazamo'za, Abrahamu'ma zagoma atreno Hamori mofavre nagapinti'ma mago'a zagoreti'ma mizama asente'nea kerigampi Sekamu ome asente'naze. (Jen-Agf 50:13.)
Og dei vart flutte yver til Sikem og lagde i den gravi som Abraham kjøpte for sylv av borni åt Hemor i Sikem.
17 Hu'neanagi Anumzamo'ma, Abrahamuma huvempama hunte'nea knamo'a kofta huno eku nehigeno, Isipima tagri vahe'ma mani'naza vahe'mo'za tusi vahe krerfa fore hu'naze.
Etter som det leid til tidi for den lovnaden som Gud tilsvor Abraham, auka folket seg og vart mannsterkt i Egyptarland,
18 Henka Josefema antahino keno osu'nea kini ne' Isipi fore huno kegava hu'ne.
alt til det kom ein annan konge yver Egyptarland, som ikkje visste noko um Josef.
19 Ana kinimo'a vahetia rezmatga nehuno, tagehe'ina havi avu'ava hunezmanteno kasefa mofavrema kasentenazana megi'a zamatrenke'za friho huno huhanavetine. (Eks-Ati 1:8-2:15)
Han for med svikråd mot folket vårt og for ille med federne våre, til dess dei laut setja småborni sine ut, so dei ikkje skulde få liva.
20 Anama hianknafi Mosesena kasentegeno Anumzamofo avurera hentofa mofavre fore hutegeno, 3'a ikamofo agu'afina kegava hazageno nefa nompi manitegeno,
I den tidi vart Moses fødd, og han var yndeleg for Gud. Og han vart fostra i huset åt far sin i tri månader.
21 henka avare'za megi'a ometrageno, Fero mofamo'a avareno agri'a mofavregna huno kegava hu'ne.
Men då han vart utsett, tok Faraos dotter honom og fostra honom upp som sin eigen son.
22 Mosese'a Isipi vahe'mofo antahi'zana rempi huno maka eriteno, kema hu'zampine, avu'ava'zama'afina hankave nentake ne' fore huno mani'ne.
Og Moses vart upplærd i all egyptar-visdomen; og han var megtig i ord og gjerningar.
23 Hu'neanagi 40'a zagegafu huku'ma nehuno'a nafuhe'i, Israeli vahera nantu antezmante nagesahie huno antahi'ne.
Men då han hadde fyllt fyrti år, fekk han hug til å sjå um brørne sine, Israels-borni.
24 Mosese nevuno keana Isipi ne'mo, Israeli kazokzo eri'za nera nehegeno negeno, Israeli ne'mofo ahoke heno Isipi nera ahe fri'ne.
Og då han såg at ein leid urett, kom han honom til hjelp og tok hemn for honom som leid yvervald, og slo egyptaren i hel.
25 Mosese'a antahiana agri vahe'mo'za antahi ama hu'za, nagripi huvazino Anumzamo'a huntegeno tagrira tahokeheno tavarenaku e'ne hu'za hugahaze huno antahine, hianagi zamagra Mosesena antahi omi'naze.
Han tenkte at brørne hans skulde skyna at Gud gav deim frelsa ved hans hand. Men dei skyna det ikkje.
26 Umaseno nanterana Mosese'a nevuno keana, tare Israeli ne'tremoke ha' nehakeno, zanarimpa zanazeri fru hunaku, agra amu'noznifi vuno znazeri atrenaku nehuno anage hu'ne, Ama verarena, tanagra kogna mani'na'e. Nahigeta hara neha'e?
Dagen etter kom han til deim då dei trætta, og han talde deim til å halda fred og sagde: «Menner, de er brør; kvi gjer de urett mot kvarandre?»
27 Hianagi magomo'ma havizama hunteno ahe frinaku nehimo'a, Mosesena retufe kanti netreno anage hu'ne, Aza kva mani'nenka tagrira refako hurantegahane?
Men han som gjorde grannen sin urett, støytte honom ifrå seg og sagde: «Kven hev sett deg til hovding og domar yver oss?
28 Kagra okima Isipi ne'ma hae fri'nanankna hunka nagrira nahe frinaku nehampi? (Eks-Ati 2:14)
Vil du kanskje slå meg i hel, liksom du slo egyptaren i hel i går?»
29 Ana kema hia Mosese'a nentahino, Isipia atreno viazamo, Midieni mopare anantega rurega vahe umani'ne. Mosese'ma Midienima umani'neno'a, tare ne'mofavre ksezanante'ne.
Men Moses flydde for dette ordet skuld og vart ein utlending i Midjans land, og han fekk tvo søner der.
30 Hagi 40'a zagegfuma agateregeno mago ankeromo hagage kokampi Sainai agonamofo agiafi osi zafafi tevesrasra huno nerefi fore humi'ne.
Og då fyrti år var lidne, synte ein engel seg for honom i øydemarki ved Sinaifjellet i eldslogen i ein klunger.
31 Mosese'ma anazama negeno'a, naza fore nehieha nehuno kenakuma eravaoma higeno'a, Ra Anumzamo'a kezatino,
Då Moses såg det, undra han seg yver syni. Men då han gjekk burtåt og vilde sjå, kom ei røyst frå Herren:
32 Nagra kagri kagehe'i Anumzane, Abrahamuma Aisakima Jekopu Anumzane, huno higeno, Mosesena, tusi ahirahitegeno avuge'zankura tusi agogogu nehuno avua onke'ne.
«Eg er din fedregud, Abrahams Gud og Isaks Gud og Jakobs Gud.» Men Moses vart skjelvande rædd og torde ikkje sjå på.
33 Higeno Anumzamo'a Mosesena anage huno asami'ne, Kagia nona, kagaretira zafitro, na'ankure e'ima oti'nana mopa, Ruotge hu'nea mopare oti'nane.
Og Herren sagde til honom: «Løys skorne av føterne dine! for staden du stend på, er heilag jord.
34 Vahe'nima Isipima manine'za knama e'neriza zana tamage hu'na Nagra ke'noe, zamata hozama zamizage'za krafa kema nehazana Nagra nentahina zamaza hunaku menina erami'noe. Menina kagra eno, hugantesugenka, etenka Isipi vugahane.
Eg hev grant set illgjerdi mot mitt folk i Egyptarland og høyrt deira sukk, og eg hev stige ned og vil fria deim ut. Og no, kom! lat meg senda deg til Egyptarland!»
35 E'ima ana Mosesima zamesra hunente'za, anagema hu'za, Iza kagrira kva mani'nenka vahera refko huo huno huntenemofo, e'i ana nera Anumzamo'a hunteno, kva ne' mani'nenka, zamazahu ne' manio huno Anumzamofo ankeromofo azampi osi zafafinti efore huno hunte'ne,
Denne Moses som dei forneitta og sagde: «Kven hev sett deg til hovding og domar?» honom sende Gud til hovding og utløysar ved den engels hand som synte seg for honom i klungeren.
36 Ana ne'mo zamavareno nevuno Isipi mopare ene koranke hagerinte'ene ka'ma hagege mopafina kaguvazane avame'zana 40'a zagegfufina huzmeri hu'ne.
Han førde deim ut medan han gjorde under og teikn i Egyptarland og i Raudehavet og i øydemarki i fyrti år.
37 Ama ana Mosese, Israeli vahe'zagagura huno, Anumzamo'a kasnampa vahetmia tamagripintira nagri'ma hiaza huno azeri otigahie.
Han er den Moses som sagde til Israels-borni: «Ein profet liksom eg skal Herren, dykkar Gud, reisa upp åt dykk av dykkar brør.»
38 E'i ana ne'mo, vahe kevumokizmi amu'nompima ka'ma mopafi mani'negeno ankeromo Sainai agonafina tagri tagehemokizmi Anumzamo'a kea huntegeno asimu erino mani naneke erino'ma eme tami'nea nere.
Han er den som i lyden i øydemarki var med engelen som tala til honom på Sinaifjellet, og med federne våre, han som tok imot livande ord til å gjeva oss.
39 Tagri tagehe'za ke'a antahizanku zamefi hunemi'za, retufeganti netre'za, zamagu'afina Isipigura tusi zamagesa antahi'naze.
Honom vilde federne dykkar ikkje lyda, men dei støytte honom ifrå seg og vende seg i sitt hjarta til Egyptarland, då dei sagde til Aron:
40 Eronina amanage hu'za asmi'naze, Kagotama hurantesia anumzantamina tro huranto, na'ankure ama ana Mosese'ma Isipi mopareti tavarenoma e'nea nera na'a fore huminefi tagra antahita keta osu'none hu'naze.
«Gjer oss gudar, som kann ganga fyre oss! for denne Moses som førde oss ut or Egyptarland - me veit ikkje kva som hev hendt honom.»
41 Hige'za ana knafina golire havi anumzana bulimakao anenta kna huza tro hu'za, Kresramana avuga vunente'za anama zamazanuma troma hazazankura muse hunte'naze. (Eks-Ati 32:1-10)
Og dei gjorde ein kalv i dei same dagarne bar offer fram til den avguden, og gledde seg yver det som deira eigne hender hadde gjort.
42 Hu'neanagi Anumzamo'a amagena huzmantege'za, zamagra havi anumzantema zagere'ma, ofunte'ma ikante monora hunte'naze, ko'ma kasnampa vahe'moma krente'neana tamagra Israeli vahe'mota ka'ma kokampima 40'a zage kafufima ofa nehuta Kresramana vu'nazana Israeli vahemota Nagrite Kresramana vu'nafi? A'o. Nagrite Kresramana ovu'naze.
Men Gud vende seg burt og yvergav deim til å tena himmelheren, so som det stend skrive i profetboki: «Hev vel de, Israels hus, gjeve meg slagtoffer og andre offer i fyrti år i øydemarki?
43 Tamagra Moleki havi anumzamofo seli mono no erita magoka ne-eta, Rafani havi anumzamofo ofu eritma ne-etma, havi anumzamofo amema'a mono huntenaku tro hu'naze. Ana hu'negu ama mopafintira tamazeri atranenketma Babilon kumamofona kantu kaziga umanigahaze. (Emo 5:25-27.)
Og de bar med dykk Moloks tjeld og guden Remfans stjerna, dei bilæti som de gjorde for å tilbeda deim. Og eg vil flytja dykk burt på hi sida åt Babylon.»
44 Tagri neragehoza seli mono no zamia eri'za magoka ka'ma kopi vu'naze. Anumzamo'ma Mosese asamino e'inahu hunka tro huo huno hunte'nea kante ante'za, anahu kna hu'za trohu fatgo hu'naze. (Eks-Ati 25:9)
Vitnemålstjeldet var hjå federne våre i øydemarki; so som han som tala til Moses, hadde bode å gjera det etter det bilætet han hadde set.
45 Henka tagehe'mokizimi mofavreramimo'za ana seli mono nona e'neriza, zamagra ana mopafi Josua'ene naga'amo'zanena megi'a vahe'mofo mopafi ha'hu'za eri'za mani'neza, seli mono nona kiza mani'nageno henka Devitinkna e'ne.
Dette tok federne våre i arv og førde det inn med Josva i eigedomslandet til dei heidningfolki som Gud dreiv undan for federne våre alt til Davids dagar.
46 Anumzamofo avesi zamo'a Devitinte megeno, Anumzamoka natregena ra mono nonka'a kineno huno antahige'ne, Jekopu Anumzamo'ma manisia no kinaku hu'ne.
Han fann nåde for Guds åsyn og bad um at han måtte finna ein bustad åt Jakobs Gud.
47 Hu'neanagi Solomoni'a Agri ra mono nona kinte'ne. (1 Kin 6:1)
Men Salomo bygde honom eit hus.
48 Hu'neanagi, Mareri Agatere'nea Anumzamo'a vahe'mo azanteti kinte nompina omanigahie huno, Kasnampa ne'mo hunte'ne,
Men den Høgste bur ikkje i hus som er gjorde med hender, som profeten segjer:
49 Mona kumara trani'e, ama mopa nagiamofo trare, inankna no Nagrira kinantegahaze? Huno Ramo'a hu'ne.
«Himmelen er min kongsstol, og jordi skammel under mine føter. Kva hus vil de byggja meg? segjer Herren, eller kva stad er min kvilestad?
50 Mika'zana monafine mopafinena Nagrake tro hu'noe. (Ais 66:1-2.)
Hev ikkje mi hand gjort alt dette?»
51 Tamagra ke ontahi vahe mani'nageno tamaguamo ene tamagesamo'a tamage kemofona ifo nehie! Tamagra Ruotge Avamumofona tamagehemo'zama hu'naza kna hutma maka kna tamefi hunemize!
De harde halsar og u-umskorne på hjarta og øyro! De stend alltid imot den Heilage Ande, som dykkar feder, so de og!
52 Kasnampa vahepintira ina'na vahe tamagehe'za zamahe ofri'naze? Fatgoma Hu'nemo'ma esia zamofoma ko'ma huama'ma hu'naza vahera, zamagra zamahe fri'nazanki, tamagratmi menina komoru huta zamahe fri'naze.
Kven av profetarne forfylgde ikkje federne dykkar? og dei slo deim i hel, som fyreåt forkynte at den Rettferdige skulde koma, han som de no hev svike og drepe,
53 Korapara Anumzamo'a kasege'a ankero'mokizmi zamazampi antege'za, eri'za eme tamizageta enerita, ana nanekea tamagra amagera ontetma kea rutagare'naze.
de som fekk lovi gjenom englar og hev ikkje halde henne!»
54 Ana kema Jiu kva vahe'mo'za nentahi'za, tusi zamasi vazige'za zamavera aninkreki hu'naze.
Men då dei høyrde dette, skar det deim i hjarta, og dei beit tennerne saman imot honom.
55 Hianagi Stivenina Ruotge Avamumo agu'afi efregeno, kefatgo hunagamuteno monafinka Anumzamofo masa'zana negeno, Jisasi'a Anumzamofo azantamaga kaziga'a oti'negeno ke'ne.
Men han var full av den Heilage Ande og såg upp mot himmelen, og han såg Guds herlegdom, og Jesus standa ved Guds høgre hand.
56 Nehuno agra anage hu'ne, Keho Monamo'a anagige'na negogeno, Vahe'mofo mofavremo'a Anumzamofo azantmaga'a oti'negena negoe.
Og han sagde: «Sjå, eg ser himlarne opne og Menneskjesonen standa ved Guds høgre hand!»
57 Hianagi zamagra tusi'za hu'za rankege nehu'za, zamagesa renkani nere'za, magoka zamagare'za Stivenina ome azeri'naze.
Då skreik dei med høg røyst og heldt for øyro sine og styrmde samlyndt inn på honom.
58 Rankumapinti retufe'za megiama ete'za, agafa hu'za have knonu ahe'naze. Ana nehazage'za, havige hunteza huama hanigeta antahi sune hu'naza vahe'mo'za amega nakreku'zamia hate'za mago nehazavea, Soli'e nehaza ne'mofo agafi eme ante'naze, (Apo 6:13)
Og dei dreiv honom ut utanfor byen og steina honom. Og vitni lagde klædi sine av ved føterne til ein ung mann som heitte Saulus.
59 Stivenima have knonu nehageno'a, Ramofo agi aheno amanage hu'ne, Ramoka Jisasige, avamuni'a erio!
Og dei steina Stefanus, medan han bad og sagde: «Herre Jesus, tak imot mi ånd!»
60 Anage huteno rena reno ranke huno amanage hu'ne, Ramoka kumi'zami'a aze'orinka atrezmanto, huno nehuno fri'ne.
Men han fall på kne og ropa med høg røyst: «Herre, tilrekna deim ikkje denne syndi!» Og då han hadde sagt dette, sovna han av.
