< Aposolo 7 >
1 Ugagota pristi ne'mo'a huno, Stiveniga, amama hunegantaza kemo'a tamagefi?
大祭司は「そのとおりか」と尋ねた。
2 Higeno Stiveni'a huno, nafuhetane nafaheta mika'motma nagri kea antahiho, nerageho Abrahamu'a, Mesapotamia mani'negeno, Masanentake Anumzamo'a avure ehanatitegeno henka'a atreno vuno Harania umani'negeno,
そこで、ステパノが言った、「兄弟たち、父たちよ、お聞き下さい。わたしたちの父祖アブラハムが、カランに住む前、まだメソポタミヤにいたとき、栄光の神が彼に現れて
3 Anumzamo'a amanage huno asami'ne, Vaheka'ane mopaka'anena atrenka, kaveri hanua mopare vuo. (Jen-Agf 12:1)
仰せになった、『あなたの土地と親族から離れて、あなたにさし示す地に行きなさい』。
4 Anante Kaldia mopa atreno, Harani kumate umani'ne. Anante Abrahamu nefa'a frigeno, Anumzamo'a huntegeno amama menima emani'naza mopare e'ne.
そこで、アブラハムはカルデヤ人の地を出て、カランに住んだ。そして、彼の父が死んだのち、神は彼をそこから、今あなたがたの住んでいるこの地に移住させたが、
5 Anumzamo'a mago mopa manisana zane huno Abrahamuna omi'ne, mago osi atupa'e huno refako huomi'ne. Mofavrea onte'tfa hu'neanagi Anumzamo'a huvempa hu'ne, ana hu'neanagi Nagra kagri'ene mofavre zagaka'a henka zamigahue huno hu'ne.
そこでは、遺産となるものは何一つ、一歩の幅の土地すらも、与えられなかった。ただ、その地を所領として授けようとの約束を、彼と、そして彼にはまだ子がなかったのに、その子孫とに与えられたのである。
6 Hianagi Anumzamo'a amanahu ke huno Abrahamuna asami'ne, Kagehe'za ru vahe mopafi, mopazmi omane vahe umanigahaze. 400'a Zagegafu'mofo agu'afina, mopa agafa vahe'mo'za kazokzo eri'za vahe zamavarente'za, kva huso'e huozmantegahaze.
神はこう仰せになった、『彼の子孫は他国に身を寄せるであろう。そして、そこで四百年のあいだ、奴隷にされて虐待を受けるであろう』。
7 Hianagi Nagrani'a kazokzo eri'za zamisaza mopare vahera, nona'a zamazeri haviza huzmantegahue, huno Anumzamo'a hu'ne. Anama hute'za henka zamagra atre'za e'za ama mopare Nagrira eme nagi hanta vazigahaze. (Jen-Agf 15:13-14)
それから、さらに仰せになった、『彼らを奴隷にする国民を、わたしはさばくであろう。その後、彼らはそこからのがれ出て、この場所でわたしを礼拝するであろう』。
8 Anumzamo'a Abrahamu'ene huvempa huno oku avufama tagahu nanekea huhagerafiteno, Abrahamu'a, Aisakina nefaza higeno 8'a zagegnama nemaniana, oku avufa taga hu'naze. Aisaki'a Jekopu nefaza higeno, Jekopua 12fu'a tagehemofona nezmafa mani'ne. (Jen-Agf 17:10-14.)
そして、神はアブラハムに、割礼の契約をお与えになった。こうして、彼はイサクの父となり、これに八日目に割礼を施し、それから、イサクはヤコブの父となり、ヤコブは十二人の族長たちの父となった。
9 Ana tagehe'mo'za Josefena kanive rente'za mizante atrage'za ru vahe'mo'za avare'za Isipi vu'naze. Ana hu'nazanagi Anumzamo'a agrane mani'neno,
族長たちは、ヨセフをねたんで、エジプトに売りとばした。しかし、神は彼と共にいまして、
10 knama nemizageno'a Anumzamo'a aza nehuno, knare avu'vazane, antahi'zana Josefena amigeno, Isipi kini ne'mofo Fero avurera knare higeno, Fero'a huntegeno ugagota kva Isipia hu'neno, noma'afima me'neazane nemania vahetera anazanke huno kegava hu'ne.
あらゆる苦難から彼を救い出し、エジプト王パロの前で恵みを与え、知恵をあらわさせた。そこで、パロは彼を宰相の任につかせ、エジプトならびに王家全体の支配に当らせた。
11 Anante Isipi mopare'ene Kenani moparera ne'zana fanane higeno, vahe'mo'za tusi'a zamagate'zampi manizage'za, tagehe'za mago kavera hakare'za eri fore osu'naze.
時に、エジプトとカナンとの全土にわたって、ききんが起り、大きな苦難が襲ってきて、わたしたちの先祖たちは、食物が得られなくなった。
12 Hianagi ne'zana Isipi me'ne kema Jekopu'a nentahino'a, tagehemofona esete ne'za omerihogu huzmantege'za vu'naze.
ヤコブは、エジプトには食糧があると聞いて、初めに先祖たちをつかわしたが、
13 Anante'ma mago'ane (second time) vazageno'a, Josefe'ne huno agra'agu huama higeno, Fero'a, Josefe afuhe'za e'naza kea antahi'ne.
二回目の時に、ヨセフが兄弟たちに、自分の身の上を打ち明けたので、彼の親族関係がパロに知れてきた。
14 Anantera Josefe'a ke naneke atrenteno nefa Jekopunku ene ana miko tuzagarazaga'agura nagritega eho huno hu'ne, ana mika'a 75fu'e.
ヨセフは使をやって、父ヤコブと七十五人にのぼる親族一同とを招いた。
15 Hanki Jekopu'a Isipi umani'neno, anantega agrane tagehe'zanena fri'naze.
こうして、ヤコブはエジプトに下り、彼自身も先祖たちもそこで死に、
16 Anantegatira zaferina'a eri'za Sekemu vazazamo'za, Abrahamu'ma zagoma atreno Hamori mofavre nagapinti'ma mago'a zagoreti'ma mizama asente'nea kerigampi Sekamu ome asente'naze. (Jen-Agf 50:13.)
それから彼らは、シケムに移されて、かねてアブラハムがいくらかの金を出してこの地のハモルの子らから買っておいた墓に、葬られた。
17 Hu'neanagi Anumzamo'ma, Abrahamuma huvempama hunte'nea knamo'a kofta huno eku nehigeno, Isipima tagri vahe'ma mani'naza vahe'mo'za tusi vahe krerfa fore hu'naze.
神がアブラハムに対して立てられた約束の時期が近づくにつれ、民はふえてエジプト全土にひろがった。
18 Henka Josefema antahino keno osu'nea kini ne' Isipi fore huno kegava hu'ne.
やがて、ヨセフのことを知らない別な王が、エジプトに起った。
19 Ana kinimo'a vahetia rezmatga nehuno, tagehe'ina havi avu'ava hunezmanteno kasefa mofavrema kasentenazana megi'a zamatrenke'za friho huno huhanavetine. (Eks-Ati 1:8-2:15)
この王は、わたしたちの同族に対し策略をめぐらして、先祖たちを虐待し、その幼な子らを生かしておかないように捨てさせた。
20 Anama hianknafi Mosesena kasentegeno Anumzamofo avurera hentofa mofavre fore hutegeno, 3'a ikamofo agu'afina kegava hazageno nefa nompi manitegeno,
モーセが生れたのは、ちょうどこのころのことである。彼はまれに見る美しい子であった。三か月の間は、父の家で育てられたが、
21 henka avare'za megi'a ometrageno, Fero mofamo'a avareno agri'a mofavregna huno kegava hu'ne.
そののち捨てられたのを、パロの娘が拾いあげて、自分の子として育てた。
22 Mosese'a Isipi vahe'mofo antahi'zana rempi huno maka eriteno, kema hu'zampine, avu'ava'zama'afina hankave nentake ne' fore huno mani'ne.
モーセはエジプト人のあらゆる学問を教え込まれ、言葉にもわざにも、力があった。
23 Hu'neanagi 40'a zagegafu huku'ma nehuno'a nafuhe'i, Israeli vahera nantu antezmante nagesahie huno antahi'ne.
四十歳になった時、モーセは自分の兄弟であるイスラエル人たちのために尽すことを、思い立った。
24 Mosese nevuno keana Isipi ne'mo, Israeli kazokzo eri'za nera nehegeno negeno, Israeli ne'mofo ahoke heno Isipi nera ahe fri'ne.
ところが、そのひとりがいじめられているのを見て、これをかばい、虐待されているその人のために、相手のエジプト人を撃って仕返しをした。
25 Mosese'a antahiana agri vahe'mo'za antahi ama hu'za, nagripi huvazino Anumzamo'a huntegeno tagrira tahokeheno tavarenaku e'ne hu'za hugahaze huno antahine, hianagi zamagra Mosesena antahi omi'naze.
彼は、自分の手によって神が兄弟たちを救って下さることを、みんなが悟るものと思っていたが、実際はそれを悟らなかったのである。
26 Umaseno nanterana Mosese'a nevuno keana, tare Israeli ne'tremoke ha' nehakeno, zanarimpa zanazeri fru hunaku, agra amu'noznifi vuno znazeri atrenaku nehuno anage hu'ne, Ama verarena, tanagra kogna mani'na'e. Nahigeta hara neha'e?
翌日モーセは、彼らが争い合っているところに現れ、仲裁しようとして言った、『まて、君たちは兄弟同志ではないか。どうして互に傷つけ合っているのか』。
27 Hianagi magomo'ma havizama hunteno ahe frinaku nehimo'a, Mosesena retufe kanti netreno anage hu'ne, Aza kva mani'nenka tagrira refako hurantegahane?
すると、仲間をいじめていた者が、モーセを突き飛ばして言った、『だれが、君をわれわれの支配者や裁判人にしたのか。
28 Kagra okima Isipi ne'ma hae fri'nanankna hunka nagrira nahe frinaku nehampi? (Eks-Ati 2:14)
君は、きのう、エジプト人を殺したように、わたしも殺そうと思っているのか』。
29 Ana kema hia Mosese'a nentahino, Isipia atreno viazamo, Midieni mopare anantega rurega vahe umani'ne. Mosese'ma Midienima umani'neno'a, tare ne'mofavre ksezanante'ne.
モーセは、この言葉を聞いて逃げ、ミデアンの地に身を寄せ、そこで男の子ふたりをもうけた。
30 Hagi 40'a zagegfuma agateregeno mago ankeromo hagage kokampi Sainai agonamofo agiafi osi zafafi tevesrasra huno nerefi fore humi'ne.
四十年たった時、シナイ山の荒野において、御使が柴の燃える炎の中でモーセに現れた。
31 Mosese'ma anazama negeno'a, naza fore nehieha nehuno kenakuma eravaoma higeno'a, Ra Anumzamo'a kezatino,
彼はこの光景を見て不思議に思い、それを見きわめるために近寄ったところ、主の声が聞えてきた、
32 Nagra kagri kagehe'i Anumzane, Abrahamuma Aisakima Jekopu Anumzane, huno higeno, Mosesena, tusi ahirahitegeno avuge'zankura tusi agogogu nehuno avua onke'ne.
『わたしは、あなたの先祖たちの神、アブラハム、イサク、ヤコブの神である』。モーセは恐れおののいて、もうそれを見る勇気もなくなった。
33 Higeno Anumzamo'a Mosesena anage huno asami'ne, Kagia nona, kagaretira zafitro, na'ankure e'ima oti'nana mopa, Ruotge hu'nea mopare oti'nane.
すると、主が彼に言われた、『あなたの足から、くつを脱ぎなさい。あなたの立っているこの場所は、聖なる地である。
34 Vahe'nima Isipima manine'za knama e'neriza zana tamage hu'na Nagra ke'noe, zamata hozama zamizage'za krafa kema nehazana Nagra nentahina zamaza hunaku menina erami'noe. Menina kagra eno, hugantesugenka, etenka Isipi vugahane.
わたしは、エジプトにいるわたしの民が虐待されている有様を確かに見とどけ、その苦悩のうめき声を聞いたので、彼らを救い出すために下ってきたのである。さあ、今あなたをエジプトにつかわそう』。
35 E'ima ana Mosesima zamesra hunente'za, anagema hu'za, Iza kagrira kva mani'nenka vahera refko huo huno huntenemofo, e'i ana nera Anumzamo'a hunteno, kva ne' mani'nenka, zamazahu ne' manio huno Anumzamofo ankeromofo azampi osi zafafinti efore huno hunte'ne,
こうして、『だれが、君を支配者や裁判人にしたのか』と言って排斥されたこのモーセを、神は、柴の中で彼に現れた御使の手によって、支配者、解放者として、おつかわしになったのである。
36 Ana ne'mo zamavareno nevuno Isipi mopare ene koranke hagerinte'ene ka'ma hagege mopafina kaguvazane avame'zana 40'a zagegfufina huzmeri hu'ne.
この人が、人々を導き出して、エジプトの地においても、紅海においても、また四十年のあいだ荒野においても、奇跡としるしとを行ったのである。
37 Ama ana Mosese, Israeli vahe'zagagura huno, Anumzamo'a kasnampa vahetmia tamagripintira nagri'ma hiaza huno azeri otigahie.
この人が、イスラエル人たちに、『神はわたしをお立てになったように、あなたがたの兄弟たちの中から、ひとりの預言者をお立てになるであろう』と言ったモーセである。
38 E'i ana ne'mo, vahe kevumokizmi amu'nompima ka'ma mopafi mani'negeno ankeromo Sainai agonafina tagri tagehemokizmi Anumzamo'a kea huntegeno asimu erino mani naneke erino'ma eme tami'nea nere.
この人が、シナイ山で、彼に語りかけた御使や先祖たちと共に、荒野における集会にいて、生ける御言葉を授かり、それをあなたがたに伝えたのである。
39 Tagri tagehe'za ke'a antahizanku zamefi hunemi'za, retufeganti netre'za, zamagu'afina Isipigura tusi zamagesa antahi'naze.
ところが、先祖たちは彼に従おうとはせず、かえって彼を退け、心の中でエジプトにあこがれて、
40 Eronina amanage hu'za asmi'naze, Kagotama hurantesia anumzantamina tro huranto, na'ankure ama ana Mosese'ma Isipi mopareti tavarenoma e'nea nera na'a fore huminefi tagra antahita keta osu'none hu'naze.
『わたしたちを導いてくれる神々を造って下さい。わたしたちをエジプトの地から導いてきたあのモーセがどうなったのか、わかりませんから』とアロンに言った。
41 Hige'za ana knafina golire havi anumzana bulimakao anenta kna huza tro hu'za, Kresramana avuga vunente'za anama zamazanuma troma hazazankura muse hunte'naze. (Eks-Ati 32:1-10)
そのころ、彼らは子牛の像を造り、その偶像に供え物をささげ、自分たちの手で造ったものを祭ってうち興じていた。
42 Hu'neanagi Anumzamo'a amagena huzmantege'za, zamagra havi anumzantema zagere'ma, ofunte'ma ikante monora hunte'naze, ko'ma kasnampa vahe'moma krente'neana tamagra Israeli vahe'mota ka'ma kokampima 40'a zage kafufima ofa nehuta Kresramana vu'nazana Israeli vahemota Nagrite Kresramana vu'nafi? A'o. Nagrite Kresramana ovu'naze.
そこで、神は顔をそむけ、彼らを天の星を拝むままに任せられた。預言者の書にこう書いてあるとおりである、『イスラエルの家よ、四十年のあいだ荒野にいた時に、いけにえと供え物とを、わたしにささげたことがあったか。
43 Tamagra Moleki havi anumzamofo seli mono no erita magoka ne-eta, Rafani havi anumzamofo ofu eritma ne-etma, havi anumzamofo amema'a mono huntenaku tro hu'naze. Ana hu'negu ama mopafintira tamazeri atranenketma Babilon kumamofona kantu kaziga umanigahaze. (Emo 5:25-27.)
あなたがたは、モロクの幕屋やロンパの星の神を、かつぎ回った。それらは、拝むために自分で造った偶像に過ぎぬ。だからわたしは、あなたがたをバビロンのかなたへ、移してしまうであろう』。
44 Tagri neragehoza seli mono no zamia eri'za magoka ka'ma kopi vu'naze. Anumzamo'ma Mosese asamino e'inahu hunka tro huo huno hunte'nea kante ante'za, anahu kna hu'za trohu fatgo hu'naze. (Eks-Ati 25:9)
わたしたちの先祖には、荒野にあかしの幕屋があった。それは、見たままの型にしたがって造るようにと、モーセに語ったかたのご命令どおりに造ったものである。
45 Henka tagehe'mokizimi mofavreramimo'za ana seli mono nona e'neriza, zamagra ana mopafi Josua'ene naga'amo'zanena megi'a vahe'mofo mopafi ha'hu'za eri'za mani'neza, seli mono nona kiza mani'nageno henka Devitinkna e'ne.
この幕屋は、わたしたちの先祖が、ヨシュアに率いられ、神によって諸民族を彼らの前から追い払い、その所領をのり取ったときに、そこに持ち込まれ、次々に受け継がれて、ダビデの時代に及んだものである。
46 Anumzamofo avesi zamo'a Devitinte megeno, Anumzamoka natregena ra mono nonka'a kineno huno antahige'ne, Jekopu Anumzamo'ma manisia no kinaku hu'ne.
ダビデは、神の恵みをこうむり、そして、ヤコブの神のために宮を造営したいと願った。
47 Hu'neanagi Solomoni'a Agri ra mono nona kinte'ne. (1 Kin 6:1)
けれども、じっさいにその宮を建てたのは、ソロモンであった。
48 Hu'neanagi, Mareri Agatere'nea Anumzamo'a vahe'mo azanteti kinte nompina omanigahie huno, Kasnampa ne'mo hunte'ne,
しかし、いと高き者は、手で造った家の内にはお住みにならない。預言者が言っているとおりである、
49 Mona kumara trani'e, ama mopa nagiamofo trare, inankna no Nagrira kinantegahaze? Huno Ramo'a hu'ne.
『主が仰せられる、どんな家をわたしのために建てるのか。わたしのいこいの場所は、どれか。天はわたしの王座、地はわたしの足台である。
50 Mika'zana monafine mopafinena Nagrake tro hu'noe. (Ais 66:1-2.)
これは皆わたしの手が造ったものではないか』。
51 Tamagra ke ontahi vahe mani'nageno tamaguamo ene tamagesamo'a tamage kemofona ifo nehie! Tamagra Ruotge Avamumofona tamagehemo'zama hu'naza kna hutma maka kna tamefi hunemize!
ああ、強情で、心にも耳にも割礼のない人たちよ。あなたがたは、いつも聖霊に逆らっている。それは、あなたがたの先祖たちと同じである。
52 Kasnampa vahepintira ina'na vahe tamagehe'za zamahe ofri'naze? Fatgoma Hu'nemo'ma esia zamofoma ko'ma huama'ma hu'naza vahera, zamagra zamahe fri'nazanki, tamagratmi menina komoru huta zamahe fri'naze.
いったい、あなたがたの先祖が迫害しなかった預言者が、ひとりでもいたか。彼らは正しいかたの来ることを予告した人たちを殺し、今やあなたがたは、その正しいかたを裏切る者、また殺す者となった。
53 Korapara Anumzamo'a kasege'a ankero'mokizmi zamazampi antege'za, eri'za eme tamizageta enerita, ana nanekea tamagra amagera ontetma kea rutagare'naze.
あなたがたは、御使たちによって伝えられた律法を受けたのに、それを守ることをしなかった」。
54 Ana kema Jiu kva vahe'mo'za nentahi'za, tusi zamasi vazige'za zamavera aninkreki hu'naze.
人々はこれを聞いて、心の底から激しく怒り、ステパノにむかって、歯ぎしりをした。
55 Hianagi Stivenina Ruotge Avamumo agu'afi efregeno, kefatgo hunagamuteno monafinka Anumzamofo masa'zana negeno, Jisasi'a Anumzamofo azantamaga kaziga'a oti'negeno ke'ne.
しかし、彼は聖霊に満たされて、天を見つめていると、神の栄光が現れ、イエスが神の右に立っておられるのが見えた。
56 Nehuno agra anage hu'ne, Keho Monamo'a anagige'na negogeno, Vahe'mofo mofavremo'a Anumzamofo azantmaga'a oti'negena negoe.
そこで、彼は「ああ、天が開けて、人の子が神の右に立っておいでになるのが見える」と言った。
57 Hianagi zamagra tusi'za hu'za rankege nehu'za, zamagesa renkani nere'za, magoka zamagare'za Stivenina ome azeri'naze.
人々は大声で叫びながら、耳をおおい、ステパノを目がけて、いっせいに殺到し、
58 Rankumapinti retufe'za megiama ete'za, agafa hu'za have knonu ahe'naze. Ana nehazage'za, havige hunteza huama hanigeta antahi sune hu'naza vahe'mo'za amega nakreku'zamia hate'za mago nehazavea, Soli'e nehaza ne'mofo agafi eme ante'naze, (Apo 6:13)
彼を市外に引き出して、石で打った。これに立ち合った人たちは、自分の上着を脱いで、サウロという若者の足もとに置いた。
59 Stivenima have knonu nehageno'a, Ramofo agi aheno amanage hu'ne, Ramoka Jisasige, avamuni'a erio!
こうして、彼らがステパノに石を投げつけている間、ステパノは祈りつづけて言った、「主イエスよ、わたしの霊をお受け下さい」。
60 Anage huteno rena reno ranke huno amanage hu'ne, Ramoka kumi'zami'a aze'orinka atrezmanto, huno nehuno fri'ne.
そして、ひざまずいて、大声で叫んだ、「主よ、どうぞ、この罪を彼らに負わせないで下さい」。こう言って、彼は眠りについた。