Proverbi 23
1 Quando ti siedi a mensa con un principe, rifletti bene a chi ti sta dinanzi;
Gdy usiądziesz do posiłku z władcą, zważaj pilnie, co jest przed tobą;
2 e mettiti un coltello alla gola, se tu sei ingordo.
I przyłóż nóż do gardła, jeśli jesteś łakomy.
3 Non bramare i suoi bocconi delicati; sono un cibo ingannatore.
Nie pragnij jego przysmaków, bo to pokarm zwodniczy.
4 Non t’affannare per diventar ricco, smetti dall’applicarvi la tua intelligenza.
Nie zabiegaj o bogactwo, porzuć swoją mądrość.
5 Vuoi tu fissar lo sguardo su ciò che scompare? Giacché la ricchezza si fa dell’ali, come l’aquila che vola verso il cielo.
Czy obrócisz swoje oczy na to, co jest niczym? Bo bogactwa robią sobie skrzydła i ulatują do nieba jak orzeł.
6 Non mangiare il pane di chi ha l’occhio maligno e non bramare i suoi cibi delicati;
Nie jedz chleba człowieka, który ma złe oko, ani nie pożądaj jego przysmaków.
7 poiché, nell’intimo suo, egli è calcolatore: “Mangia e bevi!” ti dirà; ma il cuor suo non è con te.
Bo jak myśli w swym sercu, taki [on jest]. Jedz i pij – mówi do ciebie, ale jego serce nie jest z tobą.
8 Vomiterai il boccone che avrai mangiato, e avrai perduto le tue belle parole.
Kęs, który zjadłeś, zwrócisz i utracisz swoje wdzięczne słowa.
9 Non rivolger la parola allo stolto, perché sprezzerà il senno de’ tuoi discorsi.
Nie mów do uszu głupca, bo wzgardzi mądrością twoich słów.
10 Non spostare il termine antico, e non entrare nei campi degli orfani;
Nie przesuwaj dawnej granicy i nie wchodź na pole sierot.
11 ché il Vindice loro è potente; egli difenderà la causa loro contro di te.
Bo ich obrońca jest mocny, przeprowadzi ich sprawę przeciwko tobie.
12 Applica il tuo cuore all’istruzione, e gli orecchi alle parole della scienza.
Nakłoń swoje serce na pouczenie, a swe uszy na słowa rozumne.
13 Non risparmiare la correzione al fanciullo; se lo batti con la verga, non ne morrà;
Nie szczędź dziecku karcenia, [bo] jeśli je bijesz rózgą, nie umrze.
Będziesz je bił rózgą, a jego duszę ocalisz od piekła. (Sheol h7585)
15 Figliuol mio, se il tuo cuore e savio, anche il mio cuore si rallegrerà;
Synu mój, jeśli twoje serce będzie mądre, moje serce będzie się radowało, właśnie moje;
16 le viscere mie esulteranno quando le tue labbra diranno cose rette.
I moje nerki będą się weselić, gdy twoje usta będą mówiły to, co jest prawe.
17 Il tuo cuore non porti invidia ai peccatori, ma perseveri sempre nel timor dell’Eterno;
Niech twoje serce nie zazdrości grzesznikom, lecz każdego dnia [postępuj] w bojaźni PANA;
18 poiché c’è un avvenire, e la tua speranza non sarà frustrata.
Bo koniec jest pewny i twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
19 Ascolta, figliuol mio, sii savio, e dirigi il cuore per la diritta via.
Słuchaj, synu mój, i bądź mądry, i skieruj swoje serce na drogę.
20 Non esser di quelli che son bevitori di vino, che son ghiotti mangiatori di carne;
Nie bywaj wśród pijaków ani wśród obżerających się mięsem;
21 ché il beone ed il ghiotto impoveriranno e i dormiglioni n’andran vestiti di cenci.
Bo pijak i żarłok zubożeją, a ospały będzie chodził w łachmanach.
22 Da’ retta a tuo padre che t’ha generato, e non disprezzar tua madre quando sarà vecchia.
Słuchaj ojca, który cię spłodził, a nie gardź matką, gdy się zestarzeje.
23 Acquista verità e non la vendere, acquista sapienza, istruzione e intelligenza.
Kupuj prawdę i nie sprzedawaj [jej]; [kupuj] mądrość, karność i rozum.
24 Il padre del giusto esulta grandemente; chi ha generato un savio, ne avrà gioia.
Ojciec sprawiedliwego będzie się wielce radował, a kto spłodzi mądrego, będzie się z niego cieszył.
25 Possan tuo padre e tua madre rallegrarsi, e possa gioire colei che t’ha partorito!
Niech się weseli twój ojciec i matka i niech się raduje ta, która cię rodziła.
26 Figliuol mio, dammi il tuo cuore, e gli occhi tuoi prendano piacere nelle mie vie;
Synu mój, daj mi swoje serce, a niech twoje oczy strzegą moich dróg.
27 perché la meretrice è una fossa profonda, e la straniera, un pozzo stretto.
Bo nierządnica [jest] głębokim dołem, a cudza [kobieta jest] ciasną studnią.
28 Anch’essa sta in agguato come un ladro, e accresce fra gli uomini il numero de’ traditori.
Ona też czyha jak zbój i pomnaża przewrotnych wśród ludzi.
29 Per chi sono gli “ahi”? per chi gli “ahimè”? per chi le liti? per chi i lamenti? per chi le ferite senza ragione? per chi gli occhi rossi?
U kogo biada? U kogo żal? U kogo kłótnie? U kogo szemranie? Kto ma rany bez powodu? Kto ma zaczerwienione oczy?
30 Per chi s’indugia a lungo presso il vino, per quei che vanno a gustare il vin drogato.
Ci, którzy przesiadują przy winie; ci, którzy idą szukać zmieszanego wina.
31 Non guardare il vino quando rosseggia, quando scintilla nel calice e va giù così facilmente!
Nie patrz na wino, gdy się czerwieni; gdy wydaje łunę swą w kielichu, a samo się przesuwa.
32 Alla fine, esso morde come un serpente e punge come un basilisco.
Na koniec ugryzie jak wąż i ukąsi jak żmija;
33 I tuoi occhi vedranno cose strane, il tuo cuore farà dei discorsi pazzi.
Twoje oczy będą patrzeć na cudze kobiety, a twoje serce będzie mówiło rzeczy przewrotne;
34 Sarai come chi giace in mezzo al mare, come chi giace in cima a un albero di nave.
I będziesz jak ten, który leży na środku morza, i jak ten, który śpi na szczycie masztu;
35 Dirai: “M’hanno picchiato… e non m’han fatto male; m’hanno percosso… e non me ne sono accorto; quando mi sveglierò?… tornerò a cercarne ancora!”
[Powiesz]: Bili mnie, a nie bolało, uderzyli mnie, a [nic] nie czułem. Gdy się obudzę, znów go poszukam.
