Exodo 16

1 Nagtuloy a nagdaliasat dagiti amin a tattao manipud idiay Elim, ket napan dagiti amin nga Israelita iti let-ang ti Sin, nga adda iti nagbaetan ti Elim ken Sinai, idi maikasangapulo ket lima nga aldaw iti maikadua a bulan kalpasan ti ipapanawda manipud iti Egipto.

And they took their journey from Elim, and all the congregation of the children of Israel came unto the wilderness of Sin, which is between Elim and Sinai, on the fifteenth day of the second month after their departing out of the land of Egypt.

2 Nagreklamo dagiti amin nga Israelita maibusor kenni Moises ken Aaron idiay let-ang.

And the whole congregation of the children of Israel murmured against Moses and against Aaron in the wilderness;

3 Kinuna dagiti Israelita kadakuada, “No laeng koma pinataynakami ti ima ni Yahweh idiay daga ti Egipto idi agtugtugawkami iti abay dagiti banga ti karne ken mangmangankami iti tinapay agingga a mapnekkami. Ta inyegdakami iti daytoy a let-ang tapno patayenyo iti bisin dagiti amin nga Israelita.”

and the children of Israel said unto them: 'Would that we had died by the hand of the LORD in the land of Egypt, when we sat by the flesh-pots, when we did eat bread to the full; for ye have brought us forth into this wilderness, to kill this whole assembly with hunger.'

4 Ket kinuna ni Yahweh kenni Moises, “Agpatudoakto iti tinapay manipud iti langit a maipaay kadakayo. Rummuarto dagiti tattao ket mangurnongda iti umdas a kanenda iti tunggal aldaw tapno masuotko ida tapno makitak no magnada iti lintegko wenno saan.

Then said the LORD unto Moses: 'Behold, I will cause to rain bread from heaven for you; and the people shall go out and gather a day's portion every day, that I may prove them, whether they will walk in My law, or not.

5 Mapasamak iti maikainnem nga aldaw, agurnongdanto iti mamindua ti kaaduna ti inurnongda iti naglabas nga aldaw, ket lutuendanto ti naalada.”

And it shall come to pass on the sixth day that they shall prepare that which they bring in, and it shall be twice as much as they gather daily.'

6 Ket kinuna da Moises ken Aaron kadagiti amin a tattao ti Israel, “Inton rabii, maammoanyonto a ni Yahweh ti nangiruar kadakayo manipud iti daga ti Egipto.

And Moses and Aaron said unto all the children of Israel: 'At even, then ye shall know that the LORD hath brought you out from the land of Egypt;

7 Iti agsapa, makitayonto ti dayag ni Yahweh, ta mangmangngegna ti panagrekreklamoyo maibusor kenkuana. Siasinokami kadakayo nga agreklamokayo maibusor kadakami?”

and in the morning, then ye shall see the glory of the LORD; for that He hath heard your murmurings against the LORD; and what are we, that ye murmur against us?'

8 Kinuna pay ni Moises, “Maamoanyonto daytoy inton ikkannakayo ni Yahweh iti karne iti rabii ken tinapay iti bigat a pakapnekanyo—ta nangegna dagiti reklamoyo maibusor kenkuana. Siosinokami koma kenni Aaron? Ti reklamoyo ket saan a maibusor kadakami; maibusor dagitoy kenni Yahweh.”

And Moses said: 'This shall be, when the LORD shall give you in the evening flesh to eat, and in the morning bread to the full; for that the LORD heareth your murmurings which ye murmur against Him; and what are we? your murmurings are not against us, but against the LORD.'

9 Kinuna ni Moises kenni Aaron, “Ibagam kadagiti amin a tattao ti Israel, 'Umasidegkayo iti sangoanan ni Yahweh, ta nangngegna dagiti reklamoyo,”'

And Moses said unto Aaron: 'Say unto all the congregation of the children of Israel: Come near before the LORD; for He hath heard your murmurings.'

10 Napasamak nga idi agsasao ni Aaron kadagiti amin a tattao ti Israel, a napatalliawda iti let-ang, ket pagammoan, nagparang ti dayag ni Yahweh iti ulep.

And it came to pass, as Aaron spoke unto the whole congregation of the children of Israel, that they looked toward the wilderness, and, behold, the glory of the LORD appeared in the cloud.

11 Ket nagsao ni Yahweh kenni Moises ket kinunana,

And the LORD spoke unto Moses, saying:

12 “Nangngegko dagiti reklamo dagiti tattao ti Israel. Agsaoka kadakuada ket ibagam, 'Iti rabii mangankayonto iti karne, ken ti agsapa mapnekkayonto iti tinapay. Ket maamoanyonto a siak ni Yahweh, a Diosyo.”'

'I have heard the murmurings of the children of Israel. Speak unto them, saying: At dusk ye shall eat flesh, and in the morning ye shall be filled with bread; and ye shall know that I am the LORD your God.'

13 Napasamak nga iti rabii ket immay dagiti pugo ket pinunnoda ti kampo. Iti agsapa, linikmut ti linnaaw ti kampo.

And it came to pass at even, that the quails came up, and covered the camp; and in the morning there was a layer of dew round about the camp.

14 Idi awanen ti linnaaw, adtoy, iti daga ti let-ang ket adda bassit a banag a nagbukel a kas kaingpis iti nagbalay a linnaaw iti daga.

And when the layer of dew was gone up, behold upon the face of the wilderness a fine, scale-like thing, fine as the hoar-frost on the ground.

15 Idi nakita dagiti tattao ti Israel daytoy, kinunada iti tunggal maysa, “Ania daytoy?” Saanda nga ammo no ania daydiay. Kinuna ni Moises kadakuada, “Dayta ti tinapay nga inted ni Yahweh kadakayo a kanenyo.

And when the children of Israel saw it, they said one to another: 'What is it?' — for they knew not what it was. And Moses said unto them: 'It is the bread which the LORD hath given you to eat.

16 Daytoy ti bilin nga inted ni Yahweh: 'Masapul nga agurnong ti tunggal maysa kadakayo, ti kaadu iti kasapulanyo a kanen, maysa nga omer para iti tunggal tao a maitutop iti bilang dagiti tattaoyo. Kastoy ti panagurnongyo iti daytoy: Urnungenyo ti umdas a kanen ti tunggal tao nga agnanaed iti toldayo.”'

This is the thing which the LORD hath commanded: Gather ye of it every man according to his eating; an omer a head, according to the number of your persons, shall ye take it, every man for them that are in his tent.'

17 Inaramid ngarud dagiti tattao ti Israel daytoy. Nagurnong dagiti dadduma iti adu, nagurnong dagiti dadduma iti bassit.

And the children of Israel did so, and gathered some more, some less.

18 Idi sinukatda daytoy iti omer, dagiti nangurnong iti adu ket awan natiddada, ken dagiti nangurnong iti bassit ket saan a naibusan. Nagurnong ti tunggal maysa iti umdas a mangsabet iti kasapulanda.

And when they did mete it with an omer, he that gathered much had nothing over, and he that gathered little had no lack; they gathered every man according to his eating.

19 Ket kinuna ni Moises kadakuada, “Awan ti rumbeng nga agibati iti aniaman kadagitoy agingga iti bigat.”

And Moses said unto them: 'Let no man leave of it till the morning.'

20 Nupay kasta, saanda a dimngeg kenni Moises. Nangibati dagiti dadduma kadakuada iti sumagmamano agingga iti bigat ngem naigges ken nabangles dagitoy. Ket nakaunget ni Moises kadakuada.

Notwithstanding they hearkened not unto Moses; but some of them left of it until the morning, and it bred worms, and rotted; and Moses was wroth with them.

21 Inurnongda dagitoy iti tunggal agsapa. Nangurnong ti tunggal maysa iti umdas a kanenna iti dayta nga aldaw. No dumarangen ti init, narunaw dagitoy.

And they gathered it morning by morning, every man according to his eating; and as the sun waxed hot, it melted.

22 Napasamak nga iti maikainnem nga aldaw, nagurnongda iti namindua ti kaaduna a tinapay, dua nga omer para iti tunggal tao. Napan amin dagiti mangidadaulo ti Israel ket imbagada daytoy kenni Moises.

And it came to pass that on the sixth day they gathered twice as much bread, two omers for each one; and all the rulers of the congregation came and told Moses.

23 Kinunana kadakuada, “Daytoy ti kinuna ni Yahweh; 'Inton bigat ket napasnek a panaginana, maysa a nasantoan a Panaginana para iti pakaidayawan ni Yahweh. Ilutoyo ti kayatyo nga iluto, ipaburekyo ti kayatyo nga ipaburek. Amin a mabati, ilasinyo para kadakayo para inton bigat.’”

And he said unto them: 'This is that which the LORD hath spoken: To-morrow is a solemn rest, a holy sabbath unto the LORD. Bake that which ye will bake, and seethe that which ye will seethe; and all that remaineth over lay up for you to be kept until the morning.'

24 Indulinda ngarud dagitoy agingga iti kabigatanna, a kas imbilin ni Moises. Saan a nabangles dagitoy, wenno inigges.

And they laid it up till the morning, as Moses bade; and it did not rot, neither was there any worm therein.

25 Kinuna ni Moises, “Kanenyo dayta a taraon ita nga aldaw, ta ita nga aldaw ket aldaw a maipaay kas Panaginana tapno padayawan ni Yahweh. Ita nga aldaw, saanyo a masarakan dagitoy kadagiti taltalon.

And Moses said: 'Eat that to-day; for to-day is a sabbath unto the LORD; to-day ye shall not find it in the field.

26 Urnungenyo dagitoy iti innem nga aldaw, ngem ti maikapito nga aldaw ket Aldaw ti Panaginana. Awanto ti mana iti Aldaw ti Panaginana.”

Six days ye shall gather it; but on the seventh day is the sabbath, in it there shall be none.'

27 Napasamak nga iti maikapito nga aldaw, adda sumagmamano kadagiti tattao ti napan agurnong iti mana ngem awan nasarakanda.

And it came to pass on the seventh day, that there went out some of the people to gather, and they found none.

28 Ket kinuna ni Yahweh kenni Moises, “Kasano kabayag ti panangkedkedyo a mangsalimetmet kadagiti bilin ken lintegko?

And the LORD said unto Moses: 'How long refuse ye to keep My commandments and My laws?

29 Kitaenyo, Siak, ni Yahweh ket intedko kadakayo iti Aldaw a Panaginana. Isu nga iti maikainnem nga aldaw ipapaayankayo iti tinapay para iti dua nga aldaw. Masapul nga agtalinaed ti tunggal maysa kadakayo iti bukodna a lugar; masapul nga awan ti rummuar manipud iti lugarna iti maikapito nga aldaw.”

See that the LORD hath given you the sabbath; therefore He giveth you on the sixth day the bread of two days; abide ye every man in his place, let no man go out of his place on the seventh day.'

30 Isu a naginana dagiti tattao iti maikapito nga aldaw.

So the people rested on the seventh day.

31 Inawagan dagiti tattao ti Israel dayta a makan a “mana.” Puraw daytoy a kas iti bukel ti kulantro, ken ti ramanna ket kasla tinapay a naingpis a naaramid manipud iti diro.

And the house of Israel called the name thereof Manna; and it was like coriander seed, white; and the taste of it was like wafers made with honey.

32 Kinuna ni Moises, “Daytoy ti imbilin ni Yahweh: 'Masapul nga adda maysa omer a mana a maidulin para iti amin a henerasion dagiti tattao tapno makitanto dagiti kaputotanyo ti tinapay nga inpakanko kadakayo iti let-ang, kalpasan nga impanawkayo iti daga ti Egipto.'”

And Moses said: 'This is the thing which the LORD hath commanded: Let an omerful of it be kept throughout your generations; that they may see the bread wherewith I fed you in the wilderness, when I brought you forth from the land of Egypt.'

33 Kinuna ni Moises kenni Aaron, “Mangalaka iti banga ket mangikabilka ditoy iti maysa nga omer a mana. Idulinyo daytoy iti sangoanan ni Yahweh tapno masalimetmetan iti amin a henerasion dagiti tattao.”

And Moses said unto Aaron: 'Take a jar, and put an omerful of manna therein, and lay it up before the LORD, to be kept throughout your generations.'

34 Kas iti imbilin ni Yahweh kenni Moises, inkabil ni Aaron daytoy iti abay ti Lakasa ti Tulag.

As the LORD commanded Moses, so Aaron laid it up before the Testimony, to be kept.

35 Nangan dagiti tattao ti Israel iti mana iti uppat a pulo a tawen agingga a nakadanunda iti daga nga adda agnanaed. Kinnanda daytoy agingga a nakadanonda kadagiti beddeng iti daga ti Canaan.

And the children of Israel did eat the manna forty years, until they came to a land inhabited; they did eat the manna, until they came unto the borders of the land of Canaan.

36 Ita ti maysa nga omer ket apagkapullo ti maysa nga efa.

Now an omer is the tenth part of an ephah.