Matteus 5
1 Dag nokkurn þegar fólkið þyrptist að honum fór hann upp á fjallið ásamt lærisveinum sínum,
And having seen the multitudes, he went up onto the mountain. And when he sat down, his disciples came to him.
2 settist þar niður og kenndi:
And having opened his mouth, he taught them, saying,
3 „Sælir eru auðmjúkir, því að þeirra er himnaríki.
Blessed are the poor in spirit, because the kingdom of the heavens is theirs.
4 Sælir eru sorgmæddir, því að þeir munu huggaðir verða.
Blessed are those who mourn, because they will be comforted.
5 Sælir eru hógværir, því að þeir munu eignast landið.
Blessed are the meek, because they will inherit the earth.
6 Sælir eru þeir sem þrá réttlætið, því að það mun falla þeim í skaut.
Blessed are those who hunger and thirst for righteousness, because they will be filled.
7 Sælir eru miskunnsamir, því að þeim mun miskunnað verða.
Blessed are the merciful, because they will obtain mercy.
8 Sælir eru hjartahreinir, því að þeir munu sjá Guð.
Blessed are the pure in heart, because they will see God.
9 Sælir eru þeir sem vinna að friði, því að þeir munu kallaðir verða synir Guðs.
Blessed are the peacemakers, because they will be called sons of God.
10 Sælir eru þeir sem ofsóttir eru fyrir trú sína á mig, því að þeirra er himnaríki.
Blessed are those who have been persecuted because of righteousness, because the kingdom of the heavens is theirs.
11 Gleðjist og fagnið þegar fólk talar illa um ykkur, ofsækir ykkur eða ber lognar sakir á ykkur vegna þess að þið fylgið mér,
Blessed are ye when they revile you, and persecute you, and say every evil word, being deceitful against you because of me.
12 því að mikil laun bíða ykkar á himnum! Minnist þess að hinir fornu spámenn þoldu einnig ofsóknir.
Rejoice, and be exceedingly glad, because your reward is great in the heavens, for so they persecuted the prophets before you.
13 Þið eruð salt jarðarinnar, þið eigið að bæta heiminn! Hvernig færi ef þið misstuð seltuna? Þið yrðuð einskis nýt eins og rusl sem fleygt er út og fótum troðið.
Ye are the salt material of the earth. But if the salt material becomes ineffective, by what will it be salted? It is potent for nothing further, except to be cast outside and to be trodden down by men.
14 Þið eruð ljós heimsins. Allir sjá borg sem reist er á fjalli.
Ye are the light of the world. A city setting on a hill cannot be hid,
15 Felið því ekki ljósið ykkar heldur látið það skína til að allir sjái það! Leyfið öllum að sjá góðverk ykkar, svo að þeir þakki föður ykkar á himnum.
nor do they light a lamp, and put it under the bushel, but on the lampstand, and it shines to all in the house.
Thus your light should shine before men, so that they may see your good works, and glorify your Father in the heavens.
17 Misskiljið mig ekki. Ég kom ekki til að afnema lög Móse og viðvaranir spámannanna. Nei, ég kom til að uppfylla hvort tveggja og staðfesta það.
Think not that I came to abolish the law or the prophets. I came not to abolish, but to fulfill.
18 Ég segi ykkur satt: Hver einasta grein lögbókarinnar mun standa óhögguð uns tilgangi hennar hefur verið náð.
For truly I say to you, until the heaven and the earth pass away, one iota or one tittle will, no, not pass away from the law, until all things come to pass.
19 Þar af leiðir að sá sem brýtur hið minnsta boðorð og hvetur aðra til þess að gera hið sama verður minnstur í himnaríki. En sá sem kennir lög Guðs og fer eftir þeim mun verða mikill í himnaríki.
Whoever therefore may relax one of these least commandments, and may teach men so, he will be called least in the kingdom of the heavens. But whoever may do and may teach them, this man will be called great in the kingdom of the heavens.
20 Ég vil benda ykkur á eitt: Ef góðverk ykkar verða ekki fremri góðverkum faríseanna og annarra leiðtoga þjóðarinnar, þá komist þið alls ekki inn í guðsríkið.
For I say to you, that unless your righteousness abounds more than of the scholars and Pharisees, ye will, no, not enter into the kingdom of the heavens.
21 Þannig segir í lögum Móse: „Drepir þú mann, verður þú sjálfur að deyja.“
Ye have heard that it was said to them in old times, Thou shall not murder, and whoever murders will be liable to the judgment.
22 En ég bæti við: Ef þú reiðist – jafnvel þótt það sé aðeins við bróður þinn á þínu eigin heimili – vofir dómurinn yfir þér! Ef þú kallar vin þinn fífl, átt þú á hættu að þér verði stefnt fyrir réttinn! Og bölvir þú honum áttu eld helvítis yfir höfði þér. (Geenna g1067)
But I say to you, that every man who is angry at his brother without cause will be liable to the judgment, and whoever speaks an insult to his brother will be liable to the council, and whoever says, Foolish man, will be liable to the hell of fire. (Geenna g1067)
23 Ef þú stendur frammi fyrir altarinu í musterinu og ert að færa Guði fórn, og minnist þess þá allt í einu að vinur þinn hefur eitthvað á móti þér,
If therefore thou should bring thy gift to the altar, and remember there that thy brother has anything against thee,
24 skaltu skilja fórn þína eftir hjá altarinu, fara og biðja hann fyrirgefningar og sættast við hann. Komdu síðan aftur og berðu fram fórnina.
leave there thy gift before the altar, and go. First be reconciled to thy brother, and then, after coming, bring thy gift.
25 Flýttu þér að sættast við óvin þinn áður en það er um seinan, því að annars mun hann draga þig fyrir rétt. Þá verður þér varpað í skuldafangelsi,
Be agreeing with thine opponent quickly, while thou are with him on the way, lest the opponent deliver thee to the judge, and the judge deliver thee to the subordinate, and thou will be cast into prison.
26 þar sem þú verður að dúsa uns þú hefur greitt þinn síðasta eyri.
Truly I say to thee, thou will, no, not come out from there, until thou have paid the last quadran.
27 Boðorðið segir: „Þú skalt ekki drýgja hór.“
Ye have heard that it was said, Thou shall not commit adultery.
28 En ég segi: Sá sem horfir á konu með girndarhug, hefur þegar drýgt hór með henni í huga sínum.
But I say to you, that every man who looks on a woman to crave her has already committed adultery with her in his heart.
29 Ef það sem þú sérð með auga þínu verður til þess að þú fellur í synd, skaltu stinga augað úr þér og fleygja því. Betra er að hluti af þér eyðileggist en að þér verði öllum kastað í víti. (Geenna g1067)
And if thy right eye causes thee to stumble, remove it and cast it from thee, for it is advantageous for thee that one of thy body-parts should perish, and not thy whole body be cast into hell. (Geenna g1067)
30 Ef hönd þín – jafnvel sú hægri – kemur þér til að syndga, þá er betra að höggva hana af og fleygja henni en að lenda í helvíti. (Geenna g1067)
And if thy right hand causes thee to stumble, cut it off and cast it from thee, for it is advantageous for thee that one of thy body-parts should perish, and not thy whole body be cast into hell. (Geenna g1067)
31 Í lögum Móse segir svo: „Sá sem vill skilja við konu sína verður að fá henni skilnaðarbréf.“
And it was said, Whoever may divorce his wife, let him give her a divorce certificate.
32 En ég segi: Skilji maður við konu sína af annarri ástæðu en þeirri að hún hafi verið honum ótrú, veldur hann því að hún drýgir hór, og sá sem síðar kvænist henni drýgir einnig hór.
But I say to you, that whoever may divorce his wife apart from a matter of fornication, disposes her to commit adultery, and whoever may marry her who has been divorced commits adultery.
33 Þið þekkið líka þessa gömlu reglu: „Þú skalt ekki sverja rangan eið, og haltu þau heit sem þú hefur gefið Guði.“
Again, ye have heard that it was said to them in old times, Thou shall not swear falsely, but shall render to the Lord thine oaths.
34 Ég segi: Sverjið ekki, hvorki við himininn, því að hann er hásæti Guðs,
But I say to you, not to swear at all, neither by heaven, because it is the throne of God,
35 né jörðina, því hún er fótskör hans. Sverjið ekki við Jerúsalem, því hún er borg hins mikla konungs.
nor by the earth, because it is the footstool of his feet, nor by Jerusalem, because it is the city of the great King.
36 Þú mátt ekki heldur sverja við höfuð þitt, því þú getur ekki einu sinni breytt háralit þínum, hvað þá meira.
Neither shall thou swear by thy head, because thou cannot make one hair white or black.
37 Látið nægja að segja: Já, ég vil… eða: Nei, ég vil ekki! Það á að vera hægt að treysta því sem þú segir. Þurfir þú að staðfesta orð þín með eiði er ekki allt með felldu.
But let your word be, Yes, yes, No, no. And anything beyond these is from evil.
38 Í lögum Móse stendur: „Stingi maður auga úr öðrum manni, skal hann sjálfur gjalda fyrir það með eigin auga. Brjóti einhver tönn úr þér, skaltu brjóta tönn úr honum í staðinn.“
Ye have heard that it was said, An eye for an eye, and a tooth for a tooth.
39 Ég segi hins vegar: Launið ekki ofbeldi með ofbeldi! Slái einhver þig á aðra kinnina, snúðu þá einnig hinni að honum.
But I say to you, not to resist what is troublesome, but whoever will strike thee on thy right cheek, turn to him the other also.
40 Höfði einhver mál gegn þér þannig að þú tapar skyrtunni þinni, skaltu líka láta yfirhöfn þína af hendi.
And to the man who wants to sue thee, and take away thy coat, thou shall leave him thy cloak also.
41 Ef hermenn skipa þér að bera varning sinn eina mílu, þá skaltu bera hann tvær.
And whoever will draft thee for one mile, go thou with him two.
42 Gefðu þeim sem biðja þig, og snúðu ekki bakinu við þeim sem vilja fá lán hjá þér.
Give to him who asks thee, and turn thou not away from him who wants to borrow from thee.
43 Sagt hefur verið: „Elskaðu vini þína og hataðu óvini þína.“
Ye have heard that it was said, Thou shall love thy neighbor, and hate thine enemy.
44 En ég segi: Elskið óvini ykkar og biðjið fyrir þeim sem ofsækja ykkur.
But I say to you, love your enemies, bless those who curse you, do good to those who hate you, and pray for those who mistreat you and persecute you,
45 Ef þið gerið það, komið þið fram eins og hæfir sonum hins himneska föður. Hann lætur sólina skína jafnt á vonda sem góða. Hann lætur einnig rigna jafnt hjá réttlátum sem ranglátum.
so that ye may become sons of your Father in the heavens, because he makes his sun to rise on the evil and the good, and makes rain on the righteous and the unrighteous.
46 Hvaða góðverk er það að elska þá eina sem elska ykkur? Jafnvel skattheimtumennirnir gera það.
For if ye love those who love you, what reward have ye? Do not even the tax collectors the same?
47 Eruð þið nokkuð frábrugðin heiðingjunum, ef þið eruð einungis vinir vina ykkar? Nei!
And if ye only greet your friends, what do ye extra? Do not even the tax collectors this way?
48 Verið því fullkomin eins og ykkar himneski faðir er fullkominn.
Ye therefore shall be perfect, even as your Father in the heavens is perfect.
