Matteus 21
1 Jesús og lærisveinar hans nálguðust nú Jerúsalem. Þegar þeir áttu skammt ófarið til þorpsins Betfage á Olíufjallinu, sendi hann tvo þeirra þangað á undan sér.
When they were come near Jerusalem and had arrived at Bethphage and the Mount of Olives, Jesus sent two of the disciples on in front,
2 „Þegar þið komið inn í þorpið, munuð þið finna ösnu bundna og fola hjá henni. Leysið þau og færið mér.
saying to them, "Go to the village you see facing you, and as you enter it you will find a she-ass tied up and a foal with her. Untie her and bring them to me.
3 Ef einhver spyr hvað þið séuð að gera, skuluð þið svara: „Drottinn þarfnast þeirra, “og þá mun spyrjandinn láta ykkur afskiptalausa.“
And if any one says anything to you, say, 'The Master needs them,' and he will at once send them."
4 Með þessu rættist gamall spádómur sem er svona:
This took place in order that the Prophet's prediction might be fulfilled:
5 „Segið Jerúsalem að konungur hennar sé að koma, auðmjúkur og ríðandi á ösnufola!“
"Tell the Daughter of Zion, 'See, thy King is coming to thee, gentle, and yet mounted on an ass, even on a colt the foal of a beast of burden.'"
6 Lærisveinarnir tveir gerðu eins og þeim var sagt
So the disciples went and did as Jesus had instructed them:
7 og komu með ösnuna og folann til Jesú. Þeir lögðu síðan yfirhafnir sínar á folann og Jesús settist á bak.
they brought the she-ass and the foal, and threw their outer garments on them. So He sat on them;
8 Þá breiddu flestir viðstaddra yfirhafnir sínar á veginn en aðrir skáru greinarnar af trjánum og dreifðu þeim á veginn.
and most of the crowd kept spreading their garments along the road, while others cut branches from the trees and carpeted the road with them,
9 Allt fólkið gekk á undan og hrópaði: „Guð blessi konunginn, son Davíðs! Blessaður sé sá sem kemur í nafni Drottins! Drottinn, sendu honum hjálp þína frá himnum.“
and the multitudes--some of the people preceding Him and some following--sang aloud, "God save the Son of David! Blessings on Him who comes in the Lord's name! God in the highest Heavens save Him!"
10 Allt komst í uppnám í Jerúsalem við komu Jesú og fólkið þar spurði: „Hver er þetta?“
When He thus entered Jerusalem, the whole city was thrown into commotion, every one inquiring, "Who is this?"
11 Mannfjöldinn, sem fylgdi honum, svaraði þá: „Þetta er Jesús, spámaðurinn frá Nasaret í Galíleu.“
"This is Jesus, the Prophet, from Nazareth in Galilee," replied the crowds.
12 Jesús gekk inn í musterið og rak kaupmennina, sem þar voru, á dyr. Hratt um stöllum dúfnasalanna og borðum þeirra sem skiptu peningum. Hann sagði:
Entering the Temple, Jesus drove out all who were buying and selling there, and overturned the money-changers' tables and the seats of the pigeon-dealers.
13 „Biblían segir: „Musteri mitt á að vera bænastaður, en þið hafið gert það að ræningjabæli!““
"It is written," He said, "'My House shall be called the House of Prayer', but you are making it a robbers' cave."
14 Blindir menn og bæklaðir streymdu til hans og hann læknaði þá í musterinu.
And the blind and the lame came to Him in the Temple, and He cured them.
15 Þegar æðstu prestarnir og leiðtogarnir sáu þessi dásamlegu kraftaverk og heyrðu börnin hrópa í musterinu: „Guð blessi son Davíðs!“urðu þeir gramir og sögðu við hann: „Heyrirðu hvað börnin segja?“
But when the High Priests and the Scribes saw the wonderful things that He had done and the children who were crying aloud in the Temple, "God save the Son of David," they were filled with indignation.
16 „Já, “svaraði Jesús, „hafið þið aldrei lesið þetta: „Jafnvel börnin munu lofa hann.““
"Do you hear," they asked Him, "what these children are saying?" "Yes," He replied; "have you never read, 'Out of the mouths of infants and of babes at the breast Thou hast brought forth the praise which is due'?"
17 Síðan fór Jesús til Betaníu og gisti þar um nóttina.
So He left them and went out of the city to Bethany and passed the night there.
18 Á leiðinni til Jerúsalem, morguninn eftir, fann hann til svengdar.
Early in the morning as He was on His way to return to the city He was hungry,
19 Þá tók hann eftir fíkjutré, sem stóð rétt við veginn. Hann gekk að trénu til að athuga hvort á því væru nokkrar fíkjur, en svo var ekki, einungis lauf. Þá sagði hann við tréð: „Upp frá þessu munt þú aldrei bera ávöxt!“Rétt á eftir visnaði tréð. (aiōn g165)
and seeing a fig-tree on the road-side He went up to it, but found nothing on it but leaves. "On you," He said, "no fruit shall ever again grow." And immediately the fig-tree withered away. (aiōn g165)
20 Lærisveinarnir urðu forviða og spurðu: „Hvernig gat tréð visnað svona fljótt?“
When the disciples saw it they exclaimed in astonishment, "How instantaneously the fig-tree has withered away!"
21 „Sannleikurinn er sá, “svaraði Jesús, „að ef þið trúið án þess að efast, þá getið þið gert slíka hluti og jafnvel enn meiri. Þið gætuð til dæmis sagt við þetta fjall: „Flyttu þig út í sjó, “og það mundi hlýða.
"I solemnly tell you," said Jesus, "that if you have an unwavering faith, you shall not only perform such a miracle as this of the fig-tree, but that even if you say to this mountain, 'Be thou lifted up and hurled into the sea,' it shall be done;
22 Þið getið fengið allt, já allt, sem þið biðjið um – ef þið trúið.“
and everything, whatever it be, that you ask for in your prayers, if you have faith, you shall obtain."
23 Þegar Jesús var kominn í musterið og farinn að kenna, komu æðstu prestarnir og aðrir leiðtogar þjóðarinnar. Þeir kröfðust þess að hann segði þeim hver hefði gefið honum vald til að reka kaupmennina út daginn áður.
He entered the Temple; and while He was teaching, the High Priests and the Elders of the people came to Him and asked Him, "By what authority are you doing these things? and who gave you this authority?"
24 „Það skal ég segja ykkur, ef þið svarið einni spurningu fyrst, “sagði Jesús.
"And I also have a question to ask you," replied Jesus, "and if you answer me, I in turn will tell you by what authority I do these things.
25 „Sendi Guð Jóhannes skírara? Já, eða nei!“Þeir báru saman ráð sín: „Ef við segjum að Guð hafi sent hann, þá mun hann spyrja af hverju við höfum þá ekki trúað honum.
John's Baptism, whence was it? --had it a heavenly or a human origin?" So they debated the matter among themselves. "If we say 'a heavenly origin,'" they argued, "he will say, 'Why then did you not believe him?'
26 En ef við segjum að Guð hafi ekki sent hann, þá mun fólkið ráðast á okkur, því að það telur að Jóhannes hafi verið spámaður.“
and if we say 'a human origin' we have the people to fear, for they all hold John to have been a Prophet."
27 Að lokum svöruðu þeir: „Við vitum það ekki.“„Þá svara ég ekki heldur spurningu ykkar, “sagði Jesús.
So they answered Jesus, "We do not know." "Nor do I tell you," He replied, "by what authority I do these things."
28 „En hvað segið þið annars um þetta: Maður nokkur átti tvo syni. Hann sagði við annan: „Sonur minn, þú skalt vinna í víngarðinum í dag.“
"But give me your judgement. There was a man who had two sons. He came to the elder of them, and said, "'My son, go and work in the vineyard to-day.'
29 „Æ, nei, ég nenni því ekki, “svaraði hann, en seinna sá hann sig um hönd og fór.
"'I will not,' he replied. "But afterwards he was sorry, and went.
30 Faðirinn sagði síðan við þann yngri: „Heyrðu, þú skalt fara í jarðræktina.“Sonurinn svaraði: „Já, pabbi, sjálfsagt!“en fór ekki fet.
He came to the second and spoke in the same manner. His answer was, "'I will go, Sir.' "But he did not go.
31 Hvor þessara tveggja hlýddi föður sínum?“„Sá fyrri, auðvitað, “svöruðu þeir. Jesús skýrði nú fyrir þeim merkingu sögunnar og sagði: „Illmennum og vændiskonum verður leiðin til himins greiðfærari en ykkur.
Which of the two did as his father desired?" "The first," they said. "I solemnly tell you,' replied Jesus, "that the tax-gatherers and the notorious sinners are entering the Kingdom of God in front of you.
32 Jóhannes skírari sagði ykkur að gjöra iðrun og snúa ykkur til Guðs. Það vilduð þið ekki, en það gerðu hins vegar svindlarar og skækjur. Og þótt þið sæjuð það gerast, vilduð þið samt ekki sjá ykkur um hönd og hlýða honum. Þess vegna gátuð þið ekki trúað.“
For John came to you observing all sorts of ritual, and you put no faith in him: the tax-gatherers and the notorious sinners did put faith in him, and you, though you saw this example set you, were not even afterwards sorry so as to believe him.
33 „Hlustið á þessa sögu: Landeigandi nokkur plantaði vínviði og gerði skjólgarð umhverfis hann. Því næst reisti hann pall fyrir eftirlitsmanninn og leigði síðan víngarðinn nokkrum bændum með því skilyrði að þeir skiptu uppskerunni með honum. Síðan fluttist hann úr landi.
"Listen to another parable. There was a householder who planted a vineyard, made a fence round it, dug a wine-tank in it, and built a strong lodge; then let the place to vine-dressers, and went abroad.
34 Þegar uppskerutíminn kom sendi hann menn sína til bændanna að sækja sinn hluta.
When vintage-time approached, he sent his servants to the vine-dressers to receive his share of the grapes;
35 En bændurnir gerðu aðsúg að þeim, börðu einn til óbóta, drápu annan og grýttu þann þriðja.
but the vine-dressers seized the servants, and one they cruelly beat, one they killed, one they pelted with stones.
36 Þá sendi hann aðra til þeirra, fleiri en þá fyrri, en allt fór á sömu leið.
Again he sent another party of servants more numerous than the first; and these they treated in the same manner.
37 Að lokum sendi víngarðseigandinn son sinn, því hann hugsaði: „Þeir munu áreiðanlega bera virðingu fyrir honum.“
Later still he sent to them his son, saying, "'They will respect my son.'
38 En þegar bændurnir sáu son hans koma, sögðu þeir hver við annan: „Þarna kemur erfinginn. Komið! Við skulum drepa hann og þá eigum við víngarðinn!“
"But the vine-dressers, when they saw the son, said to one another, "'Here is the heir: come, let us kill him and get his inheritance.'
39 Síðan drógu þeir hann út úr víngarðinum og drápu hann.
"So they seized him, dragged him out of the vineyard, and killed him.
40 Hvað haldið þið að landeigandinn muni gera við bændurna þegar hann kemur til baka?“
When then the owner of the vineyard comes, what will he do to those vine-dressers?"
41 Leiðtogar Gyðinga svöruðu: „Svona illmenni ætti að lífláta og leigja víngarðinn öðrum, sem greiða leiguna skilvíslega.“
"He will put the wretches to a wretched death," was the reply, "and will entrust the vineyard to other vine-dressers who will render the produce to him at the vintage season."
42 Þá spurði Jesús: „Hafið þið aldrei lesið þessi ritningarorð: „Steinninn sem smiðirnir höfnuðu, var gerður að hornsteini. Drottinn hefur unnið dásamleg verk!“
"Have you never read in the Scriptures," said Jesus, "'The Stone which the builders rejected has been made the Cornerstone: this Cornerstone came from the Lord, and is wonderful in our eyes'?
43 Það sem ég á við er þetta: Guðsríki verður tekið frá ykkur og gefið öðrum, sem afhenda Guði hans hlut í uppskerunni.
"That, I tell you, is the reason why the Kingdom of God will be taken away from you, and given to a nation that will exhibit the power of it.
44 Þeir sem reka sig á þetta sannleiksbjarg munu sundurmerjast, en þeir sem undir verða myljast mélinu smærra.“
He who falls on this stone will be severely hurt; but he on whom it falls will be utterly crushed."
45 Þegar æðstu prestarnir og hinir leiðtogarnir skildu að Jesús átti við þá – að þeir væru bændurnir í sögunni,
After listening to His parables the High Priests and the Pharisees perceived that He was speaking about them;
46 vildu þeir handtaka hann. Þeir þorðu það þó ekki vegna fólksins sem áleit að Jesús væri spámaður.
but though they were eager to lay hands upon Him, they were afraid of the people, for by them He was regarded as a Prophet.
