Lúkas 15
1 Skattheimtumenn voru þekktir að óheiðarleika. Þeir komu oft ásamt öðrum stórsyndurum til þess að hlusta á Jesú predika.
Now all the tax collectors and sinners were drawing near to Jesus to listen to him.
2 Faríseunum og lögvitringunum líkaði meinilla að hann skyldi umgangast jafn fyrirlitlegt fólk, og meira að segja borða með því!
But the Pharisees and the scribes grumbled, saying, “This man receives sinners and eats with them.”
3 Jesús sagði þeim því eftirfarandi dæmisögu: „Segjum svo að þú ættir hundrað kindur, en ein þeirra villtist í burtu og týndist í óbyggðinni. Myndir þú þá ekki skilja hinar níutíu og níu eftir og fara að leita þeirrar sem týndist, uns þú fyndir hana?
So Jesus told them this parable:
“What man among you, who has a hundred sheep and loses one of them, does not leave the other ninety-nine in the wilderness and go after the one that is lost until he finds it?
5 Þá yrðir þú svo glaður að þú bærir hana heim á herðum þér.
And when he does find it, he rejoices as he lays it on his shoulders.
6 Og kallaðir saman vini þína og granna til að gleðjast með þér yfir því að týnda kindin skyldi hafa fundist.
Then he returns home and calls together his friends and neighbors, saying to them, ‘Rejoice with me, for I have found my lost sheep.’
7 Á sama hátt verður meiri gleði á himnum vegna eins syndara sem snýr sér til Guðs, en yfir öðrum níutíu og níu sem ekki hafa villst frá Guði!
I tell you, in the same way there will be more joy in heaven over one sinner who repents, than over ninety-nine righteous people who have no need of repentance.
8 Tökum annað dæmi: Kona á tíu dýrmæta silfurpeninga og týnir einum þeirra. Hvað gerir hún þá? Hún kveikir ljós, leitar um allt og sópar hvern krók og kima þangað til hann finnst.
“Or suppose a woman has ten silver coins and loses one of them. Does she not light a lamp, sweep the house, and search carefully until she finds it?
9 Síðan kallar hún á vinkonur sínar og fær þær til að samgleðjast sér.
And when she does find it, she calls together her friends and neighbors, saying, ‘Rejoice with me, for I have found my lost coin.’
10 Á sama hátt gleðjast englar Guðs einnig yfir hverjum þeim syndara sem gerir iðrun.“Til enn frekari útskýringar sagði hann þeim þessa sögu:
In the same way, I tell you, there is joy in the presence of God's angels over one sinner who repents.”
11 „Maður nokkur átti tvo syni.
Then he said, “There was a man who had two sons.
12 Yngri sonurinn sagði við föður sinn: „Ég vil gjarnan fá minn hluta arfsins strax, í stað þess að bíða þangað til þú ert dáinn.“Þá skipti faðirinn auðæfum sínum á milli sona sinna.
The younger of the two said to his father, ‘Father, give me the share of property that will belong to me.’ So the father divided his assets between his two sons.
13 Nokkrum dögum síðar tók yngri sonurinn saman föggur sínar og hélt til fjarlægs lands. Þar eyddi hann öllum peningunum í skemmtanir og skækjur.
A few days later, the younger son gathered together all that he had and went on a journey to a distant country, and there he squandered his property by living recklessly.
14 En þegar hann var að verða peningalaus kom mikil hungursneyð í því landi og hann tók að líða skort.
When he had spent all that he had, a severe famine arose throughout that country, and he began to be in need.
15 Þá réð hann sig sem svínahirði hjá bónda einum.
So he went and hired himself out to one of the citizens of that country, who sent him to his fields to feed pigs.
16 Hann varð svo hungraður að hann langaði jafnvel í baunahýðið sem svínin átu. Enginn gaf honum neitt.
The young man longed to fill his belly with the carob pods the pigs were eating, but no one gave him anything.
17 Að lokum áttaði hann sig á eymd sinni og sagði við sjálfan sig: „Verkamennirnir heima hjá föður mínum hafa nóg að borða og meira en það, en hér er ég að veslast upp af hungri!
When he came to his senses, he said, ‘How many of my father's hired workers have an abundance of bread, while I perish with hunger!
18 Ég ætla að fara heim til pabba og segja: „Ég hef syndgað bæði gegn Guði og þér.
I will arise, go to my father, and say to him, “Father, I have sinned against heaven and before yoʋ.
19 Ég er ekki lengur verður að kallast sonur þinn. Viltu ráða mig sem verkamann hjá þér?““
I am no longer worthy to be called yoʋr son; make me like one of yoʋr hired workers.”’
20 Síðan lagði hann af stað heim til föður síns. Faðir hans sá til hans þegar hann nálgaðist, kenndi í brjósti um hann, hljóp á móti honum, faðmaði hann og kyssti.
So he arose and went to his father. But while he was still far away, his father saw him and was moved with compassion. So he ran to his son, threw his arms around his neck, and kissed him.
21 Þá sagði sonurinn: „Faðir, ég hef syndgað bæði gegn Guði og þér. Ég er ekki verður að kallast sonur þinn.“
Then the son said to him, ‘Father, I have sinned against heaven and before yoʋ. I am no longer worthy to be called yoʋr son.’
22 Faðirinn kallaði þá til þjóna sinna og sagði: „Flýtið ykkur! Náið í fallegustu skikkjuna sem til er og færið hann í. Látið líka hring á fingur hans og sækið nýja skó handa honum.
But the father said to his servants, ‘Bring out the best robe and put it on him. Put a ring on his finger and sandals on his feet.
23 Slátrið síðan alikálfinum því að nú ætlum við að halda veislu!
Bring the fattened calf and kill it. Let us eat and celebrate.
24 Þessi sonur minn var dauður, en nú er hann lifnaður við. Hann var týndur, en nú er hann fundinn.“Síðan hófst veislan.
For this son of mine was dead but is now alive again; he was lost but has now been found.’ And they began to celebrate.
25 Meðan þetta gerðist var eldri sonurinn við vinnu úti á akri. Þegar hann kom heim, heyrði hann danstónlist frá húsinu
“Now his older son was in the field, and as he came and drew near to the house, he heard music and dancing.
26 og spurði einn þjóninn hvað gengi á.
So he called one of the servants over and asked him what was happening.
27 „Bróðir þinn er kominn, “svaraði þjónninn, „og faðir þinn lét slátra kálfinum, sem verið var að ala, og hefur nú stofnað til mikillar veislu til að fagna því að sonurinn er kominn heim heill á húfi.“
The servant said to him, ‘Yoʋr brother has come, and yoʋr father has killed the fattened calf, because he has received yoʋr brother back safe and sound.’
28 Þá reiddist eldri bróðirinn og vildi ekki fara inn. Faðir hans fór þá út og bað hann fyrir alla muni að koma inn.
But the older son was angry and would not go in. So his father came out and began pleading with him.
29 En hann svaraði: „Ég hef stritað fyrir þig öll þessi ár og aldrei neitað að gera neitt sem þú baðst mig. Þó hefur þú aldrei gefið mér svo mikið sem eina geit, allan þennan tíma, svo að ég gæti haldið veislu með vinum mínum.
But he said to his father in response, ‘Behold, all these years I have served yoʋ and have never disobeyed yoʋr command, yet yoʋ have never given me even a young goat so that I could celebrate with my friends.
30 En þegar þessi sonur þinn kemur heim, hann sem eyddi peningum þínum í skækjur, þá heldur þú hátíð og slátrar besta kálfinum.“
But when this son of yoʋrs came, who has devoured yoʋr assets with prostitutes, yoʋ killed the fattened calf for him.’
31 En faðir hans sagði: „Sonur minn, þú ert alltaf hjá mér og allt sem ég á, átt þú með mér.
The father said to him, ‘Son, yoʋ are always with me, and everything I have is yoʋrs.
32 En nú getum við ekki annað en glaðst, því hann er jú bróðir þinn. Hann var dauður, en er nú lifnaður við! Hann var týndur, en nú er hann fundinn.““
But it was proper to celebrate and rejoice, for yoʋr brother was dead but is now alive again; he was lost but has now been found.’”
