Lúkas 1
1 Heiðraði Þeófílus. Nú þegar hafa verið skrifaðar allmargar frásögur um Krist, byggðar á heimildum postulanna og annarra sjónarvotta.
Seeing that many have attempted to draw up a narrative of the facts which are received with full assurance among us
on the authority of those who were from the beginning eye-witnesses and were devoted to the service of the divine Message,
3 En ég taldi rétt að rannsaka þessar heimildir á ný frá upphafi til enda, og nú sendi ég þér árangur þeirra nákvæmu athugana sem ég hef gert.
it has seemed right to me also, after careful investigation of the facts from their commencement, to write for you, most noble Theophilus, a connected account,
4 Þetta geri ég til að fullvissa þig um sannleiksgildi þess sem þú hefur heyrt hjá öðrum.
that you may fully know the truth of the things which you have been taught by word of mouth.
5 Frásaga mín hefst á prestinum Sakaría, sem var uppi á dögum Heródesar konungs í Júdeu. Sakaría var úr flokki Abía, en það var einn af mörgum flokkum musterisþjónanna. Elísabet, kona hans, var einnig af gyðinglegri prestaætt; afkomandi Arons.
There was in the time of Herod, the king of Judaea, a priest of the name of Zechariah, belonging to the class of Abijah. He had a wife who was a descendant of Aaron, and her name was Elizabeth.
6 Þau hjón voru bæði guðrækin og leituðust við að halda boðorð Guðs óaðfinnanlega.
They were both of them upright before God, blamelessly obeying all the Lord's precepts and ordinances.
7 Þau voru barnlaus – Elísabet gat ekki átt börn – og auk þess orðin roskin.
But they had no child, because Elizabeth was barren; and both of them were far advanced in life.
8 Dag nokkurn þegar Sakaría var að sinna störfum sínum í musterinu – flokkur hans var einmitt á vakt þá vikuna – féll það í hlut hans að fara inn í musterið og brenna reykelsi frammi fyrir Drottni.
Now while he was doing priestly duty before God in the prescribed course of his class,
it fell to his lot--according to the custom of the priesthood--to go into the Sanctuary of the Lord and burn the incense;
10 Eins og ávallt er reykelsisfórnin fór fram, stóð fjöldi fólks fyrir utan musterið á bæn.
and the whole multitude of the people were outside praying, at the hour of incense.
11 Allt í einu sá Sakaría engil standa hægra megin við reykelsisaltarið. Honum varð hverft við og hann varð mjög hræddur.
Then there appeared to him an angel of the Lord standing on the right side of the altar of incense;
and Zechariah on seeing him was agitated and terrified.
13 Engillinn sagði: „Sakaría, vertu óhræddur! Ég kem til að segja þér að Guð hefur heyrt bæn þína. Konan þín, hún Elísabet, mun fæða þér son! Þú skalt láta hann heita Jóhannes.
But the angel said to him, "Do not be afraid, Zechariah, for your petition has been heard: and your wife Elizabeth will bear you a son, and you are to call his name John.
14 Fæðing hans mun verða ykkur báðum mikið gleðiefni og margir munu samgleðjast ykkur,
Gladness and exultant joy shall be yours, and many will rejoice over his birth.
15 því hann á eftir að verða einn af hetjum Guðs. Hann má aldrei snerta vín né sterka drykki, en þess í stað mun hann fyllast heilögum anda, meira að segja áður en hann fæðist!
For he will be great in the sight of the Lord; no wine or fermented drink shall he ever drink; but he will be filled with the Holy Spirit from the very hour of his birth.
16 Hann mun snúa mörgum Gyðingum til Drottins, Guðs þeirra.
Many of the descendants of Israel will he turn to the Lord their God;
17 Hann verður mikilmenni og máttugur eins og Elía, hinn forni spámaður. Hann mun koma á undan Kristi, búa fólkið undir komu hans og kenna því að elska Drottin eins og forfeður þess gerðu, og lifa sem trúað fólk.“
and he will be His forerunner in the spirit and power of Elijah, to turn fathers' hearts to the children, and cause the rebellious to walk in the wisdom of the upright, to make a people perfectly ready for the lord."
18 Þá sagði Sakaría við engilinn: „Já, en þetta er útilokað! Ég er orðinn gamall og konan mín líka.“
"By what proof," asked Zechariah, "shall I know this? For I am an old man, and my wife is far advanced in years."
19 Engillinn svaraði: „Ég er Gabríel! Ég stend frammi fyrir hásæti Guðs, sem sendi mig til að flytja þér þessar góðu fréttir
"I am Gabriel, who stand in the presence of God," answered the angel, "and I have been sent to talk with you and tell you this good news.
20 En fyrst þú trúðir mér ekki, munt þú verða mállaus þangað til barnið er fætt. Ég ábyrgist að orð mín munu rætast á sínum tíma.“
And now you will be dumb and unable to speak until the day when this has taken place; because you did not believe my words--words which will be fulfilled at their appointed time."
21 Fólkið beið eftir Sakaría og undraðist hve honum dvaldist í musterinu.
Meanwhile the people were waiting for Zechariah, and were surprised that he stayed so long in the Sanctuary.
22 Þegar hann kom út, gat hann ekkert sagt, og fólkið skildi af látbragði hans að hann hlyti að hafa séð sýn inni í musterinu.
When, however, he came out, he was unable to speak to them; and they knew that he must have seen a vision in the Sanctuary; but he kept making signs to them and continued dumb.
23 Eftir þetta dvaldist hann í musterinu sinn tíma og fór síðan heim.
When his days of service were at an end, he went to his home;
24 Stuttu síðar varð Elísabet kona hans þunguð en hún leyndi því fyrstu fimm mánuðina.
and in course of time his wife Elizabeth conceived, and kept herself secluded five months.
25 „En hvað Drottinn er góður að leysa mig undan þeirri skömm að geta ekki átt barn!“hrópaði hún.
"Thus has the Lord dealt with me," she said, "now that He has graciously taken away my reproach among men."
26 Mánuði síðar sendi Guð engilinn Gabríel til meyjar sem María hét og bjó í þorpinu Nasaret í Galíleu. Hún var trúlofuð manni að nafni Jósef og var hann af ætt Davíðs konungs.
Now in the sixth month the angel Gabriel was sent from God to a town in Galilee called Nazareth,
to a maiden betrothed to a man of the name of Joseph, a descendant of David. The maiden's name was Mary.
28 Gabríel birtist henni og sagði: „Sæl, þú hin útvalda! Drottinn er með þér!“
So Gabriel went into the house and said to her, "Joy be to you, favoured one! the Lord is with you."
29 María varð undrandi og reyndi að skilja hvað engillinn ætti við.
She was greatly agitated at his words, and wondered what such a greeting meant.
30 „Vertu ekki hrædd, María, “sagði engillinn, „Guð ætlar að blessa þig ríkulega.
But the angel said, "Do not be frightened, Mary, for you have found favour with God.
31 Innan skamms munt þú verða barnshafandi og eignast dreng, sem þú skalt nefna Jesú.
You will conceive in your womb and bear a son; and you are to call His name JESUS.
32 Hann mun verða mikill og kallast sonur Guðs. Drottinn Guð mun gefa honum hásæti Davíðs konungs, ættföður hans,
He will be great and He will be called 'Son of the Most High.' And the Lord God will give Him the throne of His forefather David;
and He will be King over the House of Jacob for the Ages, and of His Kingdom there will be no end." (aiōn g165)
34 „Hvernig má það vera?“spurði María, „ég hef ekki karlmanns kennt.“
"How can this be," Mary replied, "seeing that I have no husband?"
35 Engillinn svaraði: „Heilagur andi mun koma yfir þig og kraftur Guðs mun umlykja þig, barnið þitt verður því heilagt sonur Guðs.
The angel answered, "The Holy Spirit will come upon you, and the power of the Most High will overshadow you; and for this reason your holy offspring will be called 'the Son of God.'
36 Nú eru sex mánuðir síðan Elísabet frænka þín óbyrjan, eins og fólk kallaði hana – varð þunguð í elli sinni!
And see, your relative Elizabeth--she also has conceived a son in her old age; and this is the sixth month with her who was called barren.
37 Guði er ekkert um megn.“
For no promise from God will be impossible of fulfilment."
38 Og María sagði: „Ég vil hlýða og þjóna Drottni. Verði allt eins og þú sagðir.“Þá hvarf engillinn.
"I am the Lord's maidservant," Mary replied; "may it be with me in accordance with your words!" And then the angel left her.
39 Nokkrum dögum síðar fór María til fjallaþorpsins í Júdeu þar sem Sakaría bjó og heimsótti Elísabetu.
Not long after this, Mary rose up and went in haste into the hill country to a town in Judah.
Here she came to the house of Zechariah and greeted Elizabeth;
41 Þegar María heilsaði, tók barn Elísabetar viðbragð í kviði hennar og hún fylltist heilögum anda.
and as soon as Elizabeth heard Mary's greeting, the babe leapt within her. And Elizabeth was filled with the Holy Spirit,
42 Hún hrópaði upp í gleði sinni og sagði við Maríu: „Guð hefur blessað þig umfram allar aðrar konur, og barni þínu er ætluð hin æðsta blessun hans.
and uttered a loud cry of joy. "Blest among women are you," she said, "and the offspring of your body is blest!
43 Hvílíkur heiður fyrir mig að móðir Drottins míns skuli heimsækja mig.
But why is this honour done me, that the mother of my Lord should come to me?
44 Um leið og þú komst inn og heilsaðir mér tók barnið mitt viðbragð af gleði!
For, the moment your greeting reached my ears, the babe within me leapt for joy.
45 Þú trúðir að Guð mundi standa við orð sín og þess vegna hefur hann ríkulega blessað þig.“
And blessed is she who has believed, for the word spoken to her from the Lord shall be fulfilled."
46 Og María sagði: „Ó, ég lofa Drottin!
Then Mary said: "My soul extols the Lord,
47 Ég gleðst í Guði, frelsara mínum.
And my spirit triumphs in God my Saviour;
48 Hann mundi eftir lítilmótlegri ambátt sinni og héðan í frá munu allar kynslóðir tala um hvernig Guð blessaði mig.
Because He has not turned from His maidservant in her lowly position; For from this time forward all generations will account me happy,
49 Hann, hinn voldugi og heilagi, hefur gert mikla hluti fyrir mig.
Because the mighty One has done great things for me--Holy is His name!--
50 Miskunn hans við þá sem trúa á hann, varir frá kynslóð til kynslóðar.
And His compassion is, generation after generation, Upon those who fear Him.
51 Hann hefur unnið stórvirki með mætti sínum og tvístrað hinum stoltu og drambsömu.
He has manifested His supreme strength. He has scattered those who were haughty in the thoughts of their hearts.
52 Hann hefur steypt höfðingjum úr hásætum og upphafið auðmjúka.
He has cast monarchs down from their thrones, And exalted men of low estate.
53 Hann hefur mettað hungraða gæðum og látið ríka fara tómhenta frá sér.
The hungry He has satisfied with choice gifts, But the rich He has sent empty-handed away.
54 Hann hefur hjálpað þjóni sínum, Ísrael, og ekki gleymt loforðum sínum.
His servant Israel He has helped, Remembering His compassion--
55 Hann lofaði feðrum okkar – Abraham og afkomendum hans – að sýna þeim miskunn að eilífu.“ (aiōn g165)
In fulfillment of His promises to our forefathers--For Abraham and his posterity for ever." (aiōn g165)
56 Eftir þetta dvaldist María hjá Elísabetu í þrjá mánuði, en að því búnu hélt hún heim.
So Mary stayed with Elizabeth about three months, and then returned home.
57 Þegar meðgöngutíma Elísabetar lauk, fæddi hún son.
Now when Elizabeth's full time was come, she gave birth to a son;
58 Vinir og ættingjar fréttu fljótt hve góður Drottinn hafði verið Elísabetu og samglöddust henni.
and her neighbours and relatives heard how the Lord had had great compassion on her; and they rejoiced with her.
59 Þegar barnið var átta daga gamalt komu þeir til að vera viðstaddir umskurnina. Allir gerðu ráð fyrir að drengurinn yrði látinn heita Sakaría eftir föður sínum,
And on the eighth day they came to circumcise the child, and were going to call him Zechariah, after his father.
60 en Elísabet sagði: „Nei, hann á að heita Jóhannes.“
His mother, however, said, "No, he is to be called John."
61 „Hvers vegna?“spurði fólkið undrandi, „það er enginn með því nafni í allri fjölskyldunni!“
"There is not one of your family," they said, "who has that name."
62 Faðir barnsins var síðan spurður með bendingum hvað barnið ætti að heita.
They asked his father by signs what he wished him to be called.
63 Hann bað um spjald og skrifaði á það, öllum til mikillar furðu: „Nafn hans er Jóhannes.“
So he asked for a writing-tablet, and wrote, "His name is John." And they all wondered.
64 Á sama andartaki fékk hann málið og lofaði Guð.
Instantly his mouth and his tongue were set free, and he began to speak and bless God.
65 Nágrannarnir urðu undrandi og fréttin um þetta barst um alla fjallabyggð Júdeu.
And all who lived round about them were filled with awe, and throughout the hill country of Judaea reports of all these things were spread abroad.
66 Þeir sem heyrðu þetta, veltu því vandlega fyrir sér og sögðu: „Hvað skyldi verða úr þessu barni? Hönd Drottins er greinilega með því á sérstakan hátt.“
All who heard the story treasured it in their memories. "What then will this child be?" they said. For the lord's hand was indeed with him.
67 Sakaría, faðir drengsins, fylltist heilögum anda og spáði:
And Zechariah his father was filled with the Holy Spirit, and spoke in a rapture of praise.
68 „Lofaður sé Drottinn, Guð Ísraels, því hann hefur vitjað þjóðar sinnar til að bjarga henni.
"Blessed be the Lord, the God of Israel," he said, "Because He has not forgotten His people but has effected redemption for them,
69 Hann gefur okkur máttugan frelsara af ætt Davíðs konungs, þjóns síns,
And has raised up a mighty Deliverer for us In the house of David His servant--
As He has spoken from all time by the lips of His holy Prophets-- (aiōn g165)
71 til að frelsa okkur undan óvinum okkar og öllum þeim sem hata okkur.
To deliver us from our foes and from the power of all who hate us.
72 Hann sýndi forfeðrum okkar miskunn og minntist síns heilaga loforðs, sem hann gaf Abraham, að frelsa okkur frá óvinum okkar,
He dealt pitifully with our forefathers, And remembered His holy covenant,
The oath which He swore to Abraham our forefather,
To grant us to be rescued from the power of our foes And so render worship to Him free from fear,
75 helga okkur og gera okkur hæf til að dvelja hjá sér að eilífu.
In piety and uprightness before Him all our days.
76 Þú, sonur minn, verður kallaður spámaður almáttugs Guðs, því þú munt ryðja Kristi veg.
And you moreover, O child, shall be called Prophet of the Most High; For you shall go on in front before the Lord to prepare the way for Him,
77 Þú munt veita fólkinu þekkingu á hjálpræðinu og fyrirgefningu syndanna.
To give to His People a knowledge of salvation In the forgiveness of their sins,
78 Þessu mun kærleikur Guðs og miskunn koma til leiðar, hann sendir okkur ljós sitt.
Through the tender compassion of our God, Through which the daybreak from on high will come to us,
79 Það mun lýsa þeim er sitja í myrkri og skugga dauðans, og leiða okkur á friðarveg.“
Dawning on those who now dwell in the darkness and shadow of death--To direct our feet into the path of peace."
80 Og drengurinn óx og Guð styrkti hann. Þegar hann hafði aldur til, fór hann út í óbyggðina og dvaldist þar þangað til hann hóf starf sitt meðal þjóðarinnar.
And the child grew and became strong in character, and lived in the Desert till the time came for him to appear publicly to Israel.
