Lúkas 1
1 Heiðraði Þeófílus. Nú þegar hafa verið skrifaðar allmargar frásögur um Krist, byggðar á heimildum postulanna og annarra sjónarvotta.
SINCE many have attempted to compose a narrative of facts, confirmed to us by the fullest evidence:
exactly as they delivered them to us, who were eve witnesses from the first, and ministers of the word;
3 En ég taldi rétt að rannsaka þessar heimildir á ný frá upphafi til enda, og nú sendi ég þér árangur þeirra nákvæmu athugana sem ég hef gert.
it seemed right to me also, having obtained accurate knowledge of all things from above, to write to thee in regular order, most excellent Theophilus,
4 Þetta geri ég til að fullvissa þig um sannleiksgildi þess sem þú hefur heyrt hjá öðrum.
to the intent that thou mayest clearly know the certainty of those matters, concerning which thou hast been instructed.
5 Frásaga mín hefst á prestinum Sakaría, sem var uppi á dögum Heródesar konungs í Júdeu. Sakaría var úr flokki Abía, en það var einn af mörgum flokkum musterisþjónanna. Elísabet, kona hans, var einnig af gyðinglegri prestaætt; afkomandi Arons.
There was in the days of Herod, the king of Judea, a certain priest named Zacharias, of the course of Abiah: and his wife of the daughters of Aaron, and her name Elisabeth.
6 Þau hjón voru bæði guðrækin og leituðust við að halda boðorð Guðs óaðfinnanlega.
And they were both righteous before God, walking in all the commandments and ordinances of the Lord blameless.
7 Þau voru barnlaus – Elísabet gat ekki átt börn – og auk þess orðin roskin.
And they had no child, because Elizabeth was barren, and both were far advanced in years.
8 Dag nokkurn þegar Sakaría var að sinna störfum sínum í musterinu – flokkur hans var einmitt á vakt þá vikuna – féll það í hlut hans að fara inn í musterið og brenna reykelsi frammi fyrir Drottni.
And it came to pass, as he discharged his priestly office in the order of his periodical ministration before God,
according to the custom of the priesthood, it fell to his lot to burn the incense when he went into the temple of the Lord.
10 Eins og ávallt er reykelsisfórnin fór fram, stóð fjöldi fólks fyrir utan musterið á bæn.
And all the multitude of people was praying without, at the time of the burning the incense.
11 Allt í einu sá Sakaría engil standa hægra megin við reykelsisaltarið. Honum varð hverft við og hann varð mjög hræddur.
And an angel of the Lord appeared to him standing on the right side of the altar of incense.
And Zacharias was agitated greatly at the sight, and fear fell upon him.
13 Engillinn sagði: „Sakaría, vertu óhræddur! Ég kem til að segja þér að Guð hefur heyrt bæn þína. Konan þín, hún Elísabet, mun fæða þér son! Þú skalt láta hann heita Jóhannes.
But the angel said unto him, Fear not, Zacharias: for thy prayer is heard; and thy wife Elisabeth shall bring thee a son, and thou shalt call his name John.
14 Fæðing hans mun verða ykkur báðum mikið gleðiefni og margir munu samgleðjast ykkur,
And it shall give thee joy and exultation; and many shall rejoice at his birth:
15 því hann á eftir að verða einn af hetjum Guðs. Hann má aldrei snerta vín né sterka drykki, en þess í stað mun hann fyllast heilögum anda, meira að segja áður en hann fæðist!
for he shall be great in the sight of the Lord; and he shall never drink wine, nor any intoxicating liquor; and he shall be filled with the Holy Ghost, even from his mother’s womb.
16 Hann mun snúa mörgum Gyðingum til Drottins, Guðs þeirra.
And many of the children of Israel shall he turn unto the Lord, their God.
17 Hann verður mikilmenni og máttugur eins og Elía, hinn forni spámaður. Hann mun koma á undan Kristi, búa fólkið undir komu hans og kenna því að elska Drottin eins og forfeður þess gerðu, og lifa sem trúað fólk.“
And he shall go forth before him in the spirit and power of Elias, to convert the hearts of fathers with their children, and the disobedient to the wisdom of the just; to prepare a people ready for the Lord.
18 Þá sagði Sakaría við engilinn: „Já, en þetta er útilokað! Ég er orðinn gamall og konan mín líka.“
And Zacharias said to the angel, By what shall I know this? for I am old, and my wife far advanced in her age.
19 Engillinn svaraði: „Ég er Gabríel! Ég stend frammi fyrir hásæti Guðs, sem sendi mig til að flytja þér þessar góðu fréttir
And the angel answering said to him, I am Gabriel, that stand in the presence of God; and I have been sent to speak to thee, and to proclaim these glad tidings to thee.
20 En fyrst þú trúðir mér ekki, munt þú verða mállaus þangað til barnið er fætt. Ég ábyrgist að orð mín munu rætast á sínum tíma.“
And behold, thou shalt be dumb, and unable to speak, until that day when these things shall come to pass, because thou hast not believed my words, which shall be fulfilled at their exact time.
21 Fólkið beið eftir Sakaría og undraðist hve honum dvaldist í musterinu.
And the people were waiting for Zacharias, and marvelled that he tarried so long in the temple.
22 Þegar hann kom út, gat hann ekkert sagt, og fólkið skildi af látbragði hans að hann hlyti að hafa séð sýn inni í musterinu.
And when he came out, he could not speak to them: and they perceived that he had seen a vision in the temple: for he himself made signs to them, and continued deaf and dumb.
23 Eftir þetta dvaldist hann í musterinu sinn tíma og fór síðan heim.
And it came to pass, when the days of his ministry were fulfilled, he went to his own house.
24 Stuttu síðar varð Elísabet kona hans þunguð en hún leyndi því fyrstu fimm mánuðina.
And after those days Elisabeth his wife conceived, and kept herself in retirement five months, saying,
25 „En hvað Drottinn er góður að leysa mig undan þeirri skömm að geta ekki átt barn!“hrópaði hún.
Thus hath the Lord dealt with me in the days in which he looked upon me to take away my reproach among men.
26 Mánuði síðar sendi Guð engilinn Gabríel til meyjar sem María hét og bjó í þorpinu Nasaret í Galíleu. Hún var trúlofuð manni að nafni Jósef og var hann af ætt Davíðs konungs.
Now in the sixth month the angel Gabriel was sent from God into a city of Galilee, the name of which was Nazareth,
to a virgin of the house of David, betrothed to a man whose name was Joseph; and the virgin’s name was Mary.
28 Gabríel birtist henni og sagði: „Sæl, þú hin útvalda! Drottinn er með þér!“
And the angel coming in to her said, All hail! O thou highly favoured one! the Lord is with thee: blessed art thou among women.
29 María varð undrandi og reyndi að skilja hvað engillinn ætti við.
And when she saw him, she was greatly agitated at his address: and reasoned in herself what kind of salutation this could be.
30 „Vertu ekki hrædd, María, “sagði engillinn, „Guð ætlar að blessa þig ríkulega.
And the angel said unto her, Fear not, Mary, for thou hast found favour with God.
31 Innan skamms munt þú verða barnshafandi og eignast dreng, sem þú skalt nefna Jesú.
And, behold, thou shalt conceive in thy womb, and bring forth a son, and thou shalt call his name JESUS.
32 Hann mun verða mikill og kallast sonur Guðs. Drottinn Guð mun gefa honum hásæti Davíðs konungs, ættföður hans,
He shall be great, and shall be called the Son of the Highest: and the Lord God will give him the throne of David his father;
and he shall reign over the house of Jacob for ever, and of his kingdom there shall be no end. (aiōn g165)
34 „Hvernig má það vera?“spurði María, „ég hef ekki karlmanns kennt.“
And Mary said, How shall this be, seeing I know not man?
35 Engillinn svaraði: „Heilagur andi mun koma yfir þig og kraftur Guðs mun umlykja þig, barnið þitt verður því heilagt sonur Guðs.
And the angel answering said unto her, The Holy Ghost shall come upon thee, and the power of the Most High shall overshadow thee; wherefore also the Holy One that shall be born of thee, shall be called the Son of God.
36 Nú eru sex mánuðir síðan Elísabet frænka þín óbyrjan, eins og fólk kallaði hana – varð þunguð í elli sinni!
And, behold, Elisabeth thy cousin, she also hath conceived in her old age: and this is the fifth month of pregnancy with her who was called barren.
37 Guði er ekkert um megn.“
For there is nothing impossible with God.
38 Og María sagði: „Ég vil hlýða og þjóna Drottni. Verði allt eins og þú sagðir.“Þá hvarf engillinn.
Then said Mary, Behold a servant of the Lord, be it to me according to thy declaration. And the angel departed from her.
39 Nokkrum dögum síðar fór María til fjallaþorpsins í Júdeu þar sem Sakaría bjó og heimsótti Elísabetu.
Then Mary arose in those days, and went with haste into the hill country, to a city of Judah,
and entered into the house of Zachariah, and saluted Elisabeth.
41 Þegar María heilsaði, tók barn Elísabetar viðbragð í kviði hennar og hún fylltist heilögum anda.
And it came to pass, when Elisabeth heard the salutation of Mary, the babe leaped for joy in her womb; and Elisabeth was filled with the Holy Ghost:
42 Hún hrópaði upp í gleði sinni og sagði við Maríu: „Guð hefur blessað þig umfram allar aðrar konur, og barni þínu er ætluð hin æðsta blessun hans.
and she exclaimed with a loud voice, and said, Blessed art thou among women, and blessed is the fruit of thy womb.
43 Hvílíkur heiður fyrir mig að móðir Drottins míns skuli heimsækja mig.
And whence is this favour shewn me, that the mother of my Lord should come to me?
44 Um leið og þú komst inn og heilsaðir mér tók barnið mitt viðbragð af gleði!
For, lo! as the voice of thy salutation reached my ears, the babe leaped for joy in my womb.
45 Þú trúðir að Guð mundi standa við orð sín og þess vegna hefur hann ríkulega blessað þig.“
And blessed is she that hath believed; for there shall be a fulfilment of the things told her from the Lord.
46 Og María sagði: „Ó, ég lofa Drottin!
And Mary said, My soul doth magnify the Lord,
47 Ég gleðst í Guði, frelsara mínum.
and my spirit hath exulted in God my Saviour:
48 Hann mundi eftir lítilmótlegri ambátt sinni og héðan í frá munu allar kynslóðir tala um hvernig Guð blessaði mig.
for he hath looked upon the lowly state of his maid-servant: for, lo! henceforth shall all generations pronounce me blessed.
49 Hann, hinn voldugi og heilagi, hefur gert mikla hluti fyrir mig.
For the Mighty One hath done great things for me; and holy is his name.
50 Miskunn hans við þá sem trúa á hann, varir frá kynslóð til kynslóðar.
And his mercy is upon those who fear him, from generation to generation.
51 Hann hefur unnið stórvirki með mætti sínum og tvístrað hinum stoltu og drambsömu.
He hath displayed strength from his arm; he hath scattered the proud in the imagination of their hearts.
52 Hann hefur steypt höfðingjum úr hásætum og upphafið auðmjúka.
He hath cast down potentates from the throne, and hath exalted the lowly.
53 Hann hefur mettað hungraða gæðum og látið ríka fara tómhenta frá sér.
He hath filled the hungry with good things; and the rich he hath sent empty away.
54 Hann hefur hjálpað þjóni sínum, Ísrael, og ekki gleymt loforðum sínum.
He hath succoured Israel his servant, that he might be mindful of mercy for ever; (aiōn g165)
55 Hann lofaði feðrum okkar – Abraham og afkomendum hans – að sýna þeim miskunn að eilífu.“ (aiōn g165)
as he had spoken to our fathers, to Abraham, and to his seed.
56 Eftir þetta dvaldist María hjá Elísabetu í þrjá mánuði, en að því búnu hélt hún heim.
And Mary abode with her about three months, and returned unto her home.
57 Þegar meðgöngutíma Elísabetar lauk, fæddi hún son.
Now Elisabeth’s time was up that she should be delivered; and she brought a son.
58 Vinir og ættingjar fréttu fljótt hve góður Drottinn hafði verið Elísabetu og samglöddust henni.
And her neighbours and her relations heard, that the Lord had magnified his mercy upon her; and they congratulated her.
59 Þegar barnið var átta daga gamalt komu þeir til að vera viðstaddir umskurnina. Allir gerðu ráð fyrir að drengurinn yrði látinn heita Sakaría eftir föður sínum,
And it came to pass, on the eighth day they came to circumcise the child; and they called him after the name of his father, Zacharias.
60 en Elísabet sagði: „Nei, hann á að heita Jóhannes.“
And his mother spake and said, No; but he shall be called John.
61 „Hvers vegna?“spurði fólkið undrandi, „það er enginn með því nafni í allri fjölskyldunni!“
And they said to her, There is not one among thy relations, who is called by this name.
62 Faðir barnsins var síðan spurður með bendingum hvað barnið ætti að heita.
And they made signs to his father, what he would have him called.
63 Hann bað um spjald og skrifaði á það, öllum til mikillar furðu: „Nafn hans er Jóhannes.“
And desiring a writing tablet, he wrote, saying, John is his name. And they were all surprised.
64 Á sama andartaki fékk hann málið og lofaði Guð.
Instantly then his mouth was opened, and his tongue loosed, and he burst out in praises to God.
65 Nágrannarnir urðu undrandi og fréttin um þetta barst um alla fjallabyggð Júdeu.
And great awe fell on all those who dwelt around them: and in all the mountainous country of Judea, all these circumstances were the subject of conversation.
66 Þeir sem heyrðu þetta, veltu því vandlega fyrir sér og sögðu: „Hvað skyldi verða úr þessu barni? Hönd Drottins er greinilega með því á sérstakan hátt.“
And all who heard them laid them up in their hearts, saying, Well! what a child will this be! And the hand of the Lord was with him.
67 Sakaría, faðir drengsins, fylltist heilögum anda og spáði:
And Zacharias his father was filled with the Holy Ghost, and prophesied, saying,
68 „Lofaður sé Drottinn, Guð Ísraels, því hann hefur vitjað þjóðar sinnar til að bjarga henni.
Blessed be the Lord the God of Israel; for he hath visited and wrought redemption for his people;
69 Hann gefur okkur máttugan frelsara af ætt Davíðs konungs, þjóns síns,
and hath raised up a horn of salvation for us in the house of his servant David:
as he spake by the mouth of his holy prophets, which have been from the beginning: (aiōn g165)
71 til að frelsa okkur undan óvinum okkar og öllum þeim sem hata okkur.
even preservation from our enemies, and from the hand of all that hate us;
72 Hann sýndi forfeðrum okkar miskunn og minntist síns heilaga loforðs, sem hann gaf Abraham, að frelsa okkur frá óvinum okkar,
to perform mercy towards our fathers, and to remember his own holy covenant:
the oath which he sware to Abraham our father,
to give us, that we, secure from fear, rescued from the hands of our enemies, should serve him,
75 helga okkur og gera okkur hæf til að dvelja hjá sér að eilífu.
in righteousness and holiness before him, all the days of our life.
76 Þú, sonur minn, verður kallaður spámaður almáttugs Guðs, því þú munt ryðja Kristi veg.
And thou, child, shalt be called the prophet of the Most High; for thou shalt go before the face of the Lord to prepare his ways;
77 Þú munt veita fólkinu þekkingu á hjálpræðinu og fyrirgefningu syndanna.
to give the knowledge of salvation to his people, by the remission of their sins,
78 Þessu mun kærleikur Guðs og miskunn koma til leiðar, hann sendir okkur ljós sitt.
through the bowels of mercy of our God; with which he hath visited us, as the dawn of the morning from on high,
79 Það mun lýsa þeim er sitja í myrkri og skugga dauðans, og leiða okkur á friðarveg.“
to illumine those who sat in darkness, and in the shadow of death, to direct our feet into the way of peace.
80 Og drengurinn óx og Guð styrkti hann. Þegar hann hafði aldur til, fór hann út í óbyggðina og dvaldist þar þangað til hann hóf starf sitt meðal þjóðarinnar.
And the child grew, and became mighty in spirit, and was in the deserts until the days of his public exhibition to Israel.
