Jóhannes 6
1 Eftir þetta fór Jesús til landsvæðisins hinum megin Galíleuvatnsins, sem kennt er við Tíberías,
After these things Jesus went away to the other side of the sea of Galilee, which is [the sea] of Tiberias.
2 og fylgdi honum gífurlegur mannfjöldi. Margt af þessu fólki var pílagrímar á leið til Jerúsalem á páskahátíðina,
And a great multitude followed him, because they beheld the signs which he did on them that were sick.
3 en það langaði til að sjá Jesú lækna hina sjúku og því fylgdi það honum hvert fótmál.
And Jesus went up into the mountain, and there he sat with his disciples.
4 Jesús gekk upp á fjallið ásamt lærisveinum sínum og settist, og sá þá að mannfjöldinn var að koma.
Now the passover, the feast of the Jews, was at hand.
5 Hann sneri sér að Filippusi og sagði: „Filippus, hvar getum við keypt brauð til að gefa fólkinu að borða?“
Jesus therefore lifting up his eyes, and seeing that a great multitude cometh unto him, saith unto Philip, Whence are we to buy bread, that these may eat?
6 (Jesús hafði ákveðið með sjálfum sér hvað hann ætlaði að gera, en með þessu var hann að reyna Filippus.)
And this he said to prove him: for he himself knew what he would do.
7 Filippus svaraði: „Þótt við keyptum ekki nema handa hluta þeirra, mundi það kosta mikla peninga!“
Philip answered him, Two hundred shillings’ worth of bread is not sufficient for them, that every one may take a little.
8 Þá sagði Andrés, bróðir Símonar Péturs:
One of his disciples, Andrew, Simon Peter’s brother, saith unto him,
9 „Hér er ungur drengur með fimm byggbrauð og tvo fiska, en það dugar að vísu skammt handa öllum þessum fjölda.“
There is a lad here, who hath five barley loaves, and two fishes: but what are these among so many?
10 „Látið fólkið setjast niður, “sagði Jesús. Þá settist allt fólkið niður í grasigróna brekkuna og voru karlmennirnir einir um fimm þúsund.
Jesus said, Make the people sit down. Now there was much grass in the place. So the men sat down, in number about five thousand.
11 Því næst tók hann brauðin, flutti þakkarbæn og skipti þeim meðal fólksins, og fengu allir eins mikið og þeir vildu.
Jesus therefore took the loaves; and having given thanks, he distributed to them that were set down; likewise also of the fishes as much as they would.
12 Þegar allir höfðu borðað nægju sína sagði Jesús: „Tínið nú saman leifarnar svo að ekkert fari til spillis.“
And when they were filled, he saith unto his disciples, Gather up the broken pieces which remain over, that nothing be lost.
13 Það var gert og afgangs urðu tólf sneisafullar körfur!
So they gathered them up, and filled twelve baskets with broken pieces from the five barley loaves, which remained over unto them that had eaten.
14 Þegar fólkinu varð ljóst hvílíkt kraftaverk hafði gerst hrópaði það: „Hann er áreiðanlega spámaðurinn, sem við höfum beðið eftir!“
When therefore the people saw the sign which he did, they said, This is of a truth the prophet that cometh into the world.
15 Þegar Jesús sá að fólkið ætlaði að taka hann með valdi og gera hann að konungi, gekk hann enn hærra upp á fjallið, einn síns liðs.
Jesus therefore perceiving that they were about to come and take him by force, to make him king, withdrew again into the mountain himself alone.
16 Um kvöldið fóru lærisveinarnir niður að vatninu og biðu hans.
And when evening came, his disciples went down unto the sea;
17 Þegar myrkrið skall á og Jesús var enn ókominn, stigu þeir í bátinn, héldu út á vatnið og stefndu til Kapernaum.
and they entered into a boat, and were going over the sea unto Capernaum. And it was now dark, and Jesus had not yet come to them.
18 En á leiðinni hvessti skyndilega svo vatnið varð mjög úfið.
And the sea was rising by reason of a great wind that blew.
19 Þeir höfðu róið um sex kílómetra þegar þeir sáu Jesú koma gangandi í átt til sín. Þeir urðu skelkaðir,
When therefore they had rowed about five and twenty or thirty furlongs, they behold Jesus walking on the sea, and drawing nigh unto the boat: and they were afraid.
20 en þá kallaði hann til þeirra og sagði: „Verið óhræddir, þetta er ég!“
But he saith unto them, It is I; be not afraid.
21 Þeir tóku hann upp í bátinn og um leið sáu þeir að þeir voru komnir þangað sem þeir ætluðu sér.
They were willing therefore to receive him into the boat: and straightway the boat was at the land whither they were going.
22 Morguninn eftir fór fólkið að safnast saman á ströndinni hinum megin vatnsins (í von um að hitta Jesú), því það vissi að hann hafði komið þangað með lærisveinum sínum, og að lærisveinarnir höfðu síðan farið á sínum bát, en skilið Jesú eftir.
On the morrow the multitude that stood on the other side of the sea saw that there was no other boat there, save one, and that Jesus entered not with his disciples into the boat, but [that] his disciples went away alone
23 Þarna voru margir smábátar frá Tíberías.
(howbeit there came boats from Tiberias nigh unto the place where they ate the bread after the Lord had given thanks):
24 Þegar fólkinu varð ljóst að hvorki Jesús né lærisveinar hans voru þar, þá steig það í bátana og fór yfir vatnið til Kapernaum, til að leita hans.
when the multitude therefore saw that Jesus was not there, neither his disciples, they themselves got into the boats, and came to Capernaum, seeking Jesus.
25 Þegar fólkið kom þangað og fann hann, spurði það: „Herra, hvernig komstu hingað?“
And when they found him on the other side of the sea, they said unto him, Rabbi, when camest thou hither?
26 Jesús svaraði: „Ég segi ykkur satt, þið leitið mín vegna þess að ég gaf ykkur að borða, en ekki vegna þess að þið trúið á mig.
Jesus answered them and said, Verily, verily, I say unto you, Ye seek me, not because ye saw signs, but because ye ate of the loaves, and were filled.
27 Hugsið ekki um það sem eyðist, eins og til dæmis mat. Leitið heldur eilífa lífsins sem ég, Kristur, get gefið ykkur, og einmitt þess vegna sendi Guð mig hingað.“ (aiōnios g166)
Work not for the food which perisheth, but for the food which abideth unto eternal life, which the Son of man shall give unto you: for him the Father, [even] God, hath sealed. (aiōnios g166)
28 „Hvað eigum við þá að gera til að þóknast Guði?“spurði fólkið.
They said therefore unto him, What must we do, that we may work the works of God?
29 „Guðs vilji er að þið trúið þeim sem hann sendi, “svaraði Jesús.
Jesus answered and said unto them, This is the work of God, that ye believe on him whom he hath sent.
30 „Þá verður þú að sýna okkur fleiri kraftaverk, ef þú vilt að við trúum því að þú sért Kristur, “svaraði fólkið.
They said therefore unto him, What then doest thou for a sign, that we may see, and believe thee? what workest thou?
31 „Gefðu okkur ókeypis brauð á hverjum degi eins og forfeður okkar fengu á leið sinni yfir eyðimörkina. Það stendur í Biblíunni að Móse hafi gefið þeim brauð frá himni.“
Our fathers ate the manna in the wilderness; as it is written, He gave them bread out of heaven to eat.
32 „Það var ekki Móse, sem gaf þeim það, “svaraði Jesús, „heldur faðir minn. En nú vill hann gefa ykkur hið sanna brauð af himni.
Jesus therefore said unto them, Verily, verily, I say unto you, It was not Moses that gave you the bread out of heaven; but my Father giveth you the true bread out of heaven.
33 Brauð Guðs er sá sem Guð sendi frá himni og gefur heiminum líf.“
For the bread of God is that which cometh down out of heaven, and giveth life unto the world.
34 „Herra, “sögðu þeir, „gefðu okkur slíkt brauð á hverjum degi!“
They said therefore unto him, Lord, evermore give us this bread.
35 „Ég er brauð lífsins, “svaraði Jesús, „þann mun ekki hungra sem til mín kemur og þann aldrei þyrsta sem á mig trúir.
Jesus said unto them, I am the bread of life: he that cometh to me shall not hunger, and he that believeth on me shall never thirst.
36 Ég segi enn: Vandi ykkar er að þið trúið ekki á mig þótt þið hafið séð mig.
But I said unto you, that ye have seen me, and yet believe not.
37 Allir þeir sem faðirinn gefur mér, koma til mín, og þann sem til mín kemur, mun ég alls ekki reka burt.
All that which the Father giveth me shall come unto me; and him that cometh to me I will in no wise cast out.
38 Ég kom hingað frá himni til að gera vilja Guðs sem sendi mig, en ekki minn eigin vilja.
For I am come down from heaven, not to do mine own will, but the will of him that sent me.
39 Vilji Guðs er sá að ég týni ekki neinum þeirra sem hann hefur gefið mér, heldur veki þá til eilífs lífs á dómsdegi.
And this is the will of him that sent me, that of all that which he hath given me I should lose nothing, but should raise it up at the last day.
40 Það er vilji föður míns að allir sem sjá soninn og trúa á hann, eignist eilíft líf og að ég reisi þá upp á efsta degi.“ (aiōnios g166)
For this is the will of my Father, that every one that beholdeth the Son, and believeth on him, should have eternal life; and I will raise him up at the last day. (aiōnios g166)
41 Þegar Gyðingarnir heyrðu hann segja að hann væri brauð frá himni, gagnrýndu þeir hann sín á milli og hrópuðu:
The Jews therefore murmured concerning him, because he said, I am the bread which came down out of heaven.
42 „Ha? Hvað á hann við? Þetta er bara hann Jesús Jósefsson! Við þekkjum föður hans og móður. Hvernig getur hann sagt að hann hafi komið niður af himni?“
And they said, Is not this Jesus, the son of Joseph, whose father and mother we know? how doth he now say, I am come down out of heaven?
43 „Verið ekki með þennan kurr, “svaraði Jesús.
Jesus answered and said unto them, Murmur not among yourselves.
44 „Enginn getur komið til mín, nema faðirinn, sem sendi mig, leiði hann og á efsta degi mun ég reisa hann upp frá dauðum.
No man can come to me, except the Father that sent me draw him: and I will raise him up in the last day.
45 Svo segir Biblían um þá: „Guð mun sjálfur fræða þá.“Þeir sem hlusta á föðurinn og læra sannleikann hjá honum, munu dragast að mér.
It is written in the prophets, And they shall all be taught of God. Every one that hath heard from the Father, and hath learned, cometh unto me.
46 Ekki svo að skilja að þeir sjái föðurinn í raun og veru, ég er sá eini sem það hef gert.
Not that any man hath seen the Father, save he that is from God, he hath seen the Father.
Verily, verily, I say unto you, He that believeth hath eternal life. (aiōnios g166)
48 Ég er brauð lífsins!
I am the bread of life.
49 Það var ekkert líf í brauðinu sem féll af himni og forfeður ykkar átu í eyðimörkinni – þeir dóu allir um síðir.
Your fathers ate the manna in the wilderness, and they died.
50 Það er aðeins til eitt himneskt brauð og þeir sem þess neyta munu ekki deyja.
This is the bread which cometh down out of heaven, that a man may eat thereof, and not die.
51 Ég er þetta lifandi brauð, sem kom niður af himni, og sá sem neytir þess mun lifa að eilífu. Þetta brauð er ég sjálfur – hold mitt sem gefið er heiminum til lífs.“ (aiōn g165)
I am the living bread which came down out of heaven: if any man eat of this bread, he shall live for ever: yea and the bread which I will give is my flesh, for the life of the world. (aiōn g165)
52 Þá tóku Gyðingarnir að þrátta sín á milli um það hvað hann ætti við og spurðu: „Hvernig getur þessi maður gefið okkur hold sitt að borða?“
The Jews therefore strove one with another, saying, How can this man give us his flesh to eat?
53 Jesús sagði því aftur: „Ég segi ykkur satt og legg á það áherslu: Þið getið ekki átt eilíft líf í ykkur, nema þið etið hold Krists og drekkið blóð hans.
Jesus therefore said unto them, Verily, verily, I say unto you, Except ye eat the flesh of the Son of man and drink his blood, ye have not life in yourselves.
54 Sá sem etur hold mitt og drekkur blóð mitt hefur eilíft líf, og ég mun vekja hann upp á efsta degi. (aiōnios g166)
He that eateth my flesh and drinketh my blood hath eternal life; and I will raise him up at the last day. (aiōnios g166)
55 Hold mitt er sönn fæða og blóð mitt sannur drykkur.
For my flesh is meat indeed, and my blood is drink indeed.
56 Hver sem etur hold mitt og drekkur blóð mitt, er í mér og ég í honum.
He that eateth my flesh and drinketh my blood abideth in me, and I in him.
57 Ég lifi í krafti föðurins, hans sem lifir, og á sama hátt munu þeir lifa sem hlutdeild eiga í mér.
As the living Father sent me, and I live because of the Father; so he that eateth me, he also shall live because of me.
58 Ég er hið sanna brauð sem kom niður af himni og hver sem etur þetta brauð, mun lifa að eilífu en ekki deyja eins og forfeður ykkar, sem átu brauð frá himni.“ (aiōn g165)
This is the bread which came down out of heaven: not as the fathers ate, and died; he that eateth this bread shall live for ever. (aiōn g165)
59 Þessa ræðu hélt Jesús í samkomuhúsinu í Kapernaum.
These things said he in the synagogue, as he taught in Capernaum.
60 Þá sögðu sumir lærisveina hans: „Þetta var hörð ræða! Hver getur hlýtt á annað eins?“
Many therefore of his disciples, when they heard [this], said, This is a hard saying; who can hear it?
61 Jesús vissi með sjálfum sér að lærisveinarnir voru óánægðir og sagði því við þá: „Hneykslar þetta ykkur?
But Jesus knowing in himself that his disciples murmured at this, said unto them, Doth this cause you to stumble?
62 Hvað mynduð þið segja ef þið sæjuð mig, Krist, fara aftur til himins?
[What] then if ye should behold the Son of man ascending where he was before?
63 Það er aðeins heilagur andi sem getur lokið þessu upp fyrir ykkur, þið getið aldrei skilið það af eigin mætti. Nú hef ég sagt ykkur hvernig þið getið eignast þetta sanna líf,
It is the spirit that giveth life; the flesh profiteth nothing: the words that I have spoken unto you are spirit, and are life.
64 en sumir ykkar trúa mér samt ekki.“(Jesús vissi frá byrjun hverjir það voru sem ekki trúðu, og hann vissi einnig hver mundi svíkja hann.)
But there are some of you that believe not. For Jesus knew from the beginning who they were that believed not, and who it was that should betray him.
65 Hann bætti við og sagði: „Þetta átti ég við þegar ég sagði að enginn gæti komið til mín nema faðirinn leiddi hann til mín.“
And he said, For this cause have I said unto you, that no man can come unto me, except it be given unto him of the Father.
66 Eftir þessi orð Jesú, fóru margir lærisveina hans frá honum fyrir fullt og allt.
Upon this many of his disciples went back, and walked no more with him.
67 Jesús sagði þá við þá tólf: „En þið, ætlið þið líka að fara?“
Jesus said therefore unto the twelve, Would ye also go away?
68 Símon varð fyrir svörum: „Meistari, hvert ættum við að fara? Þú ert sá eini sem hefur orð eilífs lífs, (aiōnios g166)
Simon Peter answered him, Lord, to whom shall we go? thou hast the words of eternal life. (aiōnios g166)
69 við trúum þér og vitum að þú ert hinn heilagi sonur Guðs.“
And we have believed and know that thou art the Holy One of God.
70 Þá sagði Jesús: „Ég útvaldi ykkur tólf, en einn ykkar er djöfull.“
Jesus answered them, Did not I choose you the twelve, and one of you is a devil?
71 Hér átti hann við Júdas, son Símonar Ískaríot, einn þeirra tólf, en sá varð síðar til þess að svíkja hann.
Now he spake of Judas [the son] of Simon Iscariot, for he it was that should betray him, [being] one of the twelve.
