Luka 6
1 EIA kekahi, a hala ka Sabati mua, a i ka lua, hele ae la ia ma ka mahina hua palaoa; a ohi iho la kana mau haumana i na huhui hua palaoa, anaanai iho la iloko o na lima, ai iho la.
Factum est autem in Sabbato secundo, primo, cum transiret per sata, vellebant discipuli eius spicas, et manducabant confricantes manibus.
2 Olelo ae la kekahi poe Parisaio ia lakou, No ke aha la oukou e hana nei i ka mea ku pono ole ke hana i na la Sabati?
Quidam autem Pharisæorum, dicebant illis: Quid facitis quod non licet in Sabbatis?
3 Olelo mai la o Iesu ia lakou, i mai la, Aole anei oukou i heluhelu i ka mea o Davida i hana'i i kona pololi ana, a me ka poe me ia;
Et respondens Iesus ad eos, dixit: Nec hoc legistis quod fecit David, cum esurisset ipse, et qui cum illo erant?
4 I kona komo ana iloko o ka hale o ke Akua, a lalau iho la i ka berena hoike, a ai iho la, a haawi hoi na ka poe me ia; aole hoi i kupono ke ai ia mea, o ka poe kahuna wale no?
Quomodo intravit in domum Dei, et panes propositionis sumpsit, et manducavit, et dedit his, qui cum ipso erant: quos non licet manducare nisi tantum sacerdotibus?
5 I mai la oia ia lakou, O ke Keiki a ke kanaka, oia hoi ka Haku no ka Sabati.
Et dicebat illis: Quia Dominus est Filius hominis, etiam Sabbati.
6 Eia kekahi, i kekahi la Sabati aku, hele ae la oia iloko o ka halehalawai a ao mai la; a ilaila ke kanaka ua maloo kona lima akau.
Factum est autem in alio Sabbato, ut intraret in synagogam, et doceret. Et erat ibi homo, et manus eius dextra erat arida.
7 Hakilo aku la ia ia na kakauolelo a me na Parisaio e hoola paha ia i ka la Sabati, i loaa'i ia lakou ka mea e hoopii ai ia ia.
Observabant autem scribæ, et Pharisæi si in Sabbato curaret: ut invenirent unde accusarent eum.
8 Ua ike oia i ko lakou manao, i mai la ia i ke kanaka nona ka lima maloo, E ala'e, a e ku mawaena. Ala ae la hoi ia, ku iho la.
Ipse vero sciebat cogitationes eorum: et ait homini, qui habebat manum aridam: Surge, et sta in medium. Et surgens stetit.
9 I mai la o Iesu ia lakou, E ninau aku au ia oukou i kekahi mea; He pono i na la Sabati, o ka hana maikai anei, o ka hana ino paha? o ka hoola anei, o ka pepehi paha?
Ait autem ad illos Iesus: Interrogo vos si licet Sabbatis benefacere, an male: animam salvam facere, an perdere?
10 Nana ae la oia ia lakou a pau, i mai la i ua kanaka la, E kikoo i kou lima. A pela ia i hana'i, a ola iho la ia lima ona e like me kekahi
Et circumspectis omnibus dixit homini: Extende manum tuam. Et extendit: et restituta est manus eius.
11 A piha iho la lakou i ka huhu. Kukakuka lakou ia lakou iho i ka mea e hana aku ai lakou ia Iesu.
Ipsi autem repleti sunt insipientia, et colloquebantur ad invicem, quidnam facerent Iesu.
12 Eia kekahi, ia mau la no, hele aku la ia i ka mauna e pule; hoomau iho la oia i ka pule i ke Akua ia po a ao.
Factum est autem in illis diebus, exiit in montem orare, et erat pernoctans in oratione Dei.
13 A ao ae la, hea mai la ia i kana poe haumana; a wae iho la oia he umikumamalua o lakou; a kapa iho la oia ia lakou, he poe lunaolelo;
Et cum dies factus esset, vocavit discipulos suos: et elegit duodecim ex ipsis (quos et Apostolos nominavit)
14 O Simona ka mea ana i kapa hou ai o Petero, a o Anederea kona kaikaina, a o Iakobo a me Ioane, o Pilipo a me Baretolomaio,
Simonem, quem cognominavit Petrum, et Andream fratrem eius, Iacobum, et Ioannem, Philippum, et Bartholomæum,
15 O Mataio a me Toma, o Iakobo na Alapaio, a me Simona i kapaia o Zelote,
Matthæum, et Thomam, Iacobum Alphæi, et Simonem, qui vocatur Zelotes,
16 O Iuda ko Iakobo a me Iuda Isekariota, oia hoi ka mea kumakaia.
et Iudam Iacobi, et Iudam Iscariotem, qui fuit proditor.
17 A iho mai la oia me lakou, ku iho la ma kahi papu, a o kana poe haumana, a me na kanaka he lehulehu no Iudea a pau, no Ierusalema hoi, a no kahakai o Turo a me Sidona, hele aku lakou e hoolohe ia ia, a e hoolaia hoi ko lakou mau mai;
Et descendens cum illis, stetit in loco campestri, et turba discipulorum eius, et multitudo copiosa plebis ab omni Iudæa, et Ierusalem, et maritima, et Tyri, et Sidonis,
18 A me ka poe i hoomaauia e na uhane ino; a hoolaia'e la lakou.
qui venerant ut audirent eum, et sanarentur a languoribus suis. Et qui vexabantur a spiritibus immundis, curabantur.
19 Imi ae la ka ahakanaka a pau e hoopa ia ia; no ka mea, noloko mai ona i puka mai ai ka mana, a i hoola hoi ia lakou a pau.
Et omnis turba quærebat eum tangere: quia virtus de illo exibat, et sanabat omnes.
20 Alawa ae la kona mau maka maluna o kana poe haumana, i mai la ia, Pomaikai oukou ka poe ilihune; no ka mea, no oukou ke aupuni o ke Akua.
Et ipse elevatis oculis in discipulis suis, dicebat: Beati pauperes: quia vestrum est regnum Dei.
21 Pomaikai oukou ka poe pololi ano; no ka mea, e hoomaonaia oukou. Pomaikai oukou ka poe uwe ano; no ka mea, e olioli auanei oukou.
Beati, qui nunc esuritis: quia saturabimini. Beati, qui nunc fletis: quia ridebitis.
22 E pomaikai ana oukou i ka wa e inaina mai ai na kanaka ia oukou, a e hookaawale ai hoi ia oukou, a e hoino ai hoi, a e kiola aku ai hoi i ko oukou mau inoa me he mea ino la, no ke Keiki a ke kanaka.
Beati eritis cum vos oderint homines, et cum separaverint vos, et exprobraverint, et eiicerint nomen vestrum tamquam malum propter Filium hominis.
23 E hauoli hoi oukou ia la, a e lelele iho i ka olioli; no ka mea, eia hoi, he nui no ko oukou uku ma ka lani. Pela no hoi i hana aku ai ko lakou poe makua i ka poe kaula.
Gaudete in illa die, et exultate: ecce enim merces vestra multa est in cælo: secundum hæc enim faciebant Prophetis patres eorum.
24 Aka, poino oukou ka poe waiwai! no ka mea, ua loaa e ia oukou ko oukou oluolu.
Verumtamen væ vobis divitibus, quia habetis consolationem vestram.
25 Poino oukou ka poe maona! no ka mea, e pololi auanei oukou. Poino oukou ka poe akaaka ano! no ka mea, e u auanei oukou a e uwe hoi.
Væ vobis, qui saturati estis: quia esurietis. Væ vobis, qui ridetis nunc: quia lugebitis et flebitis.
26 E poino auanei oukou i ka wa e olelo maikai mai ai na kanaka a pau no oukou! no ka mea, pela no i hana aku ai ko lakou mau makua i ka poe kaula hoopunipuni.
Væ cum benedixerint vobis homines: secundum hæc enim faciebant pseudoprophetis patres eorum.
27 Aka, ke kauoha aku nei au ia oukou ka poe e lohe mai ana, e aloha aku i ko oukou poe enemi, e hana maikai aku hoi i ka poe inaina mai ia oukou.
Sed vobis dico, qui auditis: Diligite inimicos vestros, benefacite his, qui oderunt vos.
28 E hoomaikai aku i ka poe i hoino mai ia oukou, e pule aku hoi no ka poe i hoohewa wale mai ia oukou.
Benedicite maledicentibus vobis, et orate pro calumniantibus vos.
29 A i ka mea e kui mai ia oe ma kekahi papalina, e haawi hou ae i kekahi; a i ka mea e lawe aku i kou aahu, mai aua i kou kapa komo.
Et qui te percutit in maxillam, præbe et alteram. Et ab eo, qui aufert tibi vestimentum, etiam tunicam noli prohibere.
30 E haawi hoi oe i kela mea i keia mea ke noi mai ia oe. A i ka mea lawe aku i kou waiwai, mai noi hou aku oe.
Omni autem petenti te, tribue: et qui aufert quæ tua sunt, ne repetas.
31 E like me ko oukou makemake e hana mai na kanaka ia oukou, pela hoi oukou e hana aku ai ia lakou.
Et prout vultis ut faciant vobis homines, et vos facite illis similiter.
32 A ina e aloha aku oukou i ka poe i aloha mai ia oukou, heaha hoi ka uku no oukou? no ka mea, ua aloha aku ka poe hewa i ka poe i aloha mai ia lakou.
Et si diligitis eos, qui vos diligunt, quæ vobis est gratia? Nam et peccatores diligentes se diligunt.
33 A ina e hana maikai aku oukou i ka poe i hana maikai mai ia oukou, heaha hoi ka uku no oukou? no ka mea, ua hana no pela ka poe hewa.
Et si benefeceritis his, qui vobis benefaciunt; quæ vobis est gratia? Siquidem et peccatores hoc faciunt.
34 A ina e haawi aku oukou i ka poe a oukou e manao ai e haawi hou mai ana ia oukou, heaha hoi ka uku no oukou? no ka mea, ua haawi aku ka poe hewa i ka poe hewa i loaa hou mai ai ia lakou ka mea like.
Et si mutuum dederitis his, a quibus speratis recipere; quæ gratia est vobis? Nam et peccatores peccatoribus fœnerantur, ut recipiant æqualia.
35 Aka, e aloha aku i ko oukou poe enemi, e hana maikai aku, a e haawi aku, me ka manao ole i ka uku hou ia; alaila e nui ka uku no oukou, e lilo hoi oukou i mau keiki na ka Mea kiekie loa; no ka mea, he lokomaikai mai oia i ka poe aloha ole, a me ka poe hewa.
Verumtamen diligite inimicos vestros: benefacite, et mutuum date, nihil inde sperantes: et erit merces vestra multa, et eritis filii Altissimi, quia ipse benignus est super ingratos et malos.
36 E lokomaikai hoi oukou, e like me ko oukou Makua i lokomaikai mai ai.
Estote ergo misericordes sicut et Pater vester misericors est.
37 Mai hoino aku, alaila, aole oukou e hoinoia mai: mai hoahewa aku, alaila, aole oukou e hoahewaia mai. E kala aku, a e kalaia mai oukou.
Nolite iudicare, et non iudicabimini: nolite condemnare, et non condemnabimini. Dimitte, et dimittemini.
38 E haawi aku, a e haawiia mai ia oukou, me ka ana pono i kaomiia iho, i pili pu i ka hooluliluliia a hanini iwaho, e haawi mai ai lakou iloko o ko oukou poli: no ka mea, me ka ana a oukou e ana aku ai, pela no e anaia mai ai no oukou.
Date, et dabitur vobis: mensuram bonam, et confertam, et coagitatam, et supereffluentem dabunt in sinum vestrum. Eadem quippe mensura, qua mensi fueritis, remetietur vobis.
39 Olelo mai la oia i ka olelonane ia lakou; E hiki anei i ka makapo ke alakai i ka makapo? Aole anei laua e haule pu iho i ka lua?
Dicebat autem illis et similitudinem: Numquid potest cæcus cæcum ducere? Nonne ambo in foveam cadunt?
40 Aole ka haumana maluna o kana kumu; aka, o ka haumana i pono e like pu ia me kana kumu.
Non est discipulus super magistrum: perfectus autem omnis erit, si sit sicut magister eius.
41 No ke aha la oe e nana aku ai i ka pula iki iloko o ka maka o kou hoahanau, aole hoi oe i ike i ke kaola iloko o kou maka iho?
Quid autem vides festucam in oculo fratris tui, trabem autem, quæ in oculo tuo est, non consideras?
42 A, pehea la e hiki ai ia oe ke olelo aku i kou hoahanau, E ka hoahanau, ho mai na'u e unuhi ka pula iki oloko o kou maka, aole hoi oe i ike i ke kaola iloko o kou maka iho? E ka hookamani, e hoolei mua ae oe i ke kaola mai loko ae o kou maka iho, alaila e ike lea oe i ka unuhi i ka pula iki oloko o ka maka o kou hoahanau.
Aut quomodo potes dicere fratri tuo: Frater sine eiiciam festucam de oculo tuo: ipse in oculo tuo trabem non videns? Hypocrita eiice primum trabem de oculo tuo: et tunc perspicies ut educas festucam de oculo fratris tui.
43 No ka mea, aole hoohua mai ka laau maikai i ka hua ino; aole hoi hoohua mai ka laau ino i ka hua maikai.
Non est enim arbor bona, quæ facit fructus malos: neque arbor mala, faciens fructum bonum.
44 No ka mea, ua ikeia ka laau ma kona hua iho. Aole i ohiia mai na hua fiku, mai ke kakalaioa mai, aole hoi i ohiia mai na hua waina mai ka laau ooi mai.
Unaquæque enim arbor de fructu suo cognoscitur. Neque enim de spinis colligunt ficus: neque de rubo vindemiant uvam.
45 O ke kanaka maikai, ua lawe mai ia i ka mea maikai noloko mai o ka waiwai maikai o kona naau; a o ke kanaka ino, ua lawe mai ia i ka mea ino noloko mai o ka waiwai ino o kona naau; no ka mea, no ka piha o ka naau i olelo mai ai kona waha.
Bonus homo de bono thesauro cordis sui profert bonum: et malus homo de malo thesauro profert malum. Ex abundantia enim cordis os loquitur.
46 No ke aha la oukou i hea mai ai ia'u, E ka Haku, e ka Haku, me ka malama ole i ka mea a'u e kauoha aku ai?
Quid autem vocatis me Domine, Domine: et non facitis quæ dico?
47 O ka mea i hele mai io'u nei, a i hoolohe mai i ka'u mau olelo, a i malama hoi ia mau mea, e hoike aku au ia oukou i kona mea e like ai:
Omnis, qui venit ad me, et audit sermones meos, et facit eos: ostendam vobis cui similis sit:
48 Ua like ia me ke kanaka i kukulu i ka hale, ua eli ia a hohonu, ua hoonoho i ke kumu ma ka pohaku; a nui mai la ka wai kahe, a pa ikaika mai ka wai kahe i ua hale la, aole hiki ke hoonaueue aku ia, no ka mea, ua hookumuia ia ma ka pohaku.
similis est homini ædificanti domum, qui fodit in altum, et posuit fundamentum super petram. Inundatione autem facta, illisum est flumen domui illi, et non potuit eam movere: fundata enim erat super petram.
49 Aka, o ka mea i hoolohe, aole hoi i malama, ua like ia me ke kanaka i kukulu i ka hale maluna o ka lepo, me ke kumu ole; malaila i pa ikaika mai ai ka wai kahe, a hiolo koke iho la no ia, a nui iho la ka hiolo ana o ua hale la.
Qui autem audit, et non facit: similis est homini ædificanti domum suam super terram sine fundamento: in quam illisus est fluvius, et continuo cecidit: et facta est ruina domus illius magna.
