< Oihanakahuna 14 >
1 OLELO mai la hoi o Iehova ia Mose, i mai la,
Olúwa sọ fún Mose pé,
2 Eia ke kanawai o ka lepero i kona la e hoomaemaeia'i; e laweia mai ia i ke kahuna pule;
“Èyí ni àwọn ìlànà fún ẹni tí ààrùn ẹ̀tẹ̀ bá mú ní àkókò ìwẹ̀nùmọ́ rẹ̀, bí a bá mú un tọ àlùfáà wá.
3 A e hele aku ke kahuna mailoko aku o kahi hoomoana, a e nana ke kahuna, aia hoi, ina ua ola ka mai lepera iloko o ka lepero;
Kí àlùfáà yẹ̀ ẹ́ wò ní ẹ̀yìn ibùdó bí ara rẹ̀ bá ti yá kúrò nínú ààrùn ẹ̀tẹ̀ náà.
4 Alaila e kauoha ke kahuna e lawe iho no ka mea e hoomaemaeia ana, elua manu ola, maemae, a me ka laau kedera, a me ka lole ula, a me ka husopa;
Kí àlùfáà pàṣẹ pé kí a mú ààyè ẹyẹ mímọ́ méjì, igi kedari, òdòdó àti ẹ̀ka hísópù wá fún ẹni tí a fẹ́ wẹ̀mọ́.
5 A e kauoha ke kahuna e pepehi ia kekahi o na manu maloko o ka ipu lepo, maluna o ka wai e kahe ana:
Kí àlùfáà pàṣẹ pé kí wọn pa ọ̀kan nínú àwọn ẹyẹ náà sórí omi tí ó mọ́ tó wà nínú ìkòkò amọ̀.
6 A o ka manu ola, e lalau oia ia, a me ka laau kedera, a me ka lole ula, a me ka husopa, a e hou iho ia mau mea me ka manu ola, iloko o ke koko o ka manu i pepehiia maluna o ka wai e kahe ana:
Lẹ́yìn náà kí ó ri ààyè ẹyẹ pẹ̀lú igi kedari, òdòdó àti ẹ̀ka hísópù bọ inú ẹ̀jẹ̀ ẹyẹ tí a ti pa sínú omi náà.
7 A e pipi aku oia maluna o ka mea e hoomaemaeia'na i ka lepera, i ehiku ka pipi ana, a e olelo aku he maemae ia, a e hookuu aku oia i ka manu ola mawaho ma ke kula.
Ìgbà méje ni kí o wọ́n omi yìí sí ara ẹni tí a fẹ́ wẹ̀mọ́ kúrò nínú ààrùn ara náà kí ó ju ààyè ẹyẹ náà sílẹ̀ ní ìta gbangba.
8 A o ka mea e hoomaemaeia'na e holoi oia i kona kapa, a e koli i kona lauoho a pau, a e auau ia i ka wai, i maemae ia; a mahope iho, e hele mai ia i kahi hoomoana, a e noho mawaho o kona halelewa i na la ehiku.
“Ẹni tí a fẹ́ wẹ̀mọ́ náà gbọdọ̀ fọ aṣọ rẹ̀, fá gbogbo irun rẹ̀, kí ó sì wẹ̀, lẹ́yìn èyí ó ti di mímọ́. Lẹ́yìn náà ó le wá sínú ibùdó ṣùgbọ́n kí ó wà lẹ́yìn àgọ́ rẹ̀ ní ọjọ́ méje.
9 A i ka hiku o ka la, e koli oia i kona lauoho a pau ma kona poe, a me kona umiumi, a me kona hulu kuemaka, o kona lauoho a pau kana e koli ai; a e holoi i kona kapa, a e holoi hoi oia i kona kino iho i ka wai, a a maemae ia.
Kí ó fá gbogbo irun rẹ̀ ní ọjọ́ keje: irun orí rẹ̀, irùngbọ̀n rẹ̀, irun ìpéǹpéjú rẹ̀, àti gbogbo irun rẹ̀ tókù. Kí ó fọ aṣọ rẹ̀, kí ó sì wẹ̀, yóò sì mọ́.
10 A i ka walu o ka la, e lawe oia i elua keikihipa kane kina ole, a i hookahi keikihipa wahine kina ole o ka makahiki hookahi, a i ekolu paha umi epa o ka palaoa wali, i mohaiai i huiia me ka aila, a i hookahi loga aila.
“Ní ọjọ́ kẹjọ kí ó mú àgbò aláìlábùkù méjì àti abo ọ̀dọ́-àgùntàn ọlọ́dún kan tí wọn kò ní àlébù wá, pẹ̀lú ìdámẹ́wàá nínú mẹ́wàá òsùwọ̀n ìyẹ̀fun tí à pòpọ̀ mọ́ òróró fún ọrẹ ohun jíjẹ àti òsùwọ̀n lógù òróró kan.
11 A o ke kahuna e hoomaemae ana ia ia, e hoike oia i ke kanaka e hoomaemaeia'na a me kela mau mea, ma ke alo o Iehova ma ka puka o ka halelewa o ke anaina.
Àlùfáà tí ó pè é ní mímọ́, yóò mú ẹni náà tí a ó sọ di mímọ́ àti ọrẹ rẹ̀ wá síwájú Olúwa ní ẹnu-ọ̀nà àgọ́ ìpàdé.
12 A e lawe ke kahuna i kekahi o ua mau keikihipa kane la, a e kaumaha aku i mohaihala, a me ka loga aila, a e hooluli ae ia mau mea i mohaihoali imua o ke alo o Iehova.
“Kí àlùfáà mú ọ̀kan nínú àwọn àgbò àti lógù òróró kí ó sì fi rú ẹbọ ẹ̀bi. Kí ó sì fì wọ́n níwájú Olúwa gẹ́gẹ́ bí ẹbọ fífì.
13 A e pepehi ai oia i ke keikihipa ma kahi e pepehi ai oia i ka mohailawehala, a me ka mohaikuni, ma kahi hoano; no ka mea, no ke kahuna pule ka mohailawehala, pela ka mohaihala, he laa loa ia.
Kí ó pa àgbò náà ní ibi mímọ́ níbi tí wọ́n ti ń pa ẹran ẹbọ ẹ̀ṣẹ̀ àti ọrẹ ẹbọ sísun. Bí ẹbọ ẹ̀ṣẹ̀, ẹbọ ẹ̀bi náà jẹ́ ti àlùfáà: ó jẹ́ mímọ́ jùlọ.
14 A e lawe ke kahuna i kauwahi o ke koko o ka mohaihala, a e kau aku ke kahuna ia ma ke kihi o ka pepeiao akau o ka mea e hoomaemaeia'na, a ma ka manamananui o kona lima akau, a ma ka manamananui hoi o kona kapuwai akau.
Kí àlùfáà mú nínú ẹ̀jẹ̀ ẹbọ ẹ̀bi náà kí ó fi sí etí ọ̀tún ẹni náà tí a ó wẹ̀mọ́, kí ó tún fi sí àtàǹpàkò ọwọ́ ọ̀tún rẹ̀ àti orí àtàǹpàkò ẹsẹ̀ ọ̀tún rẹ̀.
15 A e lawe ke kahuna i kauwahi o ka loga aila, a e ninini iho maloko o ka poho o kona lima hema:
Àlùfáà yóò sì mú díẹ̀ nínú lógù òróró, yóò sì dà á sí àtẹ́lẹwọ́ òsì ara rẹ̀.
16 A e hoo iho ke kahuna i kona manamanalima akau iloko o ka aila ka mea iloko o kona lima hema, a e pipi i ka aila me kona manamanalima, ehiku ka pipi ana imua o Iehova.
Yóò sì ti ìka ìfábẹ̀lá ọ̀tún rẹ̀ bọ inú òróró àtẹ́lẹwọ́ rẹ̀, yóò sì wọ́n díẹ̀ nínú rẹ̀ níwájú Olúwa nígbà méje.
17 A o ko ke koena o ka aila iloko o kona lima hema, o ka ke kahuna ia e kau ai ma ke kihi o ka pepeiao akau o ke kanaka e hoomaemaeia'na, a ma ka manamananui o kona lima akau, a ma ka manamananui o kona kapuwai akau maluna iho o ke koko o ka mohailawehala.
Àlùfáà yóò mú lára òróró tí ó kù ní àtẹ́lẹwọ́ rẹ̀ yóò fi sí etí ọ̀tún, àtàǹpàkò ọwọ́ ọ̀tún àti àtàǹpàkò ẹsẹ̀ ọ̀tún ẹni tí à ó wẹ̀mọ́, lórí ẹ̀jẹ̀ ẹbọ ẹ̀bi.
18 A o ke koena o ka aila iloko o ka lima o ke kahuna, oia kana e ninini ai maluna iho o ke poo o ka mea e hoomaemaeia'na; a e hana ke kahuna i kalahala nona imua o Iehova.
Àlùfáà yóò fi òróró tí ó kù ní àtẹ́lẹwọ́ rẹ̀ ra orí ẹni tí a ó wẹ̀mọ́, yóò sì ṣe ètùtù fún un níwájú Olúwa.
19 A e kaumaha aku ke kahuna i ka mohailawehala, a e hana hoi i kalahala no ka mea e hoomaemaeia na mai kona haumia ana; a mahope iho e pepehi ai oia i ka mohaikuni.
“Àlùfáà yóò sì rú ẹbọ ẹ̀ṣẹ̀, yóò ṣe ètùtù fún ẹni tí a ó wẹ̀ kúrò nínú àìmọ́ rẹ̀, lẹ́yìn náà àlùfáà yóò pa ẹran ọrẹ ẹbọ sísun.
20 A e kaumaha aku ke kahuna i ka mohaikuni, a me ka mohaiai, maluna o ke kuahu, a e hana ke kahuna i kalahala nona; a e maemae oia.
Kí àlùfáà kí ó sì rú ẹbọ sísun, àti ẹbọ ohun jíjẹ lórí pẹpẹ, kí àlùfáà kí ó sì ṣe ètùtù fún un, òun yóò sì di mímọ́.
21 A ina he ilihune ia, aole hoi hiki keia mau mea ia ia; alaila e lawe oia i hookahi keikihipa i mohaihala e hooluliia i kalahala nona, a i hookahi hapaumi o ka epa palaoa wali i huiia me ka aila i mohaiai, a me ka loga aila:
“Bí ẹni náà bá jẹ́ tálákà tí kò sì le è kó gbogbo nǹkan wọ̀nyí wá, kí ó mú ọ̀dọ́ àgbò kan bí ẹbọ ẹ̀bi, tí yóò fì, láti ṣe ètùtù fún un, pẹ̀lú ìdámẹ́wàá òsùwọ̀n ìyẹ̀fun dídára, a pò mọ́ òróró fún ọrẹ ohun jíjẹ òsùwọ̀n lógù òróró
22 A i elua kuhukuku, a i ole ia, i elua manu nunu opiopio, na mea e loaa ia ia; a e lilo kekahi i mohailawehala, a o kekahi i mohaikuni.
àti àdàbà méjì tàbí ẹyẹlé méjì èyí tí agbára rẹ̀ ká, ọ̀kan fún ẹbọ ẹ̀ṣẹ̀ àti èkejì fún ẹbọ sísun.
23 A e lawe mai oia ia mau mea i ka walu o ka la, e hoomaemaeia'i oia, i ke kahuna ma ka puka o ka halelewa o ke anaina imua o Iehova.
“Kí ó mú wọn wá ní ọjọ́ kẹjọ fún ìwẹ̀nùmọ́ rẹ̀ síwájú àlùfáà ní ẹnu-ọ̀nà àgọ́ ìpàdé níwájú Olúwa.
24 A e lawe ke kahuna i ke keikihipa mohaihala a me ka loga aila, a hooluli ke kahuna ia mau mea i mohaihoali imua o Iehova.
Àlùfáà náà yóò sì mú ọ̀dọ́-àgùntàn ẹbọ ẹ̀bi pẹ̀lú lógù òróró yóò sì fì wọ́n níwájú Olúwa bí ẹbọ fífì.
25 A e pepehi oia i ke keikihipa i mohaihala, a e lawe ke kahuna i kauwahi o ke koko o ka mohaihala, a e kau ae ma ke kihi o ka pepeiao akau o ka mea e hoomaemaeia'na, a ma ka manamananui o kona lima akau, a ma ka manamananui o kona kapuwai akau.
Kí ó pa ọ̀dọ́-àgùntàn ẹbọ ẹ̀bi kí ó sì mú lára ẹ̀jẹ̀ rẹ̀. Kí ó fi sí etí ọ̀tún, àtàǹpàkò ọwọ́ ọ̀tún àti àtàǹpàkò ẹsẹ̀ ọ̀tún ẹni tí a ó ṣe ìwẹ̀nùmọ́ fún.
26 A e ninini ke kahuna i kauwahi o ka aila ma ka poho o kona lima hema iho:
Àlùfáà yóò sì da díẹ̀ lára òróró náà sí àtẹ́lẹwọ́ òsì ara rẹ̀.
27 A e pipi ke kahuna me kona manamanalima akau i kauwahi o ka aila iloko o kona lima hema, ehiku ka pipi ana imua o Iehova.
Yóò sì fi ìka ìfábẹ̀lá ọ̀tún rẹ̀ wọ́n òróró tí ó wà ní àtẹ́lẹwọ́ òsì rẹ̀ nígbà méje níwájú Olúwa.
28 A e kau ke kahuna i kauwahi o ka aila ka mea iloko o kona lima, ma ke kihi o ka pepeiao akau o ka mea e hoomaemaeia'na, a ma ka manamananui o kona lima akau, a ma ka manamananui o kona kapuwai akau, ma kahi o ke koko o ka mohaihala.
Àlùfáà yóò sì mú lára òróró ọwọ́ rẹ̀ sí etí ọ̀tún, àtàǹpàkò ọwọ́ ọ̀tún àti àtàǹpàkò ẹsẹ̀ ọ̀tún ẹni tí a ń ṣe ìwẹ̀nùmọ́ fún ní ibi kan náà tí wọ́n ta ẹ̀jẹ̀ ẹbọ ẹ̀bi sí.
29 A o ke koena o ka aila maloko o ka lima o ke kahuna, oia kana e kau ai ma ke poo o ka mea e hoomaemaeia'na, a e hana hoi i kalahala nona ma ke alo o Iehova.
Kí àlùfáà fi ìyókù nínú òróró ọwọ́ rẹ̀ sí orí ẹni náà tí a ń ṣe ìwẹ̀nùmọ́ fún, láti ṣe ètùtù fún un ní iwájú Olúwa.
30 A e kaumaha hoi oia i kekahi o na kuhukuku, a o na manu nunu paha, ka mea e hiki ke loaa ia ia;
Lẹ́yìn náà kí ó fi àdàbà tàbí ọmọ ẹyẹlé rú ẹbọ níwọ̀n tí agbára rẹ̀ mọ.
31 Ka mea e hiki i kona lima, i kekahi i mohailawehala, a i kekahi i mohaikuni, me ka mohaiai; a e hana ke kahuna i kalahala no ka mea e hoomaemaeia'na imua o Iehova.
Ọ̀kan fún ẹbọ ẹ̀ṣẹ̀ àti èkejì fún ẹbọ sísun pẹ̀lú ẹbọ ohun jíjẹ, àlùfáà yóò sì ṣe ètùtù níwájú Olúwa ní ipò ẹni tí a fẹ́ wẹ̀mọ́.”
32 Oia ke kanawai no ka mea mai lepera, aole hiki ke loaa i kona lima na mea no kona hoomaemae ana.
Òfin nìyí fún ẹnikẹ́ni tí ó bá ní ààrùn ara tí ó le ran tí kò sì lágbára láti rú ẹbọ tí ó yẹ fún ìwẹ̀nùmọ́ bí a ti fi lélẹ̀.
33 Olelo mai la hoi o Iehova ia Mose a me Aarona, i mai la,
Olúwa sọ fún Mose àti Aaroni pé.
34 Aia komo oukou i ka aina o Kanaana a'u e haawi ai ia oukou i hooilina, a hookomo au i ka ino lepera iloko o ka hale o ka aina o oukou;
“Nígbà tí ẹ bá dé ilẹ̀ Kenaani tí mo fi fún yín ní ìní, tí mo sì fi ààrùn ẹ̀tẹ̀ sínú ilé kan ní ilẹ̀ ìní yín.
35 A hele mai ka mea nona ka hale e hai i ke kahuna pule, e i mai ana, I kuu manao, ea, me he ino lepera la iloko o ka hale:
Kí ẹni tí ó ní ilé náà lọ sọ fún àlùfáà pé, ‘Èmi tí rí ohun tí ó jọ ààrùn ẹ̀tẹ̀ ní ilé mi.’
36 Alaila e kauoha ke kahuna e hookaawale i ka hale mamua o ke komo ana o ke kahuna e ike i ka ino, i ole ai e pau i ka haumia koloko o ka hale; a mahope iho e hele ae ke kahuna iloko e nana i ka hale.
Àlùfáà yóò pàṣẹ kí ẹnikẹ́ni tàbí ohunkóhun má ṣe wà nínú ilé náà, kí ó tó lọ yẹ ẹ̀tẹ̀ náà wò, kí ohunkóhun nínú ilé náà má bá à di àìmọ́. Lẹ́yìn èyí àlùfáà yóò wọlé lọ láti yẹ ilé náà wò.
37 A e nana aku oia i ka mai ino, aia hoi, ina ma na paia ka mai ino, he mau alualu, he omaomao iki, a he ulaula iki paha, ua poopoo iloko o ka paia i ka nana aku;
Yóò yẹ ààrùn náà wò, bí ààrùn náà bá ti wà lára ògiri ilé náà nípa àmì àwọ̀ ewé tàbí àmì pupa tí ó sì jinlẹ̀, ju ara ògiri lọ.
38 Alaila e puka aku ke kahuna mawaho o ka hale a i ka puka o ka hale, a e papani i ka hale i na la hiku.
Àlùfáà yóò jáde kúrò nínú ilé náà, yóò sì ti ìlẹ̀kùn ilé náà pa fún ọjọ́ méje.
39 A e hoi mai ke kahuna i ka hiku o ka la, a e nana; aia hoi, ina ua palahalaha ae ka ino ma na paia o ka hale;
Àlùfáà yóò padà wá yẹ ilé náà wò ní ọjọ́ keje. Bí ààrùn náà bá ti tàn ká ara ògiri.
40 Alaila e kauoha ke kahuna e lawe aku lakou i na pohaku i pili ai ka ino, a e kiola lakou ia mau mea mawaho o ke kulanakauhale, ma kahi haumia.
Àlùfáà yóò pàṣẹ kí a yọ àwọn òkúta tí ààrùn náà ti bàjẹ́ kúrò kí a sì kó wọn dànù sí ibi tí a kà sí àìmọ́ lẹ́yìn ìlú.
41 E kepa ae oia ia loko o ka hale a puni, a e ninini aku lakou i ka lepo a lakou i kepa ai, mawaho o ke kulanakauhale ma kahi haumia:
Yóò sì mú kí wọ́n ha ògiri inú ilé náà yíká. Gbogbo ohun tí wọ́n fi rẹ́ ilé náà tí ó ti ha ni kí wọ́n kó dànù sí ibi tí a kà sí àìmọ́ lẹ́yìn ìlú náà.
42 A e lawe lakou i na pohaku hou a hahao ma kahi o kela mau pohaku; a e lawe oia i ka puna hou e hamo i ka hale.
Òkúta mìíràn ni kí wọ́n fi dípò àwọn tí a ti yọ dànù, kí wọ́n sì rẹ́ ilé náà pẹ̀lú àwọn ohun ìrẹ́lé tuntun.
43 A ina e hiki hou mai ka ino, a poha hon mahope iho o ka lawe ana aku o na pohaku, a mahope hoi o kona kepa ana i ka hale, a mahope hoi o kona hamoia'na;
“Bí ààrùn yìí bá tún farahàn lẹ́yìn tí a ti yọ àwọn òkúta wọ̀nyí tí a sì ti ha ilé náà ti a sì tún rẹ́ ẹ.
44 Alaila e hele mai ke kahuna a e nana, aia hoi, ina ua palahalaha ae ka ino maloko o ka hale, he lepera ia e aai ana iloko o ka hale, he haumia ia.
Àlùfáà yóò tún lọ yẹ̀ ẹ́ wò bí ààrùn náà bá tún gbilẹ̀ sí i nínú ilé náà: ẹ̀tẹ̀ apanirun ni èyí, ilé náà jẹ́ aláìmọ́.
45 A e hoohiolo hoi oia i ka hale, i kona mau pohaku a me kona mau laau, a me ka puna a pau o ka hale; a e halihali oia ia mau mea mawaho o ke kulanakauhale i kahi haumia.
Wíwó ni kí a wó o, gbogbo òkúta ilé náà, àwọn igi àti gbogbo ohun tí a fi rẹ́ ẹ ni kí a kó jáde nínú ìlú sí ibi tí a kà sí àìmọ́.
46 O ka mea hoi i hele ae iloko o ka hale i kona wa a pau i papaniia'i, e haumia oia a hiki i ke altiahi.
“Ẹni tí ó bá wọ inú ilé náà lẹ́yìn tí a ti tì í, yóò di aláìmọ́ títí ìrọ̀lẹ́.
47 A o ka mea moe ma ia hale, e holoi oia i kona kapa; a o ka mea ai maloko o ka kale, e holoi oia i kona kapa.
Ẹni tí ó bá sùn nínú ilé náà tàbí tí ó bá jẹun nínú rẹ̀ gbọdọ̀ fọ aṣọ rẹ̀.
48 A ina e komo ke kahuna, a e nana aku ia mea, aia hoi, aole i palahalaha ka mai ino maloko o ka hale mahope iho o ka hamoia'na o ka hale; alaila e olelo ke kahuna pule he maemae ka hale, no ka mea, ua ola ka mai ino.
“Bí àlùfáà bá wá yẹ̀ ẹ́ wò tí ààrùn náà kò gbilẹ̀ mọ́ lẹ́yìn tí a ti rẹ́ ilé náà: kí àlùfáà pe ilé náà ní mímọ́, torí pé ààrùn náà ti lọ.
49 A lawe oia e hoomaemae i ka hale, i na manu elua, a me ka laau kedera, a me ka ulaula, a me ka huaopa;
Láti sọ ilé yìí di mímọ́. Àlùfáà yóò mú ẹyẹ méjì àti igi kedari òdòdó àti hísópù.
50 A e pepehi oia i kekahi o na manu, maloko o ka ipu lepo maluna o ka wai e kahe ana;
Yóò sì pa ọ̀kan nínú àwọn ẹyẹ náà sórí omi tí ó mọ́ nínú ìkòkò amọ̀.
51 A e lawe oia i ka laau kedera, a me ka husopa, a me ka ulaula, a me ka manu e ola ana, a e hou ia mau mea iloko o ke koko o ka manu i pepehiia, a iloko hoi o ka wai e kahe ana, a e pipi i ka hale, ehiku ka pipi ana.
Kí ó ri igi kedari, hísópù, òdòdó àti ààyè ẹyẹ náà bọ inú ẹ̀jẹ̀ òkú ẹyẹ àti omi tí ó mọ́ náà kí ó fi wọ́n ilẹ̀ náà lẹ́ẹ̀méje.
52 A e hoomaemae oia i ka hale me ke koko o ka manu a me ka wai e kahe ana, a me ka manu e ola ana, a me ka laau kedera, a me ka huaopa a me ka ulaula.
Yóò fi ẹ̀jẹ̀ ẹyẹ náà, omi tí ó mọ́, ààyè ẹyẹ, igi kedari, hísópù àti òdòdó sọ ilé náà di mímọ́.
53 Aka, e hookuu aku oia i ka manu e ola ana mawaho ma ke kula, a e hana i kalahala no ka hale; a e maemae no ia.
Kí àlùfáà ju ààyè ẹyẹ náà sílẹ̀ lẹ́yìn ìlú. Báyìí ni yóò ṣe ètùtù fún ilé náà. Ilé náà yóò sì mọ́.”
54 Oia ke kanawai no ka mai ino o kela lepera keia lepera;
Àwọn wọ̀nyí ni ìlànà fún èyíkéyìí ààrùn àwọ̀ ara tí ó le è ràn ká, fún làpálàpá,
55 A no ke kapa lepera, a me ka hale no hoi;
àti fún ẹ̀tẹ̀ nínú aṣọ, àti ti ilé,
56 A no ka pahu ana, a me ka pehupala, a me kahi lilelile:
fún ara wíwú, fún èélá àti ibi ara tí ó ń dán yàtọ̀.
57 E hoakaka'i i ka wa e haumia ai ia, a i ka wa e maemae ai hoi; oia ke kanawai o ka lepera.
Láti mú kí a mọ̀ bóyá nǹkan mọ́ tàbí kò mọ́. Ìwọ̀nyí ni àwọn òfin fún ààrùn àwọ̀ ara tí ó ń ràn ká àti ẹ̀tẹ̀.