< Κατα Ματθαιον 12 >
1 Ἐν ἐκείνῳ τῷ καιρῷ ἐπορεύθη ὁ Ἰησοῦς τοῖς σάββασιν διὰ τῶν σπορίμων· οἱ δὲ μαθηταὶ αὐτοῦ ἐπείνασαν καὶ ἤρξαντο τίλλειν στάχυας καὶ ἐσθίειν.
Achukgo ayungjvma nga Jius Doonualu golo Jisu radv rongolo vngkarto. Nwgv lvbwlaksu vdwv kano nyato, vkvlvgabv bunu radv dape pikla dvrap nyato.
2 οἱ δὲ Φαρισαῖοι ἰδόντες εἶπαν αὐτῷ· ἰδοὺ οἱ μαθηταί σου ποιοῦσιν ὃ οὐκ ἔξεστιν ποιεῖν ἐν σαββάτῳ.
Vdwlo Parisis vdwv hum kaapa tokudw bunu Jisunyi minto, “Kaatoka, no gv lvbwlaksu vdwv Jius Doonualu so vbvrinamv ngonugv Pvbv nga rinyingdu!”
3 Ὁ δὲ εἶπεν αὐτοῖς· οὐκ ἀνέγνωτε τί ἐποίησεν Δαυὶδ ὅτε ἐπείνασεν (αὐτὸς *k*) καὶ οἱ μετ᾽ αὐτοῦ;
Jisu mirwksito, “Dabid la ninyigv nyi vdwv vdwlo bunu kano tokudw ogugo ripv hum no vdwloka puri rika mapv nvri?
4 πῶς εἰσῆλθεν εἰς τὸν οἶκον τοῦ θεοῦ καὶ τοὺς ἄρτους τῆς προθέσεως (ἔφαγον, *N(K)O*) (ὃ *N(k)O*) οὐκ ἐξὸν ἦν αὐτῷ φαγεῖν οὐδὲ τοῖς μετ᾽ αὐτοῦ εἰ μὴ τοῖς ἱερεῦσιν μόνοις;
Nw Pwknvyarnv gv naam arwngbv aato, okv nw la ninyigv nyi vdwv Pwknvyarnv gvlo kumlwk joolwk nam vtwng nga dvto, hum bunu dvbolo Pvbv nga rinying nam gubv riku jvka-ho gv hum nyibu vdwv mvngchik dvmwng dunv.
5 Ἢ οὐκ ἀνέγνωτε ἐν τῷ νόμῳ ὅτι τοῖς σάββασιν οἱ ἱερεῖς ἐν τῷ ἱερῷ τὸ σάββατον βεβηλοῦσιν καὶ ἀναίτιοί εἰσιν;
Okv nonu Moses gv Pvbv ngaaka puri rika mapv nvri Jius Doonualu gv dwkia nyibu dvdv ngv Jius Doonu alu gv pvbv nga mvvkmvrwk ropv, vbvritola bunuv rigakpama duai?
6 λέγω δὲ ὑμῖν ὅτι τοῦ ἱεροῦ (μεῖζόν *N(k)O*) ἐστιν ὧδε.
Ngo nonua minjidunv Pwknvyarnvnaam a kaiyanv go sika si doodu.
7 εἰ δὲ ἐγνώκειτε τί ἐστιν· (ἔλεος *N(k)O*) θέλω καὶ οὐ θυσίαν, οὐκ ἂν κατεδικάσατε τοὺς ἀναιτίους.
Darwknv Kitaplo mindu ‘aya kaapa minsunam si ngoogv mvngnam mv, svnwngsvmin rinji nama makv.’ Soogv minam sum no jvjv bv chirung bolo, nonu mia kumare nyi rimur manv vdwa;
8 κύριος γάρ ἐστιν (καί *k*) τοῦ σαββάτου ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου.
Nyia Kuunyilo ngv Jius Doonualu gv Ahtu hv.”
9 Καὶ μεταβὰς ἐκεῖθεν ἦλθεν εἰς τὴν συναγωγὴν αὐτῶν.
Jisu ho mooku ham vngyula Jius kumkunaam bv vngtoku,
10 καὶ ἰδοὺ ἄνθρωπος (ἦν τὴν *k*) χεῖρα ἔχων ξηράν· καὶ ἐπηρώτησαν αὐτὸν λέγοντες· εἰ ἔξεστιν τοῖς σάββασιν (θεραπεῦσαι; *N(k)O*) ἵνα κατηγορήσωσιν αὐτοῦ.
hoka nyi ako laak hv lakpik nvgo dooto. Nyi mego hoka Jisunyi rimur rimu gvrila gungnying lwkdubv vla dooria nyato, vkvlvgabv bunu ninyia tvvkato, “Jius Doonualu lo mvpu jinam si ngonugv Pvbv nga rinying nambv ridu nvri?”
11 Ὁ δὲ εἶπεν αὐτοῖς· τίς ἔσται ἐξ ὑμῶν ἄνθρωπος ὃς ἕξει πρόβατον ἓν, καὶ ἐὰν ἐμπέσῃ τοῦτο τοῖς σάββασιν εἰς βόθυνον, οὐχὶ κρατήσει αὐτὸ καὶ ἐγερεῖ;
Jisu mirwksito, “Nonugv lokv akonv svlar go doore okv hv Jius Doonualu lo ungrung arwng gulo holwk rinyi? Hum nw gakbwng gvrila agum joolin maredw?
12 πόσῳ οὖν διαφέρει ἄνθρωπος προβάτου; ὥστε ἔξεστιν τοῖς σάββασιν καλῶς ποιεῖν.
Okv nyi si svlar ham achialvbv kaiyanv gukv! Vkvlvgabv ngonugv Pvbv ngv ngonua Jius Doonualu lo kaadurridur minsu dubv jilin dunv.”
13 Τότε λέγει τῷ ἀνθρώπῳ· ἔκτεινόν σου τὴν χεῖρα. καὶ ἐξέτεινεν, καὶ ἀπεκατεστάθη ὑγιὴς ὡς ἡ ἄλλη.
Vbvrikunamv nw nyi lakpiknv hum minto, “Noogv laak hv lakda tvka.” Nw hum lakdakvra jito, okv hv lvkodv alv toku, laak lakgonv aing toku.
14 Ἐξελθόντες δὲ οἱ Φαρισαῖοι συμβούλιον ἔλαβον κατ᾽ αὐτοῦ ὅπως αὐτὸν ἀπολέσωσιν.
Vbvrikunamv Parisis vdwv vngyu toku okv Jisunyi mvkidubv rungrap toku.
15 Ὁ δὲ Ἰησοῦς γνοὺς ἀνεχώρησεν ἐκεῖθεν, καὶ ἠκολούθησαν αὐτῷ ὄχλοι πολλοί, καὶ ἐθεράπευσεν αὐτοὺς πάντας
Vdwlo Jisu nyi vdwgv ninyia mvki dubv gwngnam a tvvpa tvkudw, nw ho mooku ha vngyu toku; okv nyipam twngtv nvgo ninyia vngming gvto. Nw nyi lvvmanv mvnwngnga mvpu jitoku
16 καὶ ἐπετίμησεν αὐτοῖς ἵνα μὴ φανερὸν αὐτὸν ποιήσωσιν,
okv bunua nw gv lvga nga yvvnyika minji mabvka vla mingap to.
17 (ἵνα *N(k)O*) πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν διὰ Ἠσαΐου τοῦ προφήτου λέγοντος·
Nw gv svbvrinam si Pwknvyarnv gv nyijwk Aijaya gvlo minam ma jvjv bv rilin modubv rito:
18 ἰδοὺ ὁ παῖς μου ὃν ᾑρέτισα, ὁ ἀγαπητός μου (εἰς ὃν *NK(o)*) εὐδόκησεν ἡ ψυχή μου. θήσω τὸ πνεῦμά μου ἐπ᾽ αὐτόν, καὶ κρίσιν τοῖς ἔθνεσιν ἀπαγγελεῖ.
“Ngoogv darnam, pakbu hv si doopv, ngoogv paknam, yvvnyi ngo alvbv mvngpvdw. Ngo ninyigv aolo ngoogv Dow nga jilwkre, okv nw ngoogv jwngkadaka nama diringmooku mvnwnglo gokgo jire.
19 οὐκ ἐρίσει οὐδὲ κραυγάσει, οὐδὲ ἀκούσει τις ἐν ταῖς πλατείαις τὴν φωνὴν αὐτοῦ.
Nw vdwloka larmare vmalo achialvbv gokmare vmalo banggu lamtv loka sudu pvbin rimare.
20 κάλαμον συντετριμμένον οὐ κατεάξει καὶ λίνον τυφόμενον οὐ σβέσει ἕως ἂν ἐκβάλῃ εἰς νῖκος τὴν κρίσιν.
Nw vdwloka nvmwng yapchar nvgoka mvrik mare, vmalo mvru gudor manv ngaaka mvngit mare. Nw jvjv nga riya yamuma dvdvlo nw ribwngdvdvre,
21 καὶ (ἐν *k*) τῷ ὀνόματι αὐτοῦ ἔθνη ἐλπιοῦσιν.
okv nw gvlo nyi vdw mvnwngngv mvngging reku.”
22 Τότε (προσηνέχθη *NK(O)*) αὐτῷ (δαιμονιζόμενος τυφλὸς *NK(O)*) καὶ (κωφός, *NK(O)*) καὶ ἐθεράπευσεν αὐτὸν ὥστε τὸν (τυφλὸν καὶ *k*) κωφὸν (καὶ *k*) λαλεῖν καὶ βλέπειν.
Vbvrikunamv nyi vdwv nyikching okv uyuvram gvtola gaam milin nyumanv nyi ako Jisu gvlo aagv jito. Jisu nyi anga mvpu jitoku, vkvlvgabv nyi angv nyiktar laku okv gaam milin nyutoku.
23 καὶ ἐξίσταντο πάντες οἱ ὄχλοι καὶ ἔλεγον· μήτι οὗτός ἐστιν ὁ υἱὸς Δαυίδ;
Nyipam nyi mvnwngngv lamngak nyatoku, Jisu gv rinam a kaagv rikula. Bunu tvvkato, “Si nyi si Dabid gv Kuunyilo ngvdw?”.
24 Οἱ δὲ Φαρισαῖοι ἀκούσαντες εἶπον· οὗτος οὐκ ἐκβάλλει τὰ δαιμόνια εἰ μὴ ἐν τῷ Βεελζεβοὺλ ἄρχοντι τῶν δαιμονίων.
Vdwlo Parisis vdwv hum tvvpa pvkudw, bunu mvrwkto, “Hv uyuuvram vdwa chara nyudo ogulvgavbolo bunua rigvdogvnv Biljebul ninyia vbv rinyu dubv jwkrw a jipv nvgo.”
25 Εἰδὼς δὲ (ὁ Ἰησοῦς *k*) τὰς ἐνθυμήσεις αὐτῶν εἶπεν αὐτοῖς· πᾶσα βασιλεία μερισθεῖσα καθ᾽ ἑαυτῆς ἐρημοῦται, καὶ πᾶσα πόλις ἢ οἰκία μερισθεῖσα καθ᾽ ἑαυτῆς οὐ σταθήσεται.
Jisu chintoku, bunugv ogugo mvngnam a, vkvlvgabv nw bunua mintoku, “Diringmooku gunv ngv atuv apinain sula akonv ako nvnga mvdar minsu nvngv ayungbv dooma dunv. Okv banggu okv vpin gunv apinain sula akonv ako nvnga mvdar minsu nvngv hv ngoodunv.
26 καὶ εἰ ὁ σατανᾶς τὸν σατανᾶν ἐκβάλλει, ἐφ᾽ ἑαυτὸν ἐμερίσθη· πῶς οὖν σταθήσεται ἡ βασιλεία αὐτοῦ;
Vkvlvgabv Uyu gv karv lo akonv ako nvnga mvdar minsu bolo, hvbv rinam hv manv bunu apinain suro pvku okv baapubv ngoonam bv rireku!
27 καὶ εἰ ἐγὼ ἐν Βεελζεβοὺλ ἐκβάλλω τὰ δαιμόνια, οἱ υἱοὶ ὑμῶν ἐν τίνι ἐκβάλλουσιν; διὰ τοῦτο αὐτοὶ κριταὶ ἔσονται ὑμῶν.
Nonuno nga mindu Biljebul nga jwkrw jinam lvgabv ngo vbv uyuuvram vdwa chara nyudunv vla, Alvdo, vbvrinamv nonua reming gvnv vdwa yvvla bunua chara nyudubv jwkrw jinv ngv? Nonua reming gvnvgv ogugo rinam lokv nonu mimor rungdo vla kaalin modu!
28 εἰ δὲ ἐν πνεύματι θεοῦ ἐγὼ ἐκβάλλω τὰ δαιμόνια, ἄρα ἔφθασεν ἐφ᾽ ὑμᾶς ἡ βασιλεία τοῦ θεοῦ.
Ma, si Biljebul makv, vbvritola Pwknvyarnv gv Dow v, nw nga uyuuvram vdwa chara nyudubv jwkrw jinv ngv, so si Pwknvyarnv gv Karv ngv nonu gvlo aapvku vla ho kaalin modu.
29 ἢ πῶς δύναταί τις εἰσελθεῖν εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ ἰσχυροῦ καὶ τὰ σκεύη αὐτοῦ (ἁρπάσαι, *N(k)O*) ἐὰν μὴ πρῶτον δήσῃ τὸν ἰσχυρόν; καὶ τότε τὴν οἰκίαν αὐτοῦ (διαρπάσει. *NK(O)*)
“Yvvka gwlwknv nyi gv naam lo mvko mvro la aala yikungyira nga naanyu mare, vdwlo nw gwlwknv nyi anga leepv choma bolo; leepv chobolo hv yikungyira nga dvrit nyulare.
30 Ὁ μὴ ὢν μετ᾽ ἐμοῦ κατ᾽ ἐμοῦ ἐστιν, καὶ ὁ μὴ συνάγων μετ᾽ ἐμοῦ σκορπίζει.
“Akonv yvvdw ngogvbv rima dunv hv nga rinying rungdunv; akonv yvvdw nga ridur madunv naakum namvka ayak apak rungdunv.
31 διὰ τοῦτο λέγω ὑμῖν· πᾶσα ἁμαρτία καὶ βλασφημία ἀφεθήσεται τοῖς ἀνθρώποις, ἡ δὲ τοῦ πνεύματος βλασφημία οὐκ ἀφεθήσεται (τοῖς ἀνθρώποις. *k*)
Okv vkvlvgabv ngo nonua minji dunv nyi vdwgv rimur a okv bunugv alvmanv mimur minam a mvngnga nyure; vbvritola yvvdw Darwknv Dow a alvmabv mimur redw hum vdwloka mvngnga nyulamare.
32 καὶ ὃς (ἐὰν *N(k)O*) εἴπῃ λόγον κατὰ τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου, ἀφεθήσεται αὐτῷ· ὃς δ᾽ ἂν εἴπῃ κατὰ τοῦ πνεύματος τοῦ ἁγίου, οὐκ ἀφεθήσεται αὐτῷ οὔτε ἐν τούτῳ τῷ (νῦν *O*) αἰῶνι οὔτε ἐν τῷ μέλλοντι. (aiōn )
Yvvdw Nyia Kuunyilo nga alvmabv minyingmiru go minjeka hum mvngnga nyulare; vbvritola yvvdw Darwknv Dow a alvmanv minyingmiru go minredw hum vdwloka mvngnga nyulamare-vjakka okv kokwng nyika. (aiōn )
33 Ἢ ποιήσατε τὸ δένδρον καλὸν καὶ τὸν καρπὸν αὐτοῦ καλόν, ἢ ποιήσατε τὸ δένδρον σαπρὸν καὶ τὸν καρπὸν αὐτοῦ σαπρόν· ἐκ γὰρ τοῦ καρποῦ τὸ δένδρον γινώσκεται.
“Alvnv apwasi paanam lvgabv, no bakboknv singnv sorung laka; no singnv yaagampolonv sobolo apwasi alvmanv paare. Singnv nga apwasi svvlin kolokv kaachin dunv.
34 γεννήματα ἐχιδνῶν, πῶς δύνασθε ἀγαθὰ λαλεῖν πονηροὶ ὄντες; ἐκ γὰρ τοῦ περισσεύματος τῆς καρδίας τὸ στόμα λαλεῖ.
Kaakudubvrinv nonu-oguaingbv nonu atubongv alv mapv tvvla, alv nvnga minyu dubv? Haapok gv karukaya nga gaam lokv milin dunv.
35 Ὁ ἀγαθὸς ἄνθρωπος ἐκ τοῦ ἀγαθοῦ θησαυροῦ (τῆς καρδίας *K*) ἐκβάλλει (τά *k*) ἀγαθά, καὶ ὁ πονηρὸς ἄνθρωπος ἐκ τοῦ πονηροῦ θησαυροῦ ἐκβάλλει πονηρά.
Alvnv nyi v ninyigv alvkolokv alvnvnga naalwk dunv; alvmanv nyi v ninyigv alvmaku lokv alvmanv nga naalwk dunv.
36 Λέγω δὲ ὑμῖν ὅτι πᾶν ῥῆμα ἀργὸν ὃ (ἐὰν *k*) (λαλήσουσιν *N(k)O*) οἱ ἄνθρωποι, ἀποδώσουσιν περὶ αὐτοῦ λόγον ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως.
“Nonuno mvngjelvlaka jwngkadaka alu lo mvnwngngv alvmanv gaam raanam dvdv nga kikala jidubv rireku.
37 ἐκ γὰρ τῶν λόγων σου δικαιωθήσῃ καὶ ἐκ τῶν λόγων σου καταδικασθήσῃ.
Nonuno rimur pvdw ma rimur mapvdw, nonugv gamchar dvdv lokv nonua kaadar nvnv reku.”
38 Τότε ἀπεκρίθησαν (αὐτῷ *no*) τινες τῶν γραμματέων καὶ Φαρισαίων λέγοντες· διδάσκαλε, θέλομεν ἀπὸ σοῦ σημεῖον ἰδεῖν.
Vbvrikunamv Pvbv tamsarnv nyi mego okv Parisis nyi mego milin nyato. Bunu minto, “Tamsarnv, ngonu nam lamrwpanam go ridubv kaanwngdo.”
39 Ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτοῖς· γενεὰ πονηρὰ καὶ μοιχαλὶς σημεῖον ἐπιζητεῖ· καὶ σημεῖον οὐ δοθήσεται αὐτῇ εἰ μὴ τὸ σημεῖον Ἰωνᾶ τοῦ προφήτου.
“Silu meru gv nyi vdwsi achialvbv alvmanyado okv pwknvyarnv kaama nyado!” vla Jisu minto. “Nonu ngam lamrwpanam rinam go koodu ai? Ma! Nonua lamrwpanam go kaatam svngv hv nyijwk Jona gv lamrwpanam nga kaatamre.
40 ὥσπερ γὰρ ἦν Ἰωνᾶς ἐν τῇ κοιλίᾳ τοῦ κήτους τρεῖς ἡμέρας καὶ τρεῖς νύκτας, οὕτως ἔσται ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ καρδίᾳ τῆς γῆς τρεῖς ἡμέρας καὶ τρεῖς νύκτας.
Jona gv kainv ngui arwnglo alu loum gola ayu yubom go doonam apiabv Nyia Kuunyilo ngvka kvdw arwng bolo alu loum gula okv ayu yubom go doore.
41 Ἄνδρες Νινευῖται ἀναστήσονται ἐν τῇ κρίσει μετὰ τῆς γενεᾶς ταύτης καὶ κατακρινοῦσιν αὐτήν, ὅτι μετενόησαν εἰς τὸ κήρυγμα Ἰωνᾶ· καὶ ἰδοὺ πλεῖον Ἰωνᾶ ὧδε.
Jwngkadaka alu lo Ninebe gv nyi vdwv dakrap la nonua yamre, ogulvgavbolo bunu vdwlo Jona gv japji nama tvvtokudw mvngdin nyatoku; okv ngo nonua minjidunv Jonanyi kaiyanv go si doopv!
42 Βασίλισσα νότου ἐγερθήσεται ἐν τῇ κρίσει μετὰ τῆς γενεᾶς ταύτης καὶ κατακρινεῖ αὐτήν, ὅτι ἦλθεν ἐκ τῶν περάτων τῆς γῆς ἀκοῦσαι τὴν σοφίαν Σολομῶνος· καὶ ἰδοὺ πλεῖον Σολομῶνος ὧδε.
Jwngkadaka alu lo Seba gv Dvnv ngv dakrapla nonua yamre, ogulvgavbolo nw adubv moing vngla ninyigv mooku lokv ngv Solomon gv chinampaanam bv tamsar nama tvbv vngto; okv ngo nonua jvjvbv mindu Solomonnyi kaiyanv go si doopv!
43 Ὅταν δὲ τὸ ἀκάθαρτον πνεῦμα ἐξέλθῃ ἀπὸ τοῦ ἀνθρώπου, διέρχεται δι᾽ ἀνύδρων τόπων ζητοῦν ἀνάπαυσιν καὶ οὐχ εὑρίσκει.
“Vdwlo alvmanv dow v nyi gvlokv linri kudw, hv mooku mvnwnglo dooku makarla vnggo kardunv. Hv vdwlo dooku ako mapa kuma bolo,
44 τότε λέγει· εἰς τὸν οἶκόν μου ἐπιστρέψω ὅθεν ἐξῆλθον. καὶ ἐλθὸν εὑρίσκει σχολάζοντα, (καὶ *o*) σεσαρωμένον καὶ κεκοσμημένον.
hv atubongv minsu dunv, ‘Ngo ngoogv naam lo vngkur reku.’ Vkvlvgabv hv naam aakur laku naam a arochoko dubv, kakakbvrak dubv, okv mvnwngngv alvla doin dubv paadu kunv.
45 τότε πορεύεται καὶ παραλαμβάνει μεθ᾽ ἑαυτοῦ ἑπτὰ ἕτερα πνεύματα πονηρότερα ἑαυτοῦ, καὶ εἰσελθόντα κατοικεῖ ἐκεῖ· καὶ γίνεται τὰ ἔσχατα τοῦ ἀνθρώπου ἐκείνου χείρονα τῶν πρώτων. οὕτως ἔσται καὶ τῇ γενεᾷ ταύτῃ τῇ πονηρᾷ.
Vbvrikunamv hv vngkur dvla kuring ninyia kaiyabv alvmanv dow kanw go naalwk dukunv, okv bunu aala ho doolwk dukunv. Vkvlvgabv so si vbv rinya vngnya kubolo, ho nyi angv kvvlo gvnga kaiyago alvmayabv ridu kunv. So si vbvku silu meru gv alvmanv nyi vdwa rirekunv.”
46 Ἔτι (δὲ *ko*) αὐτοῦ λαλοῦντος τοῖς ὄχλοις ἰδοὺ ἡ μήτηρ καὶ οἱ ἀδελφοὶ αὐτοῦ εἱστήκεισαν ἔξω ζητοῦντες αὐτῷ λαλῆσαι.
Jisu nyi vdwa gaam raadungla doorilo, ninyigv Anv okv boru vdwv aalwkla ninyia gaam mindubv vla agumlo tvkala daknyato.
47 εἶπεν δέ τις αὐτῷ· ἰδοὺ ἡ μήτηρ σου καὶ οἱ ἀδελφοί σου ἔξω ἑστήκασιν ζητοῦντές σοι λαλῆσαι.
Vkvlvgabv hoka nyi akonv minto, “Kaatoka, noogv anv okv boru vdwv, nam gaam mindubv vla agum v daknya pv.”
48 ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν τῷ (λέγοντι *N(k)O*) αὐτῷ· τίς ἐστιν ἡ μήτηρ μου καὶ τίνες εἰσὶν οἱ ἀδελφοί μου;
Jisu mirwkto, “Yvvla ngoogv anv ngv? Yvvla ngoogv boru vdwv?”
49 καὶ ἐκτείνας τὴν χεῖρα αὐτοῦ ἐπὶ τοὺς μαθητὰς αὐτοῦ εἶπεν· ἰδοὺ ἡ μήτηρ μου καὶ οἱ ἀδελφοί μου.
Vbvrikunamv nw ninyigv lvbwlaksu vdwa chigap dvla minto, “Kaatoka! So vdw si ngoogv anv okv boru vdwv!
50 ὅστις γὰρ ἂν ποιήσῃ τὸ θέλημα τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς, αὐτός μου ἀδελφὸς καὶ ἀδελφὴ καὶ μήτηρ ἐστίν.
Yvvbunudw ngo Abu nyidomooku tolo doonv gv mvnglwk kaalwk bv ridunv hv bunu ngoogv boruv, ngoogv bormv ngv, okv ngoogv anv ngv.”