Κατα Μαρκον 12
1 Και ήρχισε να λέγη προς αυτούς διά παραβολών· Άνθρωπος τις εφύτευσεν αμπελώνα και περιέβαλεν εις αυτόν φραγμόν και έσκαψεν υπολήνιον και ωκοδόμησε πύργον, και εμίσθωσεν αυτόν εις γεωργούς και απεδήμησε.
Basa naa, Yesus olaꞌ seluꞌ no malangga agama Yahudi ra no meser agama ra. Ana fee nekendandaaꞌ nae, “Hambu atahori esa nae tao osi anggor sa sia rae na. Ana lutu-mbaa rereoꞌ, ma nafefela mamana neneaꞌ naruꞌ esa, de sela hau anggor. Ana o tao bak fo nae natanee boa anggor oe na. Basa boe ma, ana fee osi naa neu atahori laen mete-seꞌu, fo banggi hasil na. De ana lao tuteꞌ nusa lain neu.
2 Και εν τω καιρώ των καρπών απέστειλε προς τους γεωργούς δούλον, διά να λάβη παρά των γεωργών από του καρπού του αμπελώνος.
Losa fai etu boa anggor boe ma, tenu osi a denu ate na esa neu nisiꞌ atahori mana tao osi ra, fo noꞌe eni hahambu na.
3 Εκείνοι δε πιάσαντες αυτόν έδειραν και απέπεμψαν κενόν.
Losa naa, mana mete-seꞌu osi ra toꞌu rala e, de popoko. Basa ma ara denu e baliꞌ no lima rouꞌ.
4 Και πάλιν απέστειλε προς αυτούς άλλον δούλον· και εκείνον λιθοβολήσαντες, επλήγωσαν την κεφαλήν αυτού και απέπεμψαν ητιμωμένον.
Basa ma tenu osi a haitua ate na esa fali. Te mana mete-seꞌu osi ra popoko langga na losa hinaꞌ-hinaꞌ, ma raꞌamamaeꞌ e, de oi hendi.
5 Και πάλιν απέστειλεν άλλον· και εκείνον εφόνευσαν, και πολλούς άλλους, τους μεν έδειραν, τους δε εφόνευσαν.
Basa naa, tenu osi a haitua seluꞌ ate na esa fai. Te ara risa e. Mae ara tao taꞌo bee o, tenu osi a haitua nakandoo a ate nara. Te mana mete-seꞌu osi ra popoko ruma, ma risa ruma.
6 Έτι λοιπόν έχων ένα υιόν, αγαπητόν αυτού, απέστειλε και αυτόν προς αυτούς έσχατον, λέγων ότι θέλουσιν εντραπή τον υιόν μου.
Ia naa hela akaꞌ a atahori esa ena. Naa eni tenu osi a ana mone susue na. Huu nda hambu dalaꞌ laen seluꞌ sa, de ana haitua anaꞌ naa. Ana dꞌua nae, ‘Mete ma au haitua ana ngga, ara simbo no malolole, boe ma ara rena e.
7 Εκείνοι δε οι γεωργοί είπον προς αλλήλους ότι ούτος είναι ο κληρονόμος· έλθετε, ας φονεύσωμεν αυτόν, και θέλει είσθαι ημών η κληρονομία.
De ana haitua ana na neu sia naa. Te mana mete-seꞌu osi ra rita ana naa nema, boe ma ara ola-olaꞌ rae, “Wei! Mete dei! Tou lasiꞌ a haitua ana na nema mata na! Mete ma tou lasiꞌ a mate, eni ia mana simbo nala basa hata-heto naa ra. Ima hita tisa e, fo hita soa hata-heto na ia ra!
8 Και πιάσαντες αυτόν εφόνευσαν και έρριψαν έξω του αμπελώνος.
Basa ma ara humu e, de risa e. Ara mbia hendi ao sisi na nisiꞌ osi deaꞌ. Dudꞌui na losaꞌ a naa.”
9 Τι λοιπόν θέλει κάμει ο κύριος του αμπελώνος; Θέλει ελθεί και απολέσει τους γεωργούς και θέλει δώσει τον αμπελώνα εις άλλους.
Yesus dui basa boe ma, natane atahori monaeꞌ ra nae, “Tungga hei dudꞌuꞌa mara, tenu osi a nae tao taꞌo bee neu mana mete-seꞌu osi ra? Tungga Au, ana nema fo nisa basa se. Basa naa, ana fee osi anggor na neu atahori laen mete-seꞌu.
10 Ουδέ την γραφήν ταύτην δεν ανεγνώσατε, Ο λίθος, τον οποίον απεδοκίμασαν οι οικοδομούντες, ούτος έγεινε κεφαλή γωνίας·
Basa hita seꞌu-tita sia Lamatualain susuraꞌ na nae, ‘Hambu fatu esa fo tukan ra nggari hendi. Te ia naa, fatu naa dadꞌi neu fatu lalakaꞌ.
11 παρά Κυρίου έγεινεν αύτη και είναι θαυμαστή εν οφθαλμοίς ημών.
Lamatualain tengga nala, boe ma naꞌeꞌendoꞌ fatu naa. Naa de, hita tita eni malole na seli!’”
12 Και εζήτουν να πιάσωσιν αυτόν και εφοβήθησαν τον όχλον· επειδή ενόησαν ότι προς αυτούς είπε την παραβολήν· και αφήσαντες αυτόν ανεχώρησαν.
Atahori monaeꞌ ra rahine neuꞌ ena rae, Yesus nggari dedꞌeat naa neu se pake nekendandaaꞌ. Ara onaꞌ mana mete-seꞌu osi naa ra. Basa boe ma ara ator dalaꞌ fo rae humu Yesus. Te ara hia atahori naeꞌ mana hii rena Yesus nenori na. De ara lao hela E.
13 Και αποστέλλουσι προς αυτόν τινάς των Φαρισαίων και των Ηρωδιανών, διά να παγιδεύσωσιν αυτόν εις λόγον.
Basa ma, atahori Yahudi moko-monae naa ra, denu atahori Farisi bꞌaꞌubꞌe, ro atahori mia Herodes partei nara, reu raselu bale ro Yesus, fo rae raꞌatutudꞌa E.
14 Και εκείνοι ελθόντες, λέγουσι προς αυτόν· Διδάσκαλε, εξεύρομεν ότι είσαι αληθής και δεν σε μέλει περί ουδενός· διότι δεν βλέπεις εις πρόσωπον ανθρώπων, αλλ' επ' αληθείας την οδόν του Θεού διδάσκεις. Είναι συγκεχωρημένον να δώσωμεν δασμόν εις τον Καίσαρα, ή ουχί; να δώσωμεν ή να μη δώσωμεν;
Boe ma ara rema raseluꞌ bale ro Yesus rae, “Papa Meser! Basa hai mihine mae Papa rala na tetuꞌ, ma Papa nda pepeko-lelekoꞌ sa. Papa mete akaꞌ atahori rala nara. Papa o nafadꞌe Lamatualain hihii-nanau na no relo-relo, huu Papa nda mete mataꞌ sa. Ia naa, hai mae mitane dalaꞌ esa. Tungga hita atoran agama Yahudi na, hita musi bae bea neu mana parenda Roma, do afiꞌ?”
15 Ο δε γνωρίσας την υπόκρισιν αυτών, είπε προς αυτούς· τι με πειράζετε; φέρετέ μοι δηνάριον διά να ίδω.
Te Yesus nahine sira rae teꞌe-sii E, fo olaꞌ labꞌan mana parenda Roma. De nataa nahereꞌ nae, “Taꞌo bee de hei mae miꞌitutudꞌa Au no dalaꞌ naa! Fee doi fulaꞌ esa, fo Au mete sobꞌa dei!”
16 Και εκείνοι έφεραν. Και λέγει προς αυτούς· Τίνος είναι η εικών αύτη και η επιγραφή; οι δε είπον προς αυτόν· Του Καίσαρος.
Boe ma ara loo fee doi fulaꞌ esa. Yesus haꞌi nala, de seꞌu namemeuꞌ doiꞌ naa. Boe ma natane mbali se nae, “Ia, seka mata na? Ia, seka nara na?” Rataa rae, “Naa, mana parenda Roma Mane Monae na!”
17 Και αποκριθείς ο Ιησούς είπε προς αυτούς· Απόδοτε τα του Καίσαρος εις τον Καίσαρα και τα του Θεού εις τον Θεόν. Και εθαύμασαν δι' αυτόν.
Boe ma Yesus nae, “Mete ma taꞌo naa, fee mana parenda saa fo mana parenda ena na. Ma fee Lamatualain saa fo Lamatualain ena na.” Rena nataa naꞌo naa, boe ma basa se ndii-ndiiꞌ a, te Ana nataa ndaa. Naa de, ara nda bisa teꞌe-sii rala E sa.
18 Και έρχονται προς αυτόν Σαδδουκαίοι, οίτινες λέγουσιν ότι δεν είναι ανάστασις, και ηρώτησαν αυτόν, λέγοντες·
Hambu partei agama laen esa, fo atahori rae partei Saduki. Ara ranori rae atahori mates nda bisa rasodꞌa baliꞌ sa. Lao esa, atahori Saduki hira rema rae hengge Yesus.
19 Διδάσκαλε, ο Μωϋσής μας έγραψεν ότι εάν αποθάνη τινός ο αδελφός και αφήση γυναίκα και τέκνα δεν αφήση, να λάβη ο αδελφός αυτού την γυναίκα αυτού και να εξαναστήση σπέρμα εις τον αδελφόν αυτού.
Ara olaꞌ ro Yesus rae, “Papa Meser! Baꞌi Musa suraꞌ hela fee hai, adat ia nae: Mete ma touꞌ esa mate hela sao na, ma anaꞌ nese, touꞌ naa odꞌi na musi sao nala ina falu na, fo hela fee tititi-nonosiꞌ neu aꞌa mana mate na.
20 Ήσαν λοιπόν επτά αδελφοί. Και ο πρώτος έλαβε γυναίκα, και αποθνήσκων δεν αφήκε σπέρμα·
Memaꞌ Musa nanori taꞌo naa. Te hai mae mitane taꞌo ia. Hambu touꞌ hitu odꞌi-aꞌa. Aꞌa ka sao naꞌahuluꞌ. Basa ma ana mate, te nda ma anaꞌ sa.
21 και έλαβεν αυτήν ο δεύτερος και απέθανε, και ουδέ αυτός αφήκε σπέρμα· και ο τρίτος ωσαύτως.
Boe ma odꞌi mana tungga eni a, sao baliꞌ ina falu naa. Nda doo sa ma, ana mate, nda hambu anaꞌ sa. Onaꞌ naa odꞌi ka telu na, sao baliꞌ no ina falu naa, te ana mate, ma anaꞌ nese.
22 Και έλαβον αυτήν οι επτά, και δεν αφήκαν σπέρμα. Τελευταία πάντων απέθανε και η γυνή.
Taꞌo naa nekendooꞌ a losa odꞌi muri na o mate. Basa boe ma, ina falu naa mate.
23 Εν τη αναστάσει λοιπόν, όταν αναστηθώσι, τίνος αυτών θέλει είσθαι γυνή; διότι και οι επτά έλαβον αυτήν γυναίκα.
Ia naa hai mae mitane taꞌo ia: Inaꞌ naa sao touꞌ hitu ena! Te mete ma raefafoꞌa nateteꞌe fo Lamatualain fee atahori mates ra rasodꞌa baliꞌ, inaꞌ naa dadꞌi seka sao na mia touꞌ kahituꞌ naa ra?”
24 Και αποκριθείς ο Ιησούς, είπε προς αυτούς· Δεν πλανάσθε διά τούτο, μη γνωρίζοντες τας γραφάς μηδέ την δύναμιν του Θεού;
Basa ma Yesus nataa nae, “Mete ma hei mitane taꞌo naa, naa hei nda mihine Lamatualain susuraꞌ na isi na sa. Hei o nda mihine Lamatualain koasa na sa. De hei ia ra seli tebꞌe ma!
25 Διότι όταν αναστηθώσιν εκ νεκρών ούτε νυμφεύουσιν ούτε νυμφεύονται, αλλ' είναι ως άγγελοι οι εν τοις ουρανοίς.
Rena, e! Taꞌo ia! Sia sorga, nda hambu masaoꞌ sa. Basa atahori mates fo Lamatuaꞌ fee rasodꞌa baliꞌ ra, nda hambu rasao seluꞌ sa ena. Onaꞌ naa boe o Lamatualain ate nara sia sorga nda sao saꞌ bee.
26 Περί δε των νεκρών ότι ανίστανται, δεν ανεγνώσατε εν τη βίβλω του Μωϋσέως, πως είπε προς αυτόν ο Θεός επί της βάτου, λέγων, Εγώ είμαι ο Θεός του Αβραάμ και ο Θεός του Ισαάκ και ο Θεός του Ιακώβ;
Au o ufadꞌe atahori mates ra, ara rasodꞌa baliꞌ, do hokoꞌ. Sia Baꞌi Musa susura na ana suraꞌ nae hau anaꞌ mana lalanggeꞌ te nda kadꞌe sa. Hei misinedꞌa dudꞌuit naa, do hokoꞌ? Leleꞌ ai a mbila mia hau naa, Lamatualain nafadꞌe Musa nae, ‘Au ia ho baꞌi mara Lamatualain na. Naa, eni Baꞌi Abraham, Baꞌi Isak, ma Baꞌi Yakob. Basa sira beꞌutee neu Au losa ia neme.
27 Δεν είναι ο Θεός νεκρών, αλλά Θεός ζώντων· σεις λοιπόν πλανάσθε πολύ.
Hita tahine tae baꞌi naa ra, mate doo ena. Te huu Lamatualain nafadꞌe nae Eni feꞌe dadꞌi neu sira Lamatuaꞌ na. Memaꞌ atahori mana beꞌutee neu Lamatualain, atahori masodꞌaꞌ, nda atahori mates sa. Naa de, hita tahine tae ara rasodꞌa baliꞌ ena. De mae atahori mate ena o, ara rasodꞌa baliꞌ. De mete ma hei toꞌu mikindoo neu nenoriꞌ a nae, atahori mates ra nda rasodꞌa baliꞌ sa, hei memaꞌ talalu sala ena!”
28 Και προσελθών εις των γραμματέων, όστις ήκουσεν αυτούς συζητούντας, γνωρίζων ότι καλώς απεκρίθη προς αυτούς, ηρώτησεν αυτόν· Ποία εντολή είναι πρώτη πασών;
Leleꞌ naa, meser agama esa rena Yesus ola-olaꞌ no atahori partei Saduki ra. Meser agama naa dꞌua nae Yesus nataa sira no maloleꞌ. Basa ma ana natane Yesus nae, “Papa! Au ae utane taꞌo ia: Hita parenda adat no parenda agama na, nae na seli. Mia basa se, bee ka lenaꞌ?”
29 Ο δε Ιησούς απεκρίθη προς αυτόν ότι πρώτη πασών των εντολών είναι· Άκουε Ισραήλ, Κύριος ο Θεός ημών είναι εις Κύριος·
Yesus nataa nae, “Baꞌi Musa suraꞌ hela Lamatualain parenda mana seliꞌ na, nae taꞌo ia: ‘Basa atahori sia Israꞌel! Rena matalolole! Lamatualain memaꞌ hita Lamatuaꞌ na no hita malangga na! Nda hambu laen sa, akaꞌ a Eni!
30 και θέλεις αγαπά Κύριον τον Θεόν σου εξ όλης της καρδίας σου, και εξ όλης της ψυχής σου, και εξ όλης της διανοίας σου, και εξ όλης της δυνάμεώς σου· αύτη είναι η πρώτη εντολή.
De hita musi sue-lai E lenaꞌ basa e. Hita musi hii E nakandooꞌ a, tahine E, ma manggate tungga hihii-nanau na.
31 Και δευτέρα ομοία, αύτη· Θέλεις αγαπά τον πλησίον σου ως σεαυτόν. Μεγαλητέρα τούτων άλλη εντολή δεν είναι.
Ma parendaꞌ karua naa nae taꞌo ia: ‘Hita musi sue atahori, onaꞌ a hita sue hita ao na boe.’ Parenda karuaꞌ ia ra mana seliꞌ. Nda hambu parendaꞌ laen mana lenaꞌ mia parenda karua ia ra sa.”
32 Και είπε προς αυτόν ο γραμματεύς· Καλώς, Διδάσκαλε, αληθώς είπας ότι είναι εις Θεός, και δεν είναι άλλος εκτός αυτού·
Basa ma, meser agama ra olaꞌ seluꞌ ro Yesus rae, “Memaꞌ! Papa nafadꞌe naa, tebꞌeꞌ. Lamatualain dadꞌi hita malangga na, ma nda hambu Lamatuaꞌ laen sa ena.
33 και το να αγαπά τις αυτόν εξ όλης της καρδίας και εξ όλης της συνέσεως και εξ όλης της ψυχής και εξ όλης της δυνάμεως, και το να αγαπά τον πλησίον ως εαυτόν, είναι πλειότερον πάντων των ολοκαυτωμάτων και των θυσιών.
Hita musi sue Eni lenaꞌ basa e, losa hita hii eni, tahine eni, ma manggate tungga hihii-nanau na. Hita o musi sue atahori, onaꞌ a hita sue ao tara. Hita bisa tungga parenda lain ra, te mete ma hita tungga parenda karuaꞌ naa ra, Lamatualain namahoꞌo lenaꞌ. Hita bisa fee banda tutunu-hohotuꞌ a, do tutunu-hohotuꞌ laen, te mete ma hita tungga parenda karuaꞌ naa ra, Ana namahoꞌo lenaꞌ.”
34 Και ο Ιησούς, ιδών αυτόν ότι φρονίμως απεκρίθη, είπε προς αυτόν· Δεν είσαι μακράν από της βασιλείας του Θεού. Και ουδείς πλέον ετόλμα να ερωτήση αυτόν.
Rena nataa naꞌo naa, Yesus dꞌua nae meser agama ia nahine no maloleꞌ ena. De Yesus nae, “Ho maeꞌ a dadꞌi Lamatualain atahorin.” Basa naa, nda hambu atahori laen rambarani raselu-bale ro Yesus, huu nda hambu atahori rasenggiꞌ E sa ena.
35 Και αποκριθείς ο Ιησούς, έλεγε διδάσκων εν τω ιερώ· Πως λέγουσιν οι γραμματείς ότι ο Χριστός είναι υιός του Δαβίδ;
Leleꞌ Yesus feꞌe nanori atahori ra sia Ume Hule-oꞌe Huuꞌ a, natane se nae, “Tungga hei dudꞌuꞌa ma, naa taꞌo bee? Meser agama ra ranori rae Kristus naa, atahori fo Lamatualain dudu basa mia fai maꞌahulu na. Tungga sira, Eni akaꞌ a Mane Daud a tititi-nonosi na. Te naa nda tebꞌe sa.
36 Διότι αυτός ο Δαβίδ είπε διά του Πνεύματος του Αγίου· Είπεν ο Κύριος προς τον Κύριόν μου, Κάθου εκ δεξιών μου, εωσού θέσω τους εχθρούς σου υποπόδιον των ποδών σου.
Fai maꞌahulu na Lamatualain Dula-Dale Meumareꞌ na pake Daud fo suraꞌ nae, ‘Lamatualain nafadꞌe basa neu au malangga ngga nae, “Uma endoꞌ muu mamana maloleꞌ sia Au bobꞌoa ona ngga. Dei fo Au tao musu mara losa ara taꞌalok neu nggo.’”
37 Αυτός λοιπόν ο Δαβίδ λέγει αυτόν Κύριον· και πόθεν είναι υιός αυτού; Και ο πολύς όχλος ήκουεν αυτόν ευχαρίστως.
Mia naa nema hita hambu tahine tae mane Daud noꞌe Kristus, nae ‘Malangga’. Sosoa na, mete ma atahori rae Kristus akaꞌ a mane Daud tititi-nonosi na, naa nda feꞌe dai sa! Huu Eni o dadꞌi Mane Daud malangga na boe! Yesus olaꞌ taꞌo naa ma, atahori naeꞌ hii rena E.
38 Και έλεγε προς αυτούς εν τη διδαχή αυτού· Προσέχετε από των γραμματέων, οίτινες θέλουσι να περιπατώσιν εστολισμένοι και αγαπώσι τους ασπασμούς εν ταις αγοραίς
Ana nafadꞌe seluꞌ se nae, “Hei musi besa-bꞌesa mbali meser agama ra. Ara hiiꞌ a pake sira badꞌu naru nara, lao-lao reu randaa ro atahori naeꞌ, fo ara rae, ‘We! Sira atahori moko, o!’
39 και πρωτοκαθεδρίας εν ταις συναγωγαίς και τους πρώτους τόπους εν τοις δείπνοις.
Mete ma risiꞌ ume hule-oꞌe a, do tungga fefetas, ara sangga mamana eꞌendoꞌ maloleꞌ, fo atahori naeꞌ rita se.
40 Οίτινες κατατρώγουσι τας οικίας των χηρών, και τούτο επί προφάσει ότι κάμνουσι μακράς προσευχάς· ούτοι θέλουσι λάβει μεγαλητέραν καταδίκην.
De besa-bꞌesa! Te ara boe o hii a peko-leleloꞌ ina falu ra, fo lea rala basa ume nara. Sia atahori naeꞌ mata na, ara tatana deꞌulaka nara, ma rambariiꞌ hule-oꞌe doo na seli. Sira hiiꞌ a fo atahori rafadꞌe rae sira rala nara meuꞌ. Te dei fo Lamatualain fee huku-dokiꞌ monaeꞌ neu se.”
41 Και καθήσας ο Ιησούς απέναντι του γαζοφυλακίου, εθεώρει πως ο όχλος έβαλλε χαλκόν εις το γαζοφυλάκιον. Και πολλοί πλούσιοι έβαλλον πολλά·
Basa naa, Yesus neu endoꞌ mbali, peti kolete a mia Ume Hule-oꞌe Huuꞌ a. Ana mete atahori ra rema mbedꞌa doi kolete neu peti kolete a rala. Ana nita atahori mamasuꞌi-maꞌenaꞌ ra rema mbedꞌa doi kolete naeꞌ nisiꞌ peti rala neu.
42 και ελθούσα μία χήρα πτωχή έβαλε δύο λεπτά, τουτέστιν, ένα κοδράντην.
Basa ma, ina falu mana tudꞌa-loloeꞌ esa o nema tungga hule-oꞌe. Ana mbedꞌa doiꞌ sen rua nisiꞌ peti a. Doiꞌ naa, feli na mbeiꞌ na sala.
43 Και προσκαλέσας τους μαθητάς αυτού, λέγει προς αυτούς· Αληθώς σας λέγω ότι η χήρα αύτη η πτωχή έβαλε περισσότερον πάντων, όσοι έβαλον εις το γαζοφυλάκιον·
Basa ma Yesus kaper mana tungga nara nae, “Hei mete matalolole ina falu mana tudꞌa-loloeꞌ naa. Ana fee akaꞌ doiꞌ sen ruaꞌ a, te ana fee nalenaꞌ basa atahori ra.
44 διότι πάντες εκ του περισσεύοντος εις αυτούς έβαλον· αύτη όμως εκ του υστερήματος αυτής έβαλε πάντα όσα είχεν, όλην την περιουσίαν αυτής.
Atahori laen ra basa se fee doi kolete mia sira doi sisa nara. Te ina falu ia, fee nabasaꞌ doi nara reu Lamatualain. Nda hela mbei sa bee.”
