< Matiewo 5 >
1 Wan la o niwulgu, k jesu don li juali po, k oyegntieb nagni ki kal o kani.
その群衆を見ると,彼は山に上った。彼が座ると,弟子たちがそのもとにやって来た。
2 yeni wan yaadi o nɔbu, ki tundiba, ki maadi ba:
彼は口を開き,彼らを教えてこう言った。
3 pamanli tie yaabi n jiindi bi ba, ki duu U Tienu po i. Ban n tie U Tienu diemani niba.
「霊において貧しい人たちは幸いだ,天の王国はその人たちのものだからだ。
4 Pamanli ye, yeni yaabi n kaa yeni ti ninsiidi.
嘆き悲しむ人たちは幸いだ,その人たちは慰められるからだ。
5 Pamanli ye, yaabi n pia li pañiili, klma U Tienu bo ti cabi bani i tinga.
柔和な人たちは幸いだ,その人たちは地を受け継ぐからだ。
6 Pamanli tie yaabi n buudi mi koma yeni o ñuñuunu, i mɔmɔni sanu nni, klma bi ti ba di ki guo.
義に飢え渇く人たちは幸いだ,その人たちは満たされるからだ。
7 Pamanli bi ninbadama po, klma bi bo ti di li danbi mɔ ya po m ninñuma.
あわれみ深い人たちは幸いだ,その人たちはあわれみを受けるからだ。
8 Pamanli tie yaabi n pia li papienli, ki dugni ban ba ti la U Tienu.
心の清い人たちは幸いだ,その人たちは神を見るからだ。
9 Pamanli tie yaabi n kpaani laafia yen m buama bi lieba po, ki dugni U Tienu ba ti yini bani o bidi.
平和を造り出す人たちは幸いだ,その人たちは神の子供と呼ばれるからだ。
10 Pamanli tie yaabi n tuagi i mɔmɔni sanu, ki bi nan wangi bi fala li po, kilima bani n tie U Tienu diema yabi.
義のために迫害されてきた人たちは幸いだ,天の王国はその人たちのものだからだ。
11 Pamanli yen ŋanbi ki loli ki cuo, yayognu ki bi sugdi, ki maadi ti maa biidi, ki pua mi faama, ki tiendi li bonbiili ki dugni min ya po.
「人々がわたしのゆえにあなた方を非難し,迫害し,あなた方に敵対してあらゆる悪いことを偽って言うとき,あなた方は幸いだ。
12 Ya ye mani li pamanli nni yeni i lalayien nni, ki dugni i ñuadi ti ba yabi tapoli po, ki dugni yaabi cindi ki tie U Tienu tondikaaba, bi den cagni bi mɔ yeni.
喜び,かつ喜び踊りなさい。天においてあなた方の報いは大きいからだ。人々はあなた方より前の預言者たちも同じように迫害したのだ。
13 I tie yaami i tinga ne po. Ama, li ya tie ki mi yaama manu gbeni, bi ba tugi be ki guani ki mang o? li ji ki pia buama. Li tie ki ban tugi ki wuli niin po, bi niba n ya ŋmaadi li po.
「あなた方は地の塩だ。だが,塩がその風味を失うなら,何によって塩づけられるだろう。そうなると,もはや何の役にも立たず,外に投げ出されて人々の足の下で踏みつけられるだけだ。
14 Yinbi n tie ŋanduna yinyiem, ya dogu n ye li juali po, bonli kan fidi ki legni o.
あなた方は世の光だ。丘の上にある町は隠れることができない。
15 Yeni, bi ki congi li fidli ki cubdili bobl nni. Ama bi yi cuon li fidli ki sien o naani ki li baa co ki yieni deni yaabi kuli po i.
あなた方はともし火をともすと,量りかごの下ではなく,台の上に置く。そうすれば,それは家の中にいるすべての人に輝くのだ。
16 I mɔ ya yinyienm n ya fandi bi niba ki ban fidi ki la i tuonŋanma, ki dondi i baa yua ye tapoli po.
このように,あなた方の光を人々の前で輝かせなさい。人々があなた方の良い行ないを見て,天におられるあなた方の父に栄光をささげるためだ。
17 Yin da maali, k n cua k min piini bi tondikaaba yikodi kaa, n cua k min piin ka, ama n cua ki min waani lan buali yaali.
「わたしが律法や預言者たちを破棄するために来たと考えてはいけない。破棄するためではなく,達成するために来たのだ。
18 Klima n maadi yeni i mɔni: tapoli yeni i tinga ya bua lan waagi nandi, ba lanbonli kan fidi ki piini yeni ya yognu k li kuli ne bo pundi.
本当にはっきりとあなた方に告げるが,天と地が過ぎ行くまでは,律法から最も小さな文字の一つやごく小さな字画の一つも決して過ぎ行くことがなく,すべての事柄が実現するのだ。
19 Yua daani U Tienu maama nni, k ki cɔlni, wan n bo te juodi U Tienu diema nni. Ama yua cɔlni U Tienu diema maama kuli, ki wangi o lieba, k ban ya tie yeni, wani n baa tie nigbengl U Tienu diema nni.
だから,これらの最も小さなおきての一つを破り,そうするようにほかの人たちに教える者は,天の王国において最も小さな者と呼ばれるだろう。だが,そのおきてを行ない,またそうするようにほかの人たちに教える者は,天の王国において大きな者と呼ばれるだろう。
20 Ki dugni, n maadi, i bontitiedi ya ki ŋani cie U Tienu kadaagu gbanbanda yen farisien nba, i kan kua U Tienu diema nni.
あなた方に告げるが,あなた方の義が律法学者たちやファリサイ人たちのものにまさっていなければ,あなた方は決して天の王国に入ることはないからだ。
21 I gbadi ki bi bo maadi ti yaja nba: a kan kpaa nulo, ki nulo ya kpaa o lielo, bi bo yi gedi yen o ti buudi danb kani.
「古代の人々に対して,『あなたは殺してはならない』,そして,『殺す者は裁きを受けるだろう』と言われたのをあなた方は聞いた。
22 Ama min maadi: yua beni o pali o ninja po, li buali ki ban gedi yen o ti buudi danbi kani. Nulo ya sugdi o ninja k o tie fanbi, bi bo gedi yen o suif nba buudi danbi kani. Nul ya maadi k o ninja tie yukpienli, bi ba lugu ya mu n kan jundi nni. (Geenna )
だが,あなた方に告げるが,自分の兄弟に対して理由なく腹を立てる者はみな裁きを受ける。自分の兄弟に対して『ラカ!』と言う者は最高法院に引き渡され,『愚か者!』と言う者は燃えるゲヘナに投げ込まれる。 (Geenna )
23 A ya cua sala yid kanu, ki ba yid sala ki tiadi k a ninjua pia m maama yen a;
「だから,供え物を祭壇にささげようとして,兄弟が自分に対して何か恨み事を抱いていることをそこで思い出したなら,
24 ŋan daani a sala yid kaanu, ki gedi k fin yeni a ninjua n mang yen lieb o, ŋan fidi ki guani ki yidi a sala.
あなたの供え物をそこ,祭壇の前に残しておいて,出かけて行きなさい。まず自分の兄弟と仲直りし,それから戻って来て,自分の供え物をささげなさい。
25 ŋanbi k cuo a ba fin yeni a lielo ya pia maam; ki yegi ki ca buud daan o kani, ŋan tuodi yin gbadi i lieba maama ki sua ki da paa o san po, wan da ti gedi yen a bi buudi danbi kani, ki ti cedi ban luon a.
あなたを訴える者とは,あなたが彼と共にその途上にある間に,急いで和解しなさい。その告訴人があなたを裁判官に引き渡し,裁判官があなたを役人に引き渡し,あなたがろうやに投げ込まれてしまうことのないためだ。
26 N maad a yeni i mɔni: a kan ñan lan kani, ka ki pani, hali ya yognu ka bi pa li kuli ki kan sieni ba kuuga.
本当にはっきりとあなた方に告げる。最後の小銭を払い切るまで,あなたは決してそこから出ることはないだろう。
27 I gbadi ki bi bo maadi: a kan dua yeni nuli den pua.
「『あなたは姦淫を犯してはならない』と言われたのをあなた方は聞いた。
28 Ama min nan maadi: yua nuali o pua k o yanma kua li pua ni, o dua yen o o pali nni.
だが,あなた方に告げるが,女を情欲を抱いて見つめる者はみな,心の中ですでにその女と姦淫を犯したのだ。
29 A nujienu ninbinli ya ye a po ki cedi ka tie biidi, ŋan ñan o ki lu fagm ki dugni bonyenli ya ki ye a gbanandi po, lan n pia ti ñuadi, yen ban ti taa ŋa ki lu a ya mu n kan bangi jundi nni. (Geenna )
もしあなたの右目があなたをつまずかせるなら,それをえぐり出して捨て去りなさい。あなたの肢体の一部が滅ぶほうが,あなたの全身がゲヘナに投げ込まれるよりは,あなたにとっては益になるのだ。 (Geenna )
30 Li ya sua ka nujienu n kuand a ti biidi nni, jiagu ki lu fagma, ki dugni lan n su yeni a gbanandi kuli n ya ye ya mu kan bangi jundi nni. (Geenna )
もしあなたの右手があなたをつまずかせるなら,それを切り取って捨て去りなさい。あなたの肢体の一部が滅ぶほうが,あなたの全身がゲヘナに投げ込まれるよりは,あなたにとっては益になるのだ。 (Geenna )
31 L den maadi ki yua ñani o denpua, wan ten o ya til n wang i k o ñan o.
「また,『自分の妻を離縁する者は,彼女に離縁状を与えるように』と言われた。
32 Ama min n maadi, yua ñani o denpua k li tie mi cuncuma po, li pua ya gedi ki dua yeni ja tian o, o kuani o denpua mi cuncuma nni. Yua kuani ya pua ki o calo ñan o, o mɔ gɔ tieni mi cuncunmi.
だが,あなた方に告げるが,淫行以外の理由で自分の妻を離縁する者は,彼女に姦淫を犯させるのであり,離縁された女と結婚する者は,姦淫を犯すのだ。
33 I gɔ den kpeli ki gbadi ki bi maadi ti yaja nba: a kan maadi maama ki poli ki kandi U Tienu, ki bani ka fa faogu, a ya poli ka bo tieni yaali ŋan tieni.
「古い時代の人々に対して,『あなたは偽りの誓いをしてはならず,主に対して自分の誓いを果たさなければならない』と言われたのをあなた方は聞いた。
34 Ama min, n maadi, da l polgi mani can yi i i. Da polgi mani tapoli po, ki dugni tapoli tie naani k U Tienu kaa ki buu ti buudi.
だが,あなた方に告げるが,いっさい誓うな。天にかけても誓うな。それは神のみ座だからだ。
35 Ba yin da polgi tingi klima li mɔ tie naani k o ŋmaadi o taali, daa polgi mani ba serusalem, ki dugni serusalem tie o bado U Tienu dogu i.
地にかけても誓うな。それは神の足台だからだ。エルサレムにかけても誓うな。それは偉大な王の都だからだ。
36 Da puoni a yuli ki poli, klima a kan fidi ki cedi baa a yuyengu n pendi bi ki bɔndi.
あなたの頭にかけても誓ってはならない。あなたは髪の毛一本さえ白くも黒くもできないからだ。
37 I maama ni i bani ki yaali n tie mɔni, yin maadi ki li tie mɔni; yaali n tie faogu, ki li tie faogu i. Yaali n sieni kuli ña ti tuonbiidi kani.
そうではなく,あなた方の『はい』を『はい』に,『いいえ』を『いいえ』にならせなさい。これ以上のことは悪い者から出るのだ。
38 I kpeli ki gbadi ki bi maadi: ki nulo ya pua ki pudi o lielo ninbinli, li ŋan ki ban pua ki pudi o mɔ ya ninbinli; a pua ki fendi a lielo ñinli, li buali ki ban pua ki fend a mɔ ya ñinli.
「『目には目,歯には歯』と言われたのをあなた方は聞いた。
39 Ama min, n maadi: daa gaani man bi niba biadima. Nil ya pab a u jienu kpianu, cab o u ganu kpianu ki wan pabi.
だが,あなた方に告げるが,悪い者に手向かうな。むしろ,あなたの右のほおを打つ者には,反対側をも向けなさい。
40 Nulo ya bua bu yen a ki fie a liadi bigi, ŋan cab o a liadi jali mɔ.
だれかがあなたを訴えて上着を取ろうとするなら,外衣をも取らせなさい。
41 Nul ya niina ki ŋan cuoni ki gedi ya banli fagi, ŋan taa li banli fagnu bonbilie.
あなたに強要して一マイル行かせようとする者とは,一緒に二マイル行きなさい。
42 Teni yua miad a, da beli yua bua ki ŋan kpend o.
求める者には与えなさい。そして,借りたいと望む者には背を向けてはいけない。
43 Igbadi k bi bo maadi: ya bua mani i lieba, ki da bua mani i nandanba beba.
「『あなたは隣人を愛し,敵を憎まなければならない』と言われたのをあなた方は聞いた。
44 Ama min, n maadi: ya bua mani i nandanba, ya jaandi mani yaabi n sɔlgi po, k nan ni; ya jaandi mani yaabi wangdi fala po.
だが,あなた方に告げるが,敵を愛し,のろう者を祝福し,虐待し迫害する者たちのために祈りなさい。
45 yeni, ki ba fidi ki waani ki tie baá yua tagi poli po bidi. Kilima, wani n cedi k o yienu pudi bi nibiadma po yeni bi nimɔnbi po, ki cedi ki taagi ba, bi nimɔnba yeni ti nibiidi po.
あなた方が,天におられるあなた方の父の子供となるためだ。その方は,悪い者の上にも善い者の上にもご自分の太陽を昇らせ,正しい者の上にも正しくない者の上にも雨を降らせてくださるからだ。
46 I ya bua yaabi n bua yinbi beba, i laa ñuadi ki bo laa i? Bi dogdanbi mɔ ki kubi yen kaa?
自分を愛してくれる者たちを愛したからといって,あなた方に何の報いがあるだろうか。徴税人たちも同じことをしているではないか。
47 I ya fuondi i naataani beba, i ji tie bee k li cie i liebi? Yaabi n ki ŋua U Tienu maama, bi mɔ ki tie yen kaa?
自分の友人たちだけにあいさつしたからといって,あなた方は何の優れたことをしているのか。徴税人たちも同じことをしているではないか。
48 Yin ji ya tie nimɔnbi, ki da pia biidi k tie nani i baá yua ye tapoli n tie nimɔn maami yeni.
だから,あなた方の天の父が完全であられるように,あなた方も完全でありなさい。