Mathayo 13
1 Mũthenya o ro ũcio-rĩ, Jesũ nĩoimire nyũmba agĩthiĩ agĩikara thĩ hũgũrũrũ-inĩ cia iria.
Mubuzuba obo Jesu wakazwa aanze ang'anda akukkala ambali alwizi.
2 Ikundi cia andũ aingĩ mũno ikĩũngana harĩa aarĩ nginya ĩgĩtũma atoonye gatarũ na agĩikara thĩ thĩinĩ wayo, nao andũ acio othe makĩrũgama hũgũrũrũ-inĩ cia iria.
Inkamu mpati yakamubunganina achakumuzyunguluka, lino wakanjila mubwato akukkala mukati, inkamu yoonse niyakachimvwi kunkomwe.
3 Nake akĩmaruta maũndũ maingĩ na ngerekano, akĩmeera atĩrĩ: “Mũrĩmi nĩoimagarire akahure mbeũ ciake.
Elyo wakamba zintu zyiingi kulimbabo muzikozyanio. Wakati, “Amubone, mulimi wakaya kunze kukuyobyala imbuto.
4 Na rĩrĩa aahuraga mbeũ icio-rĩ, imwe ikĩgũa mũkĩra-inĩ wa njĩra, nacio nyoni igĩũka ĩgĩcirĩa.
Nakayobubyala, Imwi imbuto zyakawida ambali lyamugwagwa, mpawo bayuni bakasika akuzilya.
5 Ingĩ ikĩgũa rũnyanjara-inĩ kũrĩa gũtaarĩ na tĩĩri mũingĩ. Nacio ikĩmera o narua tondũ tĩĩri ndwarĩ mũriku.
Imwi imbuto yakawida anyika ilamabwe, kwakati kwakatali muse mwingi. Mpawo mpawo zyakamena nkambo imuse tewakali abulamfu kukuyaansi.
6 Na hĩndĩ ĩrĩa riũa rĩarire, rĩgĩcina mĩmera ĩyo, nayo ĩkĩũma tondũ ndĩarĩ na mĩri.
Pesi izuba nilyakatenta, zyakawuumpwa, nkambo tezyakali amiyanda, aboobo zyakayuma.
7 Na mbeũ ingĩ ikĩgũa mĩigua-inĩ, nayo mĩigua ĩgĩkũra, ĩgĩthararia mbeũ icio rĩrĩa ciamerire.
Imbuto zimwi zyakawida mumaamvwa. Maamvwa akakomena mpawo akazisyanikizya.
8 Ingĩ nacio ikĩgũa tĩĩri-inĩ ũrĩa mũnoru, ikĩgĩa na maciaro imwe ĩgĩciara maita igana, iria ingĩ igĩciara maita mĩrongo ĩtandatũ, na iria ingĩ igĩciara maita mĩrongo ĩtatũ ma iria ciahaandirwo.
Zimwi imbuto zyakawida mumuse mubotu mpawo zyakazyala zilyo, zimwi mwanda umwi windulwidwe chakuvula, zimwi makumi musanu alimwi, mpawo zimwi makumi aatatu.
9 Ũrĩa ũrĩ na matũ ma kũigua, nĩaigue.”
Ooyo ulamatwi muleke amvwe.”
10 Nao arutwo ake magĩũka kũrĩ we, makĩmũũria atĩrĩ, “Waragĩria andũ na ngerekano nĩkĩ?”
Basikwiya bakasika mpawo bakati kuli Jesu, “Nkambonzi nowambula makani aya muzikozyanio?”
11 Nake akĩmacookeria atĩrĩ, “Inyuĩ nĩmũheetwo ũmenyo wa kũmenya hitho cia ũthamaki wa igũrũ, no-o matiheetwo.
Jesu wakasandula akwamba kuti kuli mbabo, “mulipedwe mwenya wakumvwisisya zisisidwe zyabwami bwakujulu, pesi kulimbabo tabapedwe pe.
12 Ũrĩa wothe ũrĩ na indo nĩakoongererwo nyingĩ aingĩhie makĩria. Nake ũrĩa wothe ũtarĩ, nĩagatuunywo o na kĩrĩa arĩ nakĩo.
Nkambo kufumbwa ujisi uyopegwa zyingi, alimwi uyoba azyindilide zyingi. Pesi utakwe, nekuba anchalacho chiyobwezegwa kuzwa kulinguwe.
13 Gĩkĩ nĩkĩo gĩtũmaga ndĩmaarĩrie na ngerekano: “Nĩ ũndũ o na gũkorwo nĩmoonaga-rĩ, mationaga; o na gũkorwo nĩmaiguaga-rĩ, matiiguaga kana makamenya.
Nchenchicho nchingambulaabo muzikozyanio: nekuba banokubona, pesi tababonesesyi pe; alubo nekuba balamvwa, pesi tabamvwisisisyi, nekuba kumvwisisisya.
14 Nĩo makinyĩirwo nĩ ũhoro ũrĩa warathirwo nĩ mũnabii Isaia, rĩrĩa oigire atĩrĩ: “‘Kũigua mũgũtũũra mũiguaga, no mũtikaamenya ũndũ; kuona mũgũtũũra muonaga, no mũtigakuũkĩrwo.
Kulimbabo chisinsimicha Isaya chili zuzikizizigwe, echo chamba kuti, “Nekuba kumvwa mulamvwa, pesi takwe abunini nimuyomvwisisya; nekuba kubona muyobona, pesi takwepe nimuyobonesesya.
15 “‘Nĩgũkorwo ngoro cia andũ aya nĩ ngingitaru; matũ mao matiiguaga, na nĩmahingĩte maitho mao. Tondũ maahota kuona na maitho mao, na maigue na matũ mao, o na ngoro ciao igĩe na ũmenyo, manjookerere, na niĩ ndĩmahonie.’
Nkambo myoyo yabantu aaba yaba mifubafuba mpawo miyumu kukumvwa, alubo bakajala meso aabo, kuti bataboni ameso aabo, nekuba kumvwa amatwi aabo, nikuba kumvwisisisya amyoyo yabo, kuti basanduke lubo, alubo ndikabaponesye.'
16 No kũrathimwo nĩ maitho manyu tondũ nĩmoonaga, na matũ manyu tondũ nĩmaiguaga.
Pesi alongezegwe meso anu, nkambo alabona.
17 Tondũ ngũmwĩra atĩrĩ na ma, anabii na andũ aingĩ athingu nĩmerirĩirie kuona maũndũ marĩa mũrona no-o matiamonire, na nĩmerirĩirie kũigua maũndũ marĩa mũraigua no matiamaiguire.
Nkasimpe ndati kulindinywe kuti basinsimi bayingi abantu baluleme bakayandisya kubona zintu ezyo nzimubona pesi tebakazibona. Bakayandisya kuzimvwa zintu nzimumvwa alimwi tebakazimvwa.
18 “Nĩ ũndũ ũcio, ta iguai ngĩtaarĩria ũhoro wa ngerekano ĩyo ya mũhuri wa mbeũ:
Lino ngamuswilile kuchikozyanyo chamulimi wakabyala imbutozyakwe.
19 Hĩndĩ ĩrĩa mũndũ o wothe aigua ndũmĩrĩri ya ũthamaki na akaaga kũmĩmenya-rĩ, hĩndĩ ĩyo ũrĩa mũũru okaga akamũtunya kĩrĩa kĩhaande ngoro-inĩ yake. Ĩno nĩyo mbeũ ĩrĩa yahurirwo mũkĩra-inĩ wa njĩra.
Na umwi wamvwa ijwi lyabwami bwakujulu pesi talimvwisisisya, mubi umwi wasika akubweza chakabyalwa mumoyo wakwe. Eyi nimbuto yakabyalilwa ambali lyamugwagwa.
20 Ũrĩa wamũkĩrire mbeũ ĩrĩa yagũire rũnyanjara-inĩ nĩ mũndũ ũrĩa ũiguaga kiugo, na o rĩmwe agakĩamũkĩra arĩ na gĩkeno.
Chakabyalwa anyika ilamabwe muntu umvwa ijwi elyo mpawo mpawo wakalitambula akukondwa,
21 No tondũ ndarĩ mĩri-rĩ, aikaraga o kahinda kanini. Hĩndĩ ĩrĩa thĩĩna woka, kana kwagĩa na kĩnyariirano nĩ ũndũ wa kiugo-rĩ, agagĩtiganĩria o narua.
nekubabobo takwe miyanda mulinguwe nkambo mpawo ulakakatila chabunini. Nikuba makatazyo akupenzegwa kaabuka ankambo kajwi, ulafwambana kuwa.
22 Nake ũrĩa wamũkagĩra mbeũ ĩrĩa yagũire mĩigua-inĩ-rĩ, nĩ mũndũ ũrĩa ũiguaga kiugo, no mĩhangʼo ya mũtũũrĩre ũyũ, na kũheenererio nĩ ũtonga, igagĩthararia, ikagiria kĩgĩe na maciaro. (aiōn g165)
Chakabyalwa mumuse ulamamvwa, oyu muntu umvwa ijwi, pesi misaalo yenyika abongelezyi bwabuvubi bwasyanikizya ijwi, elyo ulaba utachizyali michelo. (aiōn g165)
23 No ũrĩa wamũkĩrire mbeũ ĩrĩa yagũire tĩĩri-inĩ ũrĩa mũnoru-rĩ, nĩ mũndũ ũrĩa ũiguaga kiugo, na agakĩmenya. Nake agaciara maciaro, ũmwe akaruta maita igana, ũngĩ maita mĩrongo ĩtandatũ, na ũngĩ maita mĩrongo ĩtatũ ma mbeũ ĩrĩa yahaandĩtwo.”
Imbuto yakaminzwa mumuse mubotu, ooyu muntu uumvwa ijwi akulimvwisisisya. Ulazyala michelo akuleta zilyo, kakutebulwa uumwi myanda, amuli umwi makumi musanu alimwi, amuli umwi makumi aatatu akayindululwa mbubonya mbozyakabyalwa.
24 Ningĩ Jesũ akĩmahe ngerekano ĩngĩ, akĩmeera atĩrĩ: “Ũthamaki wa igũrũ ũhaana ta mũndũ ũrĩa wahaandire mbeũ njega mũgũnda wake.
Jesu wakababikila chimbi chikozyanyo kuli mbabo. Wakati, “Bwami bwakujulu bulimbuli mwalumi wakabyala imbuto imbotu mumuunda wakwe.
25 No rĩrĩa andũ othe maakomete-rĩ, thũ yake ĩgĩũka, ĩkĩhura itindiĩ thĩinĩ wa ngano, na ĩgĩĩthiĩra.
Pesi ibantu nibakachili koona, sinkondonyina wakasika elyo mpawo wakabyala masokwe akati ka wiiti mpawo wakiinka.
26 Hĩndĩ ĩrĩa ngano yamerire na igĩciara-rĩ, hĩndĩ ĩyo itindiĩ o narĩo rĩkĩonekana.
Mpawo masoonso nakazwa akuzyala bana balamuseke, aboobo isokwe lyakaboneka alyalo.
27 “Ndungata cia mwene mũgũnda igĩũka kũrĩ we, ikĩmwĩra atĩrĩ, ‘Mwathi witũ, githĩ ndwahaandire mbeũ njega mũgũnda waku? Kaĩ itindiĩ rĩkiumĩte kũ?’
Babelesi bamukamuunda nibakasika mpawo bakati kulinguwe, 'Taa,' temwakabyala imbuto mbotu na mumuunda wenu? Nkambonzi nikwaba masokwe?'
28 “Agĩcookia atĩrĩ, ‘Nĩ mũndũ ũrĩ ũthũ na niĩ wekire ũguo.’ “Ndungata icio ikĩmũũria atĩrĩ, ‘Nĩũkwenda tũthiĩ, tũkarĩmunye?’
Wakati kulimbabo, 'Sinkondoma nguwakachita echi.' Babelesi bakati kulinguwe, 'Mpo mulayanda na kuti twinke tukazinonkole?'
29 “Nake agĩcookia atĩrĩ, ‘Aca, tondũ mũkĩmunya itindiĩ rĩu, mwahota kũrĩmunyanĩria na ngano.
Mwini muunda wakati, 'Pee. Nkambo mwanoli kamunonkola masokwe, ngamuyononkokezya a wiiti.
30 Rekei ikũranĩre nginya hĩndĩ ya magetha. Hĩndĩ ĩyo-rĩ, nĩngeera agethi atĩrĩ: Ambai mũmunye itindiĩ na mũrĩohe itĩĩa, nĩguo rĩcinwo; mũcooke mũcookanĩrĩrie ngano, mũmĩige ikũmbĩ rĩakwa.’”
Muleke zikule antomwe kusikila kukutebula. Elyo kuchiindi chakutebula ndizoti kubatebuzi, “Chakusanguna amunonkoole masokwe akwawanga misunta kuti akawumpwe, pesi mubunganisye wiiti mubutala bwangu.”
31 Nĩamaheire ngerekano ĩngĩ, akĩmeera atĩrĩ: “Ũthamaki wa igũrũ ũtariĩ ta mbeũ ya karatarĩ, ĩrĩa mũndũ oire akĩhaanda mũgũnda wake.
Elyo Jesu wakabika chikozyanisyo chiimbi kulimbaabo. Wakati, “Bwami bwakujulu buli mbuli inseeke yalubangulamuntu njakabweza akwiibyala mumuunda wakwe.
32 O na akorwo mbeũ ĩyo nĩyo nini mũno kũrĩ mbeũ ciothe-rĩ, rĩrĩa yakũra, nĩĩnenehaga kũrĩ mĩmera ĩrĩa ĩngĩ ya mũgũnda na ĩgatuĩka mũtĩ, nacio nyoni cia rĩera-inĩ igooka igaaka itara honge-inĩ ciaguo.”
Inseke eyi nindini loko kunseke zyoonse. Pesi na yakomena, inga yabampati kwinda misamu yamuchilili. Ngayakomena kwinda ziziki zyamuchilili, ngayaba musamu wakuti bayuni bawuluka basike akuyaka zizumbo mumitabi yayo?”
33 Agĩcooka akĩmahe ngerekano o ĩngĩ, akĩmeera atĩrĩ: “Ũthamaki wa igũrũ ũhaana ta ndawa ya kũimbia mĩgate ĩrĩa mũndũ-wa-nja oire na akĩmĩtukania na mũtu mũingĩ o nginya mũtu ũcio wothe ũkĩimbio nĩyo.”
Alimwi Jesu wakabambila chimbi chikozyanyo. “Bwami bwakujulu buli mbuli bumena bwamwanakazi bwakabweza akuswanizya zimpanzi zitaatu zyabusu bwa wiiti kusikila zyafufumuka.”
34 Jesũ aaragĩria kĩrĩndĩ maũndũ macio mothe na ngerekano na ndaamaragĩria ũndũ o na ũmwe atekũhũthĩra ngerekano.
Zyoonse ezi zintu Jesu wakazyaamba muzikozyanio kumakamu; aboobo takwe nchakamba katambide muchikozyanio.
35 Nĩguo ũhoro ũrĩa waaririo na kanua ka mũnabii ũhinge rĩrĩa oigire atĩrĩ: “Ngaatumũra kanua gakwa njarie na ngerekano, nĩngaaria maũndũ marĩa matũire marĩ mahithe kuuma rĩrĩa thĩ yombirwo.”
Echi chakalibobo kuchitila kuti chakambwa kwinda mumusinsimi chizuzikizigwe, Awo mpakamba kuti, “Ndiyojula mulomo muzikozyanisyo. Ndiyowamba zintu zyakasisikene kuzwa kumatangunino anyika.”
36 Hĩndĩ ĩyo agĩtiga kĩrĩndĩ, agĩtoonya nyũmba. Arutwo ake magĩũka kũrĩ we, makĩmwĩra atĩrĩ, “Tũtaarĩrie ngerekano ya itindiĩ rĩrĩa rĩarĩ thĩinĩ wa mũgũnda.”
Jesu wakasiya makamu makamu akuya mungánda. Basikwiya bakwe bakeza kulinguwe akwamba kuti, “Tupandulwide chikozyanio chamasokwe amumuunda.”
37 Nake akĩmacookeria atĩrĩ, “Ũrĩa wahaandire mbeũ njega nĩ Mũrũ wa Mũndũ.
Jesu wakabasandula wamba elyo wakati, “Ooyo ubyala imbuto mbotu Mwana a Muntu.
38 Mũgũnda nĩ thĩ, nayo mbeũ njega nĩcio ciana cia ũthamaki. Itindiĩ nĩ ciana cia ũrĩa mũũru,
Muunda ninyika; mpawo imbuto mbotu, aba mbana baLeza bamubwami. Imasokwe mbana bamubi umwi.
39 nayo thũ ĩrĩa ĩrĩhaandaga nĩ ũrĩa mũũru. Magetha nĩ ithirĩro rĩa mahinda maya, na agethi nĩ araika. (aiōn g165)
Lino sinkondo wakabyala ngudyabulosi. Butebuzi ngimamanino achiindi, mpawo batebuzi mbaangelo. (aiōn g165)
40 “Nĩ ũndũ ũcio o ta ũrĩa itindiĩ rĩmunyagwo rĩgacinwo na mwaki-rĩ, ũguo noguo gũkahaana hĩndĩ ya ithirĩro rĩa mahinda maya. (aiōn g165)
Nkinkako mbuli masokwe mbabunganigwa akuumpwa amulilo, aboobo mbukuyooba kumamanino achiindi. (aiōn g165)
41 Mũrũ wa Mũndũ nĩagatũma araika ake, na nĩmakeheria maũndũ mothe marĩa marehaga mehia na andũ arĩa othe mekaga ũũru ũthamaki-inĩ wake.
Mwana amuntu uyotuma baangelo bakwe, elyo bayobunganisya aanze abwami bwakwe zintu zyoonse zyakali kuchita kuti kube ababo bakachita zitelede.
42 Nĩmakamaikia thĩinĩ wa icua rĩa mwaki, kũrĩa gũgaakorwo kĩrĩro na kũhagarania magego.
Bayobawalila mumabanga banga amulilo, nkubanoli kabakwila akuyoluma intwino.
43 Hĩndĩ ĩyo arĩa athingu magaakenga ta riũa thĩinĩ wa ũthamaki wa Ithe wao. Ũrĩa ũrĩ na matũ nĩ aigue.
Elyo kuyoba bantu balume kabamweka mbuli zuba mubwami bwa Wisi. Ulamatwi, ngamvwe
44 “Ũthamaki wa igũrũ ũhaanaine na mũthiithũ wahithĩtwo mũgũnda. Na rĩrĩa mũndũ aawoonire, akĩũhitha rĩngĩ, na nĩ ũndũ wa ũrĩa akenete, agĩthiĩ akĩendia indo ciothe iria arĩ nacio akĩgũra mũgũnda ũcio.
Ibwami bwakujulu buli mbuli buvubi busisidwe mumuunda. Muntu wakabona akubusisa. Mukukondwa kwakwe wakinka, wakawuzya zintu zyoonse nzyakali azyo, akuyowula munda oyo.
45 “Ningĩ ũthamaki wa igũrũ ũhaanaine na mwonjorithia wacaragia ruru njega.
Alubo, Bwami bwakujulu bulimbuli muntu musambali uyandula ngale imbotu.
46 Hĩndĩ ĩrĩa oonire ĩmwe ya thogora mũnene-rĩ, agĩthiĩ akĩendia indo ciake ciothe iria aarĩ nacio, akĩmĩgũra.
Nakijana imwi ngale imbotu, wakeenda akuzya zyoonse nzyakalazyo zintu akuyoyiwula.
47 “O rĩngĩ, ũthamaki wa igũrũ ũhaanaine na neti ĩrĩa yaikirio iria-inĩ, nayo ĩgĩtega thamaki cia mĩthemba yothe.
Alubo bwami bwakujulu buli mbuli kazamba kakawalwa mulwizi, mpawo kabungania baswi bamisyobo yoonse.
48 Hĩndĩ ĩrĩa yaiyũrire, ategi acio a thamaki makĩmĩguucia hũgũrũrũ-inĩ cia iria. Hĩndĩ ĩyo magĩikara thĩ, magĩthuura thamaki iria njega, magĩciĩkĩra ikabũ-inĩ, no iria njũru magĩcite.
Nikakazula, bazubi bakakabweza, bazubi bakakakwelela aanze kunkomwe. Elyo bakakkala ansi akubungania imbotu muzibikilo, pesi zyakatali kabotu bakazisowa.
49 Ũguo nĩguo gũgaakorwo hĩndĩ ya ithirĩro rĩa mahinda maya. Araika nĩmagooka maamũranie arĩa aaganu kuuma kũrĩ arĩa athingu, (aiōn g165)
Kuyoba obo kumamanino achindi. Baangelo bayosika akuyowandanya babi kuzwa kubaluleme. (aiōn g165)
50 na maikie arĩa aaganu icua-inĩ rĩa mwaki, kũrĩa gũgaakorwo na kĩrĩro na kũhagarania magego.”
Bayobawalila mumabangabanga oko nkubayokwila akuyoluma intwino zyameno.
51 Jesũ akĩmooria atĩrĩ, “Nĩmwataũkĩrwo nĩ maũndũ macio mothe?” Magĩcookia atĩrĩ, “Ĩĩ, nĩtwataũkĩrwo.”
“Mwazimvwa na zintu eezi zyoonse?” Basikwiiya bakati kulinguwe, “Iyii.”
52 Akĩmeera atĩrĩ, “Nĩ ũndũ ũcio, mũrutani wa watho o wothe ũrĩa ũrutĩtwo ũhoro wa ũthamaki wa igũrũ-rĩ, ahaanaine na mwene nyũmba ũrĩa ũrutaga mũthiithũ-inĩ wake indo iria njerũ o na iria ngũrũ.”
Mpawo Jesu wakamba kuti kulimbabo, “Aboobo woonse mulembi wamulawu waba sikwiya kubwami bwakujulu ulimbuli muntu mwiningánda, ugwisya aanze zintu zyakwe zikulukulu ezipya kuzwa muzibikilo zyakwe.”
53 Nake Jesũ aarĩkia kũheana ngerekano icio-rĩ, akiuma kũu.
Abobo nichakaba kuti Jesu wamaninsya zikozyanio ezi, wakazwa kubusena oobo.
54 Aakinya itũũra rĩa kwao-rĩ, akĩambĩrĩria kũrutana thunagogi-inĩ ciao, nao makĩgega. Makĩũrania atĩrĩ, “Mũndũ ũyũ arutĩte kũ ũũgĩ ũyũ na ciĩko ici cia hinya?
Eelyo Jesu nakanjila kuchisi chakwe akuyiisya bantu muchikombelo chabo. Chakazwa chakuti bakagamba akwamba kuti, “Muntu oyu ubujana kuli busongo bwakwe anguzu zyamalele aaya?
55 Githĩ ũyũ ti we mũrũ wa mũtharamara? Githĩ rĩĩtwa rĩa nyina ti Mariamu, na githĩ ariũ a nyina ti Jakubu, na Jusufu, na Simoni, na Juda?
Oyu muntu teensi mwana wamubezi na? Sena banyina tabitwi kuti Meli? Sena bana bakwabo tabali ba Jemusi, Jozefu, Sayimoni a Judasi?
56 Na githĩ aarĩ a nyina othe tũtirĩ nao? Mũndũ ũyũ akĩrutĩte maũndũ maya mothe kũ?”
Sena bachizi bakwe, tabali akkati kesu? Uzijana kuli zintu zyoonse ezi?”
57 Nao makĩmũrega. No Jesũ akĩmeera atĩrĩ, “Kũndũ mũnabii ataheagwo gĩtĩĩo no itũũra-inĩ rĩake na gwake mũciĩ.”
Bakalimvwa kabali amulandu anguwe. Pesi Jesu wakati kulimbabo, “Musinsimi takwe bulemu kunze akuchisi chakulimbabo amumpuli yakwe.”
58 Nake ndaaringire ciama nyingĩ kũu, tondũ wa ũrĩa maagĩte gwĩtĩkia.
Alubo takwe pe nakachita malele miingi nkuko akambo kakutamusyoma kwabo.
