Atũmwo 20
1 Na rĩrĩ, ngũĩ ĩyo yarĩkia gũthira, Paũlũ agĩtũmanĩra arutwo, na aarĩkia kũmomĩrĩria, akĩmoigĩra ũhoro agĩthiĩ Makedonia.
Atahori ra nda ramue-raanggiꞌ sa ena ma, kota Efesus malole baliꞌ. Basa ma Paulus naꞌabꞌue baliꞌ atahori mamahereꞌ mana sia naa ra, fo tao manggatee rala nara. Basa naa ma, ana natea, de lao baliꞌ nusa Makedonia neu.
2 Agĩtuĩkanĩria mĩena ya kuo, akĩaragia ciugo nyingĩ cia kũũmĩrĩria andũ, na marigĩrĩrio agĩkinya bũrũri wa Ũyunani,
Ana lao ndule basa kamboꞌ mana sia naa ra, fo tao manggatee atahori mamahereꞌ ra rala nara. Ana tao taꞌo naa, losa ana masoꞌ nusa Yunani neu.
3 kũrĩa aaikarire mĩeri ĩtatũ. Hĩndĩ ĩrĩa Paũlũ eeharagĩria kũhaica marikabu athiĩ Suriata, agĩtua itua gũcookera Makedonia, tondũ Ayahudi nĩmaciirĩire kũmwĩka ũũru.
Ana leo fula telu mia Yunani. Basa ma, ana naote nae sae ofaꞌ nisiꞌ nusa Siria. Te ana rena, atahori Yahudi ra raꞌabꞌue fo rae risa e sia naa. Naa de, ana nda nau lao tuteꞌ nusa Siria neu sa. Dadꞌi ana lao baliꞌ tungga nusa Makedonia.
4 Paũlũ aathiire marĩ hamwe na Sopatiro mũrũ wa Puro, mũndũ wa kuuma Berea, na Arisitariko, na Sekundo, andũ a kuuma Thesalonike, na Gayo wa kuuma Deribe, o hamwe na Timotheo, ningĩ na Tikiko, na Tirofimo, andũ a kuuma bũrũri wa Asia.
Hambu atahori nononggo anaꞌ esa tungga Paulus: Timotios no ama Pirus anan Sopater mia kota Berea; atahori rua mia Tesalonika, nara nara Aristarkus ma Sekundus; esa mia kota Derbe, naran Gayus; telu mia nusa Asia, nara nara Timotius, Tikikus, ma Trofimos.
5 Andũ acio magĩthiĩ mbere magĩtweterera kũu Teroa.
Boe ma, au (iaeni Lukas mana suraꞌ susura ia), undaa seluꞌ o Paulus mia nusa Makedonia. Paulus ana mana tungga nara lao raꞌahuluꞌ, de rahani hai mia kota Troas sia tasiꞌ a seriꞌ. Atahori Yahudi ra fai Paska na basa ma, hai ruꞌa nggi sae ofaꞌ, de lao misiꞌ kota Troas. Leleꞌ naa, hai fai lima sia tasiꞌ ata. Losa Troas ma, hai onda ma mindaa mo baliꞌ nono feaꞌ ra, de leo nggarei sa mia naa.
6 No ithuĩ tũkĩhaica marikabu, tũkiuma Filipi thuutha wa Gĩathĩ kĩa Mĩgate ĩtarĩ Mĩĩkĩre Ndawa ya Kũimbia, na thuutha wa mĩthenya ĩtano, tũgĩkora andũ arĩa angĩ kũu Teroa, nakuo tũgĩikara mĩthenya mũgwanja.
7 Mũthenya wa mbere wa kiumia nĩtwagomanire hamwe nĩguo twenyũre mũgate. Paũlũ akĩarĩria andũ, na tondũ nĩatanyĩte gũthiĩ mũthenya ũcio warũmĩrĩire-rĩ, agĩthiĩ na mbere kwaria nginya ũtukũ gatagatĩ.
Faiꞌ naa, nggarei. Paulus naꞌetuꞌ basa nae, “Toronoo nggare. Fetu na, au ae lao ukundoo.” Dadꞌi basa hita atahori mamahereꞌ ra, taꞌabꞌue fo ata taa-tinu. Huu Paulus nae lao, de ana olaꞌ no hai losa fai banggi rua.
8 Nĩ kwarĩ na matawa maingĩ maakanaga kũu nyũmba ya igũrũ kũrĩa twagomanĩte.
Hai miꞌibꞌue mia ume sa tatadꞌaꞌ katelu na. Tetembaꞌ naa, ara dedꞌe lambu hetar.
9 Nake mwanake wetagwo Eutiko aikarĩte ndirica-inĩ, na o ũrĩa Paũlũ aathiaga na mbere na kwaria-rĩ, noguo mwanake ũcio akĩragĩrĩria gũtoorio nĩ toro. Rĩrĩa aakomire, akĩgũa thĩ kuuma ngoroba ya gatatũ nao mamuoya magĩkora nĩ mũkuũ.
Sia naa, hambu ana touꞌ esa, naran Yutikus. Ana endoꞌ mia jendela. Ana o tungga rena Paulus boe. Dꞌodꞌoo ma ana nduar, de sungguꞌ nasambeta. Aiboiꞌ ma, ana tudꞌa, de mate.
10 Paũlũ agĩikũrũka, agĩkomera mwanake ũcio akĩmũkumbatĩria akĩmeera atĩrĩ, “Tigai kũmaka, arĩ muoyo!”
Paulus onda, de holu nala e ma olaꞌ nae, “Afiꞌ mimitau. Masodꞌaꞌ.”
11 Agĩcooka akĩambata nyũmba ya igũrũ, akĩenyũra mũgate na akĩrĩa. Na thuutha wa kũmaarĩria nginya gũgĩkĩa-rĩ, akiuma kũu, agĩthiĩ.
Basa hai mimihoꞌo, huu ana touꞌ naa masodꞌaꞌ. Dei de ro baliꞌ e ume na neu. Basa ma hai hene baliꞌ ata mii, de endoꞌ mia miꞌibꞌue. Ma Paulus olaꞌ nakandoo losa fetu na. Relo a todꞌa ma, hai mitea, de lao.
12 Nao andũ makĩinũkia mwanake ũcio arĩ muoyo, na mahooreire ngoro mũno.
13 No ithuĩ tũgĩthiĩ mbere tũgĩtoonya marikabu tũgĩthiĩ nginya Aso, kũrĩa twathiire tũkĩoyaga Paũlũ. Aathondekete mũbango ũyũ mbere tondũ we athiĩte kũu magũrũ.
Basa ma, hai mala ralaꞌ fo saranggaa losa mindaa sia kota esa, naran Asos. Hai sae ofaꞌ misiꞌ Asos, te Paulus lao eiꞌ a naa neu.
14 Hĩndĩ ĩrĩa aatũtũngire kũu Aso, tũkĩmũkuua na marikabu, tũgĩthiĩ nginya Mitilene.
Hai losa Asos ma, mindaa mo Paulus. Ana hene ofaꞌ ata neu, de hai lao misiꞌ kota Metilene.
15 Mũthenya ũcio ũngĩ warũmĩrĩire tũkĩhaica marikabu, tũgĩthiĩ tũgĩkinya harĩa haaringaine na Kio, na thuutha wa mũthenya ũcio tũgĩkinya Samo, naguo mũthenya ũcio ũngĩ warũmĩrĩire, tũgĩkinya Mileto.
Hai nda onda mia Metilene sa, te hai laoꞌ mikindoo. Mbila fefetun ma, hai deka-deka mo pulu esa, naran Kios. Fini esaꞌ ma, hai lao mbali pulu Samos. De fini ruaꞌ ma, hai losa kota Miletus.
16 Paũlũ nĩatuĩte itua rĩa gũthiĩ ahĩtũkĩte Efeso na marikabu nĩguo ndagate mahinda kũu bũrũri wa Asia, nĩ ũndũ nĩehĩkaga nĩguo kwahoteka akinye Jerusalemu, mũthenya wa Bendegothito.
Hai lao lai-lai, huu Paulus naeꞌ a doo bee fo losa Yerusalem, fo tungga fai Pentakosta sia naa. Naa de, ana nda nau nggari fai laoꞌ Efesus neu sa, huu nda hambu fai sa ena.
17 Paũlũ arĩ kũu Mileto, agĩtũmana Efeso, agĩĩta athuuri a kanitha moke harĩ we.
Dadꞌi mia Miletus, Paulus fee haraꞌ neu lasi Kristen ra sia Efesus, fo rema randaa ro e.
18 Nao maakinya, akĩmeera atĩrĩ, “Inyuĩ nĩ mũũĩ ũrĩa ndaatũũraga ihinda rĩrĩa rĩothe ndaaikarire na inyuĩ, kuuma o mũthenya wa mbere ũrĩa ndookire bũrũri wa Asia.
Ara losa ma, Paulus nafadꞌe se nae, “Toronoo nggare. Hei bubꞌuluꞌ au masodꞌa ngga, eniꞌ a fefeu na au tabu ei ngga sia nusa Asia, losa faiꞌ ia.
19 Nĩndatungatĩire Mwathani ndĩnyiihĩtie mũno na ndĩ na maithori, o na gũtuĩka nĩndageririo mũno nĩ ũndũ Ayahudi nĩmaathugundaga kũnjĩka ũũru.
Hei o bubꞌuluꞌ au manggate ue-tao sia taladꞌa mara, ma nda parna koa-boꞌu ao ngga sa. Sia au ue-tatao ngga ia, luu ngga titi, ma au susa seli. Au o hambu doidꞌosoꞌ naeꞌ mia atahori Yahudi ra dudꞌuꞌa deꞌulaka nara.
20 Inyuĩ nĩmũũĩ atĩ ndirĩ ndatithia kũhunjia ũndũ o wothe ũngĩmũguna no ndĩmũrutagĩra mbere ya andũ othe na ngathiiaga o nyũmba o nyũmba.
Au unori hei basa saa maloleꞌ fo au uhineꞌ ra. Ma au unori hei sia mata mara. Au o isiꞌ atahori ra ume nara esa-esaꞌ, fo fee se nesenenedꞌaꞌ soꞌal Lamatualain hihii Na.
21 Na ngoimbũrĩra Ayahudi o hamwe na Ayunani atĩ no nginya magarũrũke kũrĩ Ngai na ũndũ wa kwĩrira na magĩe na wĩtĩkio thĩinĩ wa Mwathani witũ Jesũ.
Au o ufadꞌe atahori Yahudi ra, no atahori nda Yahudi ra sa, fo raloeꞌ tao salaꞌ, fo tungga Lamatualain. Ma ara musi ramahere hita malangga na, Lamatuaꞌ Yesus.
22 “Na rĩrĩ, nĩ ũndũ wa kũringĩrĩrio nĩ Roho Mũtheru, ndĩrathiĩ Jerusalemu itekũmenya maũndũ marĩa makaangora ndĩ kũu.
Dadꞌi au ae ufadꞌe taꞌo ia: aleꞌ ia, au ae Yerusalem uu, huu Lamatualain Dula-dale Na nore au fo naa uu. Mae au nda bubꞌuluꞌ saa dadꞌi neu au sia naa sa o, au tunggaꞌ a.
23 Ũndũ ũrĩa njũũĩ tu nĩ atĩ, Roho Mũtheru nĩandaaraga atĩ matũũra-inĩ mothe, njeera na mathĩĩna nĩcio injetereire.
Te mia kotaꞌ esa misiꞌ esa, Dula-dale Meumare Na nafadꞌe naꞌahuluꞌ au nae, dei fo au masoꞌ bui no lemba doidꞌosoꞌ sia naa.
24 No rĩrĩ, ndirona gũtũũra muoyo kũrĩ na bata harĩ niĩ, korwo no ndĩĩkie ihenya na ndĩĩkie wĩra ũrĩa Mwathani Jesũ aaheete, na nĩguo wĩra wa kuumbũra Ũhoro-ũrĩa-Mwega wa wega wa Ngai.
Au bubꞌuluꞌ basa taꞌo naa, huu Lamatuaꞌ Yesus mana fua ues ia neu aru ngga, fo uu ufadꞌe Dudꞌui Maloleꞌ ae, Lamatualain sue hita, ma rala Na o maloleꞌ no hita boe. Mete ma au nda tungga Hihii Na sa, fo tao ubasaꞌ ue-tataoꞌ ia ra, naa, au duꞌa ae masodꞌa ngga nda ngguna saa saꞌ boe.
25 “Na rĩu nĩnjũũĩ gũtirĩ o na ũmwe thĩinĩ wanyu wa andũ arĩa ndanathiĩ ngĩhunjagĩria ũhoro wa ũthamaki ũgacooka kũnyona rĩngĩ.
Au unori hei dooꞌ ena soꞌal masoꞌ dadꞌi Lamatualain bobꞌonggi Nara. Ia naa, au bubꞌuluꞌ ae, hei nda afiꞌ mita au sa ena.
26 Nĩ ũndũ ũcio, ngũmwĩra ũmũthĩ atĩ gũtirĩ thakame ya mũndũ o na ũmwe ngoorio.
Huu naa, rena malolole. Au tao basa ue-tatao ngga sia hei ena. De ia naa, hei mesaꞌ nggi musi ue-tao mikindoo. Mete ma hambu atahori mia hei nda masoꞌ dadꞌi Lamatualain bobꞌonggi Na sa, naa, hei mana tanggon o! Te naa nda au sala ngga sa. Misinedꞌa malolole! Au ufadꞌe basa Lamatualain hihii-nanau Na neu hei ena. Au nda uꞌufuniꞌ saa neu hei saꞌ boe. De musi minea malolole masodꞌa mara. Ma miꞌiboi malolole basa atahori fo Dula-dale Meumare na denu hei mineaꞌ ra. Afiꞌ liliiꞌ Lamatuaꞌ Yesus mate, de bae basa atahori naa ra nendiꞌ raa Na. Ana o dudꞌu hei fo mete se, onaꞌ manatadꞌa naꞌaboi bibi-lombo nara.
27 Nĩ ũndũ niĩ ndirĩ ndatithia kũmũhunjĩria wendi wa Ngai ũrĩ wothe.
28 Mwĩmenyererei inyuĩ ene, na mũmenyerere rũũru ruothe rũrĩa Roho Mũtheru amũtuĩte arori aruo. Tuĩkai arĩithi a kanitha wa Ngai, ũrĩa aagũrire na thakame yake mwene.
29 Nĩnjũũĩ atĩ ndaarĩkia gũthiĩ, njũũi ndĩĩani nĩigooka gatagatĩ-inĩ kanyu na itigacaaĩra rũũru rũrũ.
De ia naa, au lao hela hei. Te misinedꞌa, e! Dei fo atahori rema ranori leli sia taladꞌa mara. Ara onaꞌ busa maꞌerot masoꞌ reu ero bibi-lombo ra sia lalaet rala.
30 O na ningĩ kuuma harĩ inyuĩ nĩgũkoimĩra andũ, na mogomie ũhoro-wa-ma nĩgeetha maguucĩrĩrie arutwo mamarũmĩrĩre.
Mana ombon-koson onaꞌ naa ra, rema mia deaꞌ. Te misinedꞌa, huu ruma o rema mia hei e boe. Ara ranori nda matetuꞌ sa, ma nauꞌ a atahori tunggaꞌ sira hihii nara. Naa de, ara nau-nauꞌ a lea atahori ra fo afiꞌ sudꞌi tungga Yesus.
31 Nĩ ũndũ ũcio ikaragai mwĩhũgĩte! Ririkanai atĩ ihinda rĩa mĩaka ĩtatũ ndirĩ ndatigithĩria gutaara o ũmwe wanyu ũtukũ na mũthenya ngĩitaga maithori.
Huu naa, hei musi minea ao mara malolole. Afiꞌ liliiꞌ, te au leo o hei too telu ena. Au o unori hei hatuꞌ-rerelon, nda duꞌa bebꞌengge ngga sa. Luu ngga titi nae-nae ena, huu hei.
32 “Na rĩu ngũmũneana kũrĩ Ngai o na kũrĩ ũhoro wa wega wake, ũrĩa ũngĩhota kũmwaka wega mũrũme na mũgĩe na igai hamwe na andũ arĩa othe matheretio.
Ia naa, hita tae saranggaa ena. Dadꞌi au fee hei mii Lamatualain lima Na, fo Ana naꞌaboi nggi. Ma hei o musi toꞌu mihereꞌ, basa saa fo au ufadꞌe eniꞌ a fefeu na, soꞌal Lamatualain rala malole Na. Lamatualain ma koasaꞌ, fo tao hei miꞌidere. Ana o helu-fuli nae fee papala-babꞌanggiꞌ neu atahori Nara. Dadꞌi mete ma hei tungga mikindoo E no rala meumareꞌ, naa, hei o hambu papala-babꞌanggi Na boe.
33 Niĩ ndirĩ ndacuumĩkĩra betha kana thahabu, o na kana nguo ya mũndũ o wothe.
Leleꞌ au ue-tao mia hei taladꞌa mara, au nda dale hei saa ma sa boe. Au nda oꞌe ita hei lilo mbilas, do lilo fulaꞌ, do bua-baꞌus, do saa ma sa boe.
34 Inyuĩ ene nĩmũũĩ atĩ ndaarutaga wĩra na moko makwa nĩ ũndũ wa mabata makwa niĩ mwene, na mabata ma andũ arĩa ndakoragwo nao.
Hei o bubꞌuluꞌ, leleꞌ au leo o hei, au manggate ue-tao fo usodꞌa. Au ue-tao nda soaꞌ neuꞌ a au sa, te soaꞌ neu mana tungga nggara boe.
35 Maũndũ-inĩ marĩa mothe ndeekire, nĩndamuonirie atĩ no nginya tũteithagie andũ arĩa matarĩ hinya, na ũndũ wa kũruta wĩra mũritũ ta ũcio, tũkĩririkanaga ciugo iria ciaririo nĩ Mwathani Jesũ we mwene rĩrĩa oigire atĩrĩ, ‘Kũheana nĩ kũrĩ irathimo nyingĩ gũkĩra kũheo.’”
Dadꞌi no basa ia ra, au utudꞌu dalaꞌ neu hei fo tulu-fali atahori mana toꞌa-taꞌ ra. Misinedꞌa malolole, Lamatuaꞌ Yesus oꞌola Na nae, ‘Hita fee, malole lenaꞌ hita simbo.’”
36 Aarĩkia kuuga ũguo, agĩturia ndu hamwe nao othe makĩhooya.
Paulus olaꞌ basa ma, ana sendeꞌ lululangga na, fo hule-oꞌe no se, ma noꞌe Lamatualain nanea basa se.
37 Nao othe makĩrĩra makĩmũhĩmbagĩria na makĩmũmumunya.
Boe ma basa se susa, huu Paulus olaꞌ nae dei fo sira nda randaa sa ena. Dadꞌi ara rae saranggaa ma, ara holu ma idu Paulus, ma nggae mesuꞌudꞌu. Basa ma, ara ro hai misiꞌ ofaꞌ.
38 Ũndũ ũrĩa wamekĩrire kĩeha mũno makĩria, nĩ ũrĩa aameerire atĩ matigacooka kũmuona ũthiũ rĩngĩ. Magĩcooka makĩmumagaria nginya marikabu-inĩ.
