Atũmwo 2
1 Hĩndĩ ĩrĩa mũthenya wa Bendegothito wakinyire-rĩ, acio othe magĩkorwo maarĩ handũ hamwe.
Ndaa no atahori Yahudi ra fai malole na, fo ara roꞌe oi ‘Fai Pentakosta’, basa atahori mana tungga Lamatuaꞌ Yesus ra raꞌabꞌue sia ume esa. Aibꞌoiꞌ ma, ara rena liiꞌ mia lalai a onaꞌ sanggu-anin. Liiꞌ naa monae na seli, losa atahori mana sia naa ra nda hambu rena esa no esa sa.
2 Na o rĩmwe mũgambo ta wa rũhuho rũnene rũkũhurutana na hinya ũgĩũka kuuma igũrũ, ũkĩiyũra nyũmba yothe ĩrĩa maaikarĩte.
3 Makĩona kĩndũ gĩatariĩ ta nĩnĩmbĩ cia mwaki iria ciagayũkanĩte igĩikara igũrũ rĩa mũndũ o mũndũ.
Ma ara rita onaꞌ ai mbilaꞌ mana banggi-bꞌanggiꞌ neu se sia esa-esaꞌ ata.
4 Othe makĩiyũrio Roho Mũtheru na makĩambĩrĩria kwaria na thiomi ingĩ o ta ũrĩa Roho aamahotithirie.
Boe ma Lamatulain Dula-dale Na dai basa se. De ara ola-olaꞌ rendiꞌ atahori feaꞌ dedꞌea nara, tungga Dula-daleꞌ a fee se olaꞌ.
5 Na rĩrĩ, kũu Jerusalemu nĩ gwaikaraga Ayahudi etigĩri Ngai kuuma ndũrĩrĩ-inĩ ciothe cia thĩ.
Leleꞌ naa, atahori Yahudi hetar mia nusaꞌ mataꞌ-mataꞌ sia raefafoꞌ a, rema raꞌabꞌue sia Yerusalem huu rala nara, hii-nau tungga Lamatulain.
6 Rĩrĩa maiguire mũgambo ũcio, gĩkundi kĩa andũ gĩgĩcookanĩrĩra kĩgegete, tondũ o mũndũ aamaiguaga makĩaria na rũthiomi rwake kĩũmbe.
Ara rena liiꞌ naa boe ma rakarumbu risiꞌ mamanaꞌ naa. Esa-esaꞌ rena dedꞌea nara mia Lamatuaꞌ Yesus atahori Nara bafa nara, de ara titindindi.
7 Nao makĩgega mũno, makĩũrania atĩrĩ, “Githĩ andũ aya othe maraaria ti andũ a Galili?
Basa se mbo-mboꞌ a, ma rae, “Atahori mana olaꞌ ia ra, basa se atahori Galilea ra, to?
8 Nĩ kĩĩ kĩratũma mũndũ o mũndũ witũ amaigue makĩaria na rũthiomi rwa kũrĩa aaciarĩirwo?
Te taoꞌ bee de hita rena ara olaꞌ rendiꞌ hita esa-esaꞌ dedꞌea nara?
9 Andũ a Parithi, na a Media, na a Elamu; o na andũ arĩa matũũraga Mesopotamia, na Judea, na Kapadokia, na Ponto, na Asia,
Hita ia ra, mia nusaꞌ hetar. Mia nusaꞌ Partia, Media, Elam, Mesopotamia, Yudea, Kapadokia, Pontus, Asia,
10 na Firigia, na Pamufilia, na Misiri, na mĩena ya Libia ĩrĩa ĩrĩ gũkuhĩ na Kurene, na ageni a kuuma Roma,
Frigia, Pamfilia, Masir, ma Libia deka no kota Kirene; ma ruma mia kota Roma;
11 (Ayahudi hamwe na andũ arĩa meegarũrĩte magatuĩka Ayahudi); na andũ a Kirete, na a Arabia, tũramaigua makĩaria na thiomi ciitũ ũhoro wa magegania ma Ngai!”
ruma fai mia pulu Kreta, ma rae Arab. Ruma atahori Yahudi, ma ruma atahori mia nusa-nusa feaꞌ mana masoꞌ agama Yahudi ena. Te ata rena atahori ia ra olaꞌ rendiꞌ hita dedꞌea tara. Ara olaꞌ manaseliꞌ fo Lamatualain tao helaꞌ ra. We! Hita titindindi ma!”
12 Mamakĩte na makagega makĩũrania atĩrĩ, “Ũũ nĩ kuuga atĩa?”
Basa se mbo-mboꞌ a, de esa natane mbali esa oi, “Taꞌo bee de dadꞌi onaꞌ naa, e? Ia, sosoa na saa, e?”
13 Amwe ao, o na kũrĩ ũguo, nĩmamathirĩkirie, makiuga atĩrĩ, “Aya nĩkũrĩĩo marĩĩtwo nĩ ndibei.”
Te hambu atahori feaꞌ ra raꞌaeꞌei se rae, “Woi! Afiꞌ fadꞌuli se! Te naa ra, mana mafuꞌ seli ena!”
14 Hĩndĩ ĩyo Petero akĩrũgama hamwe na arĩa ikũmi na ũmwe, akĩanĩrĩra na akĩarĩria gĩkundi kĩu kĩa andũ akĩmeera atĩrĩ, “Inyuĩ andũ aitũ Ayahudi o na inyuĩ inyuothe mũtũũraga Jerusalemu, rekei ndĩmũtaarĩrie ũhoro ũyũ; thikĩrĩriai wega ũrĩa nguuga.
Sia naa hambu Petrus no Lamatuaꞌ Yesus dedenu ka sanahulu esa nara. Petrus mata neu de olaꞌ neu atahori naeꞌ mana maꞌabꞌueꞌ sia naa. Olaꞌ nahereꞌ nae, “Ama-ina, toronoo nggare! Hei atahori Yahudi, ma hei atahori mana ima leo sia kota Yerusalem! Pasa ndiki mara malolole fo rena au oꞌolangga ia, te hambu saa mana seliꞌ au ae ufadꞌe nggi.
15 Andũ aya ti arĩĩu, ta ũrĩa mũreciiria. Rĩu nĩ thaa ithatũ tu cia rũciinĩ!
Afiꞌ mae atahori ia ra mafu. Nda taꞌo naa sa! Misinedꞌa, nda hambu atahori rinu mafu fefetu anaꞌ sa. Oras ia feꞌe liiꞌ sio!
16 Aca gũtitariĩ ta ũguo, ũhoro ũyũ nĩguo warĩtio nĩ mũnabii Joeli, akiuga atĩrĩ:
Hei rena atahori ia ra ola-olaꞌ rendi hei dedꞌea mara. Matetu na, taꞌo ia: maꞌahulu na, Lamatulain nafadꞌe basa memaꞌ dalaꞌ ia, pake mana ola-ola Na Yoel, oi:
17 “‘Ngai ekuuga atĩrĩ, matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria nĩngaitĩrĩria andũ othe Roho wakwa. Ariũ na aarĩ anyu nĩmakarathaga mohoro, Aanake anyu nĩmakonaga cioneki, nao athuuri anyu marootage irooto.
‘Lamatualain nae, “Mia fai mateꞌen, Au fee Dula-dale Ngga neu basa atahori. Hei ana touꞌ ma ana feto mara, Au pake dadꞌi mana ola-ola nggara. Hei ana soru mara, hambu rita saa fo Au ae utudꞌu neu se. Hei atahori lasi mara, ralamein saa fo Au ae fee se rita.
18 O na ningĩ nĩngaitĩrĩria ndungata ciakwa cia arũme na cia andũ-a-nja Roho wakwa matukũ-inĩ macio, nacio nĩikarathaga mohoro.
Nandaa no fai mateꞌen, Au fee Dula-dale Ngga neu Au atahori nggara. Au fee neu touꞌ, ma Au fee neu inaꞌ ra boe. Dei fo ara olaꞌ sa fo Au ufadꞌe neu se.
19 Nĩngonania morirũ kũu igũrũ matu-inĩ, na nyonanie ciama gũkũ thĩ, cia thakame, na cia mwaki, na cia ndogo ĩkwambata.
Mateꞌen te, Lamatuaꞌ fai Na losa. Te aleꞌ ia faiꞌ naa nda feꞌe nema sa, de Au tao uꞌuhuluꞌ manadadꞌiꞌ ra sia lalai ata. Relo a dadꞌi maꞌahatuꞌ; ma fulan dadꞌi mbilas onaꞌ raaꞌ e. Au o tao saa-saa manaseliꞌ sia raefafoꞌ mbena na boe. Onaꞌ a raaꞌ, ai, no masuꞌ bubꞌue-bubꞌueꞌ hene ata reu. Losa Lamatuaꞌ fai mana seliꞌ Na naa ra, naa seka ra mana rameli roꞌe tulun Lamatulain, naa sira mana hambu masodꞌaꞌ.’” Yoel nafadꞌe basa naa ena, eniꞌ a maꞌahulu na.
20 Riũa nĩrĩkagarũrwo rĩtuĩke nduma, naguo mweri ũtuĩke ta thakame, mbere ya mũthenya ũcio mũnene wa Mwathani ũrĩa ũrĩ riiri gũkinya.
21 Na nĩgũgakinya atĩrĩ, atĩ mũndũ wothe ũgaakaĩra rĩĩtwa rĩa Mwathani nĩakahonokio.’
22 “Inyuĩ andũ aya a Isiraeli, thikĩrĩriai ũhoro ũyũ: Jesũ wa Nazarethi aarĩ mũndũ waheanĩtwo nĩ Ngai kũrĩ inyuĩ na ũndũ wa ciama, na morirũ, na cionereria, iria Ngai aaringire gatagatĩ-inĩ kanyu agereire harĩ we, o ta ũrĩa inyuĩ ene mũũĩ.
Dadꞌi toronoo atahori Israꞌel re! Pasa ndiki mara rena au oꞌola ngga. Lamatulain dudꞌu basa Yesus, atahori Nasaret naa. Hei mihine mae naa tebꞌe, huu mita basa Lamatualain pake Yesus tao mana dadꞌi ma mana seliꞌ ra. Hei o mihine basa ia ra, huu Yesus tao mana dadꞌi naa ra sia hei taladꞌa ma.
23 Mũndũ ũyũ aaneanirwo moko-inĩ manyu, kũringana na ũrĩa Ngai aatuĩte na ũrĩa aamenyete o mbere; na inyuĩ, mũteithĩrĩirio nĩ andũ arĩa aaganu, mũkĩmũũraga na njĩra ya kũmwambithia mũtharaba-inĩ.
Te hei misa E. Hei kokoe atahori deꞌulakaꞌ ra fo mbaku risa E sia hau ngganggeꞌ ata. Tehuu, Lamatulain bubꞌuluꞌ basa naa mia dalahulu na neu, fo memaꞌ naa ndaa no dudꞌuꞌa Na.
24 No Ngai akĩmũriũkia kuuma kũrĩ arĩa akuũ, akĩmuohora ruo-inĩ rwa gĩkuũ, tondũ gũtingĩahotekire atũũre anyiitĩtwo nĩkĩo.
Memaꞌ hei tao doidꞌoso Yesus losa Ana mate. Te Lamatulain nda nau E mate nakandoo sa. De Ana lea nala E mia mamate Na, de fee Ne nasodꞌa baliꞌ.
25 Tondũ Daudi oigire atĩrĩ ũhoro wake: “‘Nĩndonaga Mwathani arĩ mbere yakwa hĩndĩ ciothe. Tondũ arĩ guoko-inĩ gwakwa kwa ũrĩo-rĩ, ndingĩenyenyeka.
Dalahulu na Mane Daud suraꞌ soal Yesus taꞌo ia: ‘Au bubꞌuluꞌ ae Lamatuaꞌ no au. Nda hambu saa saꞌ boe tao natudꞌaꞌ au, huu Lamatuaꞌ sia au bobꞌoa ngga.
26 Nĩ ũndũ ũcio ngoro yakwa nĩnjanjamũku, naruo rũrĩmĩ rwakwa rũgakena; o naguo mwĩrĩ wakwa nĩũgũtũũra ũrĩ na mwĩhoko,
De au rala ngga namahoꞌo. Au koa-kio E ukundoo, ma umuhena E.
Ana nda hela au ao samana ngga sia atahori mates ra mamana na sa. Ana nda hela Atahori Meumare Na ao sisi na maꞌafo sia rates rala sa. (Hadēs g86)
28 Nĩũũmenyithĩtie njĩra cia muoyo; nĩũkanjiyũria gĩkeno ndĩ harĩa ũrĩ.’
Ana natudꞌu dala masodꞌa ndos neu au. Naa de, rala ngga namahoꞌo seli, huu Lamatualain no au.’ Mane Daud suraꞌ basa naa ena, eniꞌ a maꞌahulu na.
29 “Ariũ na aarĩ a Ithe witũ, no ndĩmwĩre ndĩ na ũũmĩrĩru atĩ ithe witũ Daudi nĩakuire na agĩthikwo, na mbĩrĩra yake ĩrĩ o gũkũ nginya ũmũthĩ ũyũ.
Dadꞌi toronoo nggare! Fee isin au dei, fo olaꞌ relo-relo o nggi, soꞌal hita baꞌi Daud na. Baꞌi Daud olaꞌ taꞌo naa, te ana nda natudꞌu ao na sa. Hita bubꞌuluꞌ naa, huu ana mate, ma raꞌoi hendi ena. Rate na feꞌe sia hita taladꞌa na, losa faiꞌ ia.
30 Nowe aarĩ mũnabii na nĩamenyete atĩ Ngai nĩamwĩrire na mwĩhĩtwa atĩ nĩagaikarĩria ũmwe wa rũciaro rwake gĩtĩ gĩake kĩa ũnene.
Mane Daud ia, dadꞌi Lamatualain mana ola-ola Na. Ana bubꞌuluꞌ Lamatualain helu basa pake susumbaꞌ oi, dei fo Daud tititi-nonosi na esa toꞌu parendaꞌ. Lamatualain dudꞌu Atahori naa eniꞌ a dalahulu na.
31 Nĩ ũndũ nĩamenyete ũhoro ũcio mbere, nĩaririe ũhoro wa kũriũka gwa Kristũ, atĩ ndaatiganĩirio mbĩrĩra-inĩ, o na kana mwĩrĩ wake ũkĩbutha. (Hadēs g86)
Leleꞌ naa, Daud mete dodꞌooꞌ neu ena. Nafadꞌe naꞌahuluꞌ soꞌal Atahori fo Lamatualain dudꞌu basaꞌ a. Dei fo Atahori naa mate, ma nasodꞌa baliꞌ. Daud o nafadꞌe nae Atahori naa nda leo nakandoo sia atahori mates ra mamanan sa, ma ao sisin o nda maꞌafo sa boe. (Hadēs g86)
32 Ngai nĩariũkĩtie Jesũ ũcio, na ithuĩ ithuothe tũrĩ aira a ũhoro ũcio.
Atahori fo Daud ola-olaꞌ a, naeni Yesus! Lamatualain tao nasodꞌa baliꞌ E mia mamate na. Ma basa hai o mita Ana nasodꞌa baliꞌ ena.
33 Kuona atĩ nĩatũũgĩrĩtio guoko-inĩ kwa ũrĩo kwa Ngai, na nĩamũkĩrire kĩĩranĩro kĩa Roho Mũtheru kuuma kũrĩ Ithe, nake nĩatũitĩrĩirie Roho ta ũrĩa mũrona rĩu na mũkaigua.
Oras ia, Lamatualain soꞌu Yesus fo toꞌu panggat monaeꞌ. Ana endoꞌ sia Lamatualain bobꞌoa ona Na, sia mamanaꞌ fo Lamatualain sadꞌia helaꞌ a. Ama na o fee Ne Dula-dale Meumareꞌ, tungga hehelu Na mia dalahulu na neu. Ana o helu fee Dula-dale Meumare Na, neu hita boe. Dadꞌi saa fo hei rena no mita oras ia, naa, Lamatualain fee Dula-Dale Meumare Na.
34 Nĩgũkorwo Daudi ndaambatire agĩthiĩ igũrũ, no nĩoigire atĩrĩ, “‘Mwathani nĩeerire Mwathani wakwa atĩrĩ: “Ikara guoko-inĩ gwakwa kwa ũrĩo,
Daud nda hene sorga neu sa, te nafadꞌe oi, ‘Lamatualain olaꞌ no au malangga ngga oi, “Endoꞌ sia Au bobꞌoa ona ngga sia mamanaꞌ fo Au sadꞌia helaꞌ a,
35 o nginya rĩrĩa ngaatua thũ ciaku gaturwa ka makinya maku.”’
losa au tao musu mara taꞌalok neu nggo.’”
36 “Nĩ ũndũ ũcio andũ othe a Isiraeli nĩmamenye atĩrĩ: Ngai nĩ atuĩte Jesũ, o ũcio mwambire, Mwathani na Kristũ.”
Naa de basa atahori Israꞌel ra musi rahine tebꞌe-tebꞌeꞌ soꞌal Yesus fo hei mbaku misa mia hau ngganggeꞌ a. Eni ia, Kristus fo Lamatualain dudꞌu eniꞌ a maꞌahulu na. Eni o dadꞌi hita malangga na!”
37 Rĩrĩa andũ maiguire ũhoro ũcio, ũkĩmatheeca ngoro, makĩũria Petero na atũmwo acio angĩ atĩrĩ, “Ariũ a Baba, twagĩrĩirwo nĩ gwĩka atĩa?”
Rena taꞌo naa ma, atahori ra fale rala nara reuꞌ ena. De ara ratane Petrus no dedenu feaꞌ nara oi, “Aꞌa nggare! Hai musi tao saa fai?”
38 Nake Petero akĩmacookeria atĩrĩ, “Mwĩrirei na mũbatithio mũndũ o mũndũ thĩinĩ wa rĩĩtwa rĩa Jesũ Kristũ, nĩguo mũrekerwo mehia manyu. Na inyuĩ nĩ mũkwamũkĩra kĩheo kĩa Roho Mũtheru.
Petrus nataa oi, “Hei musi lao hela sala-singgo mara fo tungga Lamatualain. Basa naa, musi moꞌe sarani, dadꞌi neu bukti oi hei tungga Yesus Karistus Dala Masodꞌa Na ena. Naa o dadꞌi bukti oi Lamatualain ose hendi basa salaꞌ mara boe. Ma hei o hambu Lamatualain Dula-dale Meumare Na boe.
39 Kĩĩranĩro gĩkĩ nĩ kĩanyu na ciana cianyu, na andũ arĩa othe marĩ kũraya, na andũ arĩa othe Mwathani Ngai witũ ageeta moke harĩ we.”
Lamatualain helu taꞌo naa neu basa atahori mana masoꞌ dadꞌi Eni atahori na. Ana helu taꞌo naa fee hei atahori Israꞌel mo tititi-nonosi mara. Ana o helu fee atahori mia nusa feaꞌ ra boe.
40 Akĩmataara na ciugo ingĩ nyingĩ, akĩmakaanagia; na akĩmathaitha, akĩmeera atĩrĩ, “Mwĩhonokiei kuuma kũrĩ rũciaro rũrũ ruogomu.”
Petrus olaꞌ loa-naruꞌ neu se fo nafadꞌe se oi, “Ia naa, atahori naeꞌ raꞌadꞌodꞌooꞌ mia dalaꞌ masodꞌa ndos. De hei musi besa-bꞌesa, fo afiꞌ tungga atahori deꞌulakaꞌ ra dala na. Te tunggaꞌ a Lamatualain dala ndo-tetu na. Naa fo, hei hambu masodꞌaꞌ ma misodꞌa mikindoo mo E.”
41 Andũ arĩa meetĩkĩrire ndũmĩrĩri yake makĩbatithio, na mũthenya ũcio makĩongerereka andũ ta ngiri ithatũ.
Boe ma atahori naeꞌ simbo Petrus oꞌola na. Ara tungga Yesus Dala Masodꞌa na, ma roꞌe sarani. Faiꞌ naa, atahori rifon telu masoꞌ dadꞌi Yesus atahori nara.
42 Nao nĩmerutĩire kũgwatĩria ũrutani wa atũmwo, na ngwatanĩro-inĩ, na ũhoro-inĩ wa kwenyũrana mũgate, na kũhooya.
Ara hii raꞌabꞌue ro atahori feaꞌ mana tungga Yesus ra. Ara malole esa no esa. Tungga fai ara manggate rena nenoriꞌ mia Yesus dedenu Nara. Ara o hii hule-oꞌe ma raa raꞌabꞌue boe.
43 Andũ othe makĩiyũrwo nĩ guoya, nao atũmwo magĩĩka morirũ maingĩ, na makĩringa ciama.
Leleꞌ naa, Lamatuaꞌ Yesus dedenu Nara, tao manadadꞌi naeꞌ, losa atahori ra titiriri ma ramatau.
44 Andũ arĩa othe meetĩkĩtie maarĩ hamwe, na nĩmagwatanagĩra indo ciothe.
Atahori mana tungga Lamatuaꞌ Yesus Dala Masodꞌa Na, raꞌabꞌue ro ralaꞌ esa, losa saa fo sira ena na o, pake raꞌabꞌue.
45 Makĩendia ithaka ciao na indo ciao, makaheaga mũndũ o wothe kũringana na bata wake.
Ruma o raseo sudꞌi a saa ma hata-heto nara, ma babꞌanggi doi na neu atahori mamahereꞌ ra, tungga esa-esaꞌ parlu na.
46 O mũthenya nĩmagomanaga hekarũ-inĩ. Nĩmenyũraga mũgate marĩ mĩciĩ-inĩ yao, na makarĩĩanĩra marĩ na gĩkeno, na marĩ na ngoro theru,
Tungga fai ara hii raꞌabꞌue sia Lamatualain Ume Hule-Oꞌe Huu Na. Ara raa tungga-tungga ume no rala nemehoꞌot. Basa se rasodꞌa hii tulu-fali esa no esa, ma ara o nda deꞌu sa.
47 makagoocaga Ngai, na magetĩkĩrĩka kũrĩ andũ othe. Nake Mwathani nĩongagĩrĩra thiritũ-inĩ yao andũ arĩa maahonokaga o mũthenya.
Tungga fai, ara koa-kio Lamatualain nda namaetuꞌ sa. Basa atahori deaꞌ ra hii-nau ro se. Tungga fai, Lamatualain fee masodꞌaꞌ neu atahori, de ara raꞌabꞌue ro Lamatuaꞌ Yesus atahori Nara. Naa de, ara ramaheta rakandooꞌ a.
