< Atũmwo 19 >
1 Na rĩrĩ, hĩndĩ ĩyo Apolo arĩ kũu Korinitho, Paũlũ akĩgerera njĩra ĩrĩa yatuĩkanĩirie mwena wa rũgongo agĩthiĩ nginya Efeso. Aakinya kũu agĩkora arutwo amwe kuo.
亚波罗在哥林多期间,保罗从内陆抵达以弗所,在那里找到了若干信徒。
2 Akĩmooria atĩrĩ, “Nĩmwamũkĩrire Roho Mũtheru rĩrĩa mwetĩkirie?” Nao makĩmũcookeria atĩrĩ, “Aca, ithuĩ o na tũtirĩ twaigua atĩ nĩ kũrĩ Roho Mũtheru.”
他问他们说:“当你们信了上帝的时候,是否领取了圣灵?”他们说:“没有,我们甚至都没听说过圣灵这件事情。”
3 Nĩ ũndũ ũcio Paũlũ akĩmooria atĩrĩ, “Mwakĩbatithirio ũbatithio ũrĩkũ?” Nao makĩmũcookeria atĩrĩ, “Twabatithirio ũbatithio wa Johana.”
保罗问:“那么你们接受的是何种施洗?” 他们说:“是约翰的施洗。”
4 Paũlũ akĩmeera atĩrĩ, “Ũbatithio wa Johana warĩ ũbatithio wa kwĩrira kwa mehia. Eeraga andũ metĩkie ũrĩa ũgũũka thuutha wake, nake nĩwe Jesũ.”
保罗说:“约翰提供的是悔改施洗,他告诉众人应该相信在他之后到来的那个人,也就是他们应该相信耶稣。”
5 Rĩrĩa maaiguire ũguo, makĩbatithio thĩinĩ wa rĩĩtwa rĩa Mwathani Jesũ.
众人听罢,便以主耶稣之名进行受洗。
6 Hĩndĩ ĩrĩa Paũlũ aamaigĩrĩire moko, Roho Mũtheru akĩmaikũrũkĩra, nao makĩaria na thiomi ingĩ na makĩratha mohoro.
保罗为他们按手,圣灵就便降临在他们身上,他们开始用不同的语言说话,还可以进行预言。
7 Nao othe maarĩ ta andũ ikũmi na eerĩ.
这些人总计大约十二人。
8 Paũlũ agĩtoonya thunagogi, na ihinda rĩa mĩeri ĩtatũ akĩaria na ũcamba kuo, akĩgeragia kũringĩrĩria andũ ũhoro wa ũthamaki wa Ngai.
在三个月的时间内,保罗一直都在会堂里向那里的人大胆宣讲,与他们进行讨论,努力说服他们相信上帝之国。
9 No amwe ao makĩũmia ngoro; makĩaga gwĩtĩkia na magĩcambia Njĩra ĩyo mbere ya kĩrĩndĩ. Nĩ ũndũ ũcio Paũlũ akĩmeherera. Akĩoya arutwo agĩthiĩ nao nyũmba ĩrĩa yathomithagĩrio andũ ya Turano, akaaranagĩria na andũ o mũthenya arĩ kuo.
但有些人始终顽固不化,拒绝接受他的宣讲,还在众人面前毁谤道。所以保罗放弃了他们,离开了会堂,将信徒们也一并带走。之后,他每天都在推喇奴讲堂与大家进行讨论。
10 Ũndũ ũyũ nĩwathiire na mbere ihinda ta rĩa mĩaka ĩĩrĩ, o nginya Ayahudi na Ayunani othe arĩa maatũũraga bũrũri wa Asia makĩigua kiugo kĩa Mwathani.
就这样过了两年,所有亚西亚省的居民,无论犹太人或希腊人,都听到了主的道。
11 Ngai nĩaringire ciama cia mwanya agereire harĩ Paũlũ,
上帝通过保罗显化很多不同寻常的神迹。
12 o nginya itambaya na nguo iria ciahutagia mwĩrĩ wake igatwarĩrwo andũ arĩa maarĩ arũaru, nao makahona mĩrimũ yao na ngoma thũku ikamatiga.
甚至有人会拿走保罗曾经触碰的手帕或围巾,去医治病患和赶走邪灵。
13 Na rĩrĩ, Ayahudi amwe arĩa maathiiaga makĩingataga ngoma thũku makĩgeria kũhũthĩra rĩĩtwa rĩa Mwathani Jesũ harĩ andũ arĩa maarĩ na ndaimono. Moigaga atĩrĩ, “Thĩinĩ wa rĩĩtwa rĩa Jesũ, ũrĩa ũhunjagio nĩ Paũlũ, ndagwatha uume.”
几个犹太人打着耶稣的名号四处驱鬼,向身上附着之人说:“我以保罗所言耶稣之名,命令你们出来。”
14 Ariũ mũgwanja a Mũyahudi wetagwo Sikeva, warĩ mũthĩnjĩri-Ngai mũnene, nĩmekaga ũguo.
一位名叫士基瓦的犹太人司长,他的七个儿子都在做这件事,一个是犹太人,一个是大祭司。
15 Mũthenya ũmwe, ngoma thũku ĩkĩmacookeria ĩkĩmeera atĩrĩ, “Jesũ nĩndĩmũũĩ na nĩnjũũĩ ũhoro wa Paũlũ, no inyuĩ mũrĩ a?”
但有一天当他们驱魔时,邪灵却回答到:“我认识耶稣,也认识保罗,但你们是谁?”
16 Hĩndĩ ĩyo mũndũ ũcio warĩ na ngoma thũku akĩmarũgĩrĩra akĩmatooria othe. Akĩmahũũra mũno nginya makiuma nyũmba ĩyo makĩũra marĩ njaga makiuraga thakame.
邪灵附体那人扑到他们身上将其制服,一番痛殴后,他们赤裸着身体从那房子逃了出来,满身是伤。
17 Rĩrĩa Ayahudi na Ayunani arĩa maatũũraga Efeso maamenyire ũhoro ũcio, othe makĩiyũrwo nĩ guoya, narĩo rĩĩtwa rĩa Mwathani Jesũ rĩgĩtũũgĩrio.
所有住在以弗所的犹太人和希腊人都知道此事,纷纷表示敬畏,主耶稣之名获得了广泛尊重。
18 Andũ aingĩ a arĩa meetĩkirie makĩyumĩria na makiumbũra waganu wao matekũhitha.
也有许多信主之人前来忏悔他们的罪,公开坦诚他们曾经做过的恶行。
19 Andũ aingĩ arĩa maaragũraga, magĩcookanĩrĩria mabuku mao na makĩmacinĩra mbere ya andũ othe. Rĩrĩa maatarire thogora wa mabuku macio, magĩkinyia durakima ngiri mĩrongo ĩtano.
其中有许多曾经施行巫术之人,把他们关于巫术的书堆在一起当众烧掉。他们估算了一下书价,总计五万银币。
20 Kiugo kĩa Mwathani gĩkĩhunja mũno na njĩra ĩyo na gĩkĩgĩa na hinya.
通过这种方式,主的道日益强大,广为传播。
21 Thuutha wa maũndũ macio mothe gwĩkĩka, Paũlũ agĩtua itua rĩa gũthiĩ Jerusalemu, atuĩkanĩirie Makedonia na Akaia. Akiuga atĩrĩ, “Ndaarĩkia gũkinya kũu, no nginya ngaacooka thiĩ Roma.”
在这之后,保罗决定穿过马其顿和亚该亚去往耶路撒冷。他说:“我到了那边以后,必须去罗马看看。”
22 Agĩtũma andũ eerĩ a arĩa maamũteithagĩrĩria, na nĩo Timotheo na Erasito, mathiĩ Makedonia, nake agĩikaranga kũu bũrũri wa Asia gwa kahinda kanini.
他派了两名帮手提摩太和以拉都两人去马其顿,自己则暂时留在亚西亚省。
23 Ihinda-inĩ rĩu nĩ kwagĩire na thogothogo nene ĩkoniĩ ũhoro wa Njĩra ĩyo.
就在这期间,发生了很多关于道的骚乱,
24 Mũturi wa indo cia betha wetagwo Demeterio, ũrĩa wathondekaga tũmĩhianano twa betha twa Aritemi, nĩatũmaga andũ arĩa maaturaga indo icio magĩe na wonjoria mũnene.
有一位名叫低米丢的银匠,以制造亚底米女神的小银龛为生,这门手艺给他这样的工匠带来了不少生意。
25 Nake agĩcookanĩrĩria andũ acio maaturaga indo icio, hamwe na aruti a wĩra arĩa maarutaga wĩra ũhaanaine na wao, akĩmeera atĩrĩ, “Andũ aya, inyuĩ nĩmũũĩ nĩtuonaga uumithio mũnene kuuma kũrĩ wonjoria ũyũ.
他把同行和相似行业的工人们聚起来,说:“工友们,你们知道,我们就是靠这门生意赚钱。
26 Na nĩmũrona na mũkaigua ũrĩa mũndũ ũyũ ũretwo Paũlũ aiguithĩtie na akahĩtithia andũ aingĩ gũkũ Efeso, na makĩria bũrũri wothe wa Asia akiugaga atĩ ngai iria ithondeketwo nĩ mũndũ ti ngai o na hanini.
毫无疑问,通过你们看见和听见的事情,你们也应该意识到这个叫保罗的人,不仅在以弗所、还几乎在整个亚西亚游说和误导众人,说人类所制造的都不是上帝的创造。
27 Ũgwati ũrĩa ũrĩ ho nĩ atĩ to wonjoria witũ wiki ũkũmenererio, no o na hekarũ ya ngai ya mũndũ-wa-nja ĩrĩa nene ĩĩtagwo Aritemi nĩĩkwagithio kĩene, na ngai ĩyo ya mũndũ-wa-nja yo nyene, ĩrĩa ĩhooyagwo bũrũri-inĩ wothe wa Asia, na thĩ yothe, nĩĩkũimwo ũkaru wayo.”
这不仅导致我们这一行可能会受人鄙视,就连伟大女神亚底米的庙也会遭人摒弃,亚西亚和普天下所敬拜的女神将失去其威严。”
28 Rĩrĩa maaiguire ũguo, makĩngʼũrĩka mũno na makĩanĩrĩra, makiugaga atĩrĩ: “Aritemi wa Aefeso nĩ mũnene!”
这话掀起了众人的怒火,他们高喊到:“以弗所人的亚底米,伟大的神!”
29 Na thuutha wa kahinda kanini itũũra rĩu rĩkĩiyũra inegene. Andũ acio othe makĩnyiita Gayo na Arisitariko arĩa moimĩte Makedonia na Paũlũ, nao makĩhanyũka marĩ ngoro ĩmwe magĩtoonya nyũmba ĩrĩa yagomanagwo nĩ ũndũ wa kuona mĩago.
全城陷入大骚动,他们捉住了与保罗同行的马其顿人该犹和亚里达古,一起冲进了剧场。
30 Paũlũ nĩendaga kwĩyumĩria mbere ya kĩrĩndĩ kĩu, no arutwo makĩmũgiria.
保罗想去直面暴徒,但其他信徒不让他这么做。
31 O na anene amwe a bũrũri wa Asia arĩa maarĩ arata a Paũlũ makĩmũtũmanĩra, makĩmũthaitha ndakagerie gũtoonya nyũmba ĩyo yagomanagwo nĩ ũndũ wa kuona mĩago.
保罗有几名省长官的朋友,也捎来口信,叮嘱他不要去剧场那里。
32 Kĩũngano kĩu gĩkĩaga ũiguano: Amwe maanagĩrĩra makoiga ũũ, na arĩa angĩ makoiga ũũ. Andũ arĩa aingĩ o na matiamenyaga gĩtũmi gĩa gũkorwo hau.
但暴徒们并不知道聚集的原因,如一群无头苍蝇一般,口中胡乱喊叫着。
33 Ayahudi makiumĩria Alekisanda mbere ya kĩrĩndĩ, na andũ amwe a kĩrĩndĩ kĩu makĩanĩrĩra makĩmwĩra ũrĩa egwĩka. Nake akĩmakiria na moko nĩgeetha eyarĩrĩrie mbere yao.
人群中的犹太人把亚历山大推到前面,他做了个让大家安静的手势,想要解释给众人听。
34 No rĩrĩa maamenyire atĩ aarĩ Mũyahudi, othe makĩanĩrĩra na mũgambo ũmwe ihinda ta rĩa mathaa meerĩ makiugaga atĩrĩ, “Aritemi wa Aefeso nĩ mũnene!”
众人认出他是犹太人,便异口同声高喊:“以弗所人的亚底米,伟大的神!”足足喊了两个小时。
35 Karani wa kĩama gĩa itũũra rĩu agĩkiria kĩrĩndĩ kĩu, agĩcooka akĩmeera atĩrĩ: “Andũ aya a Efeso, githĩ thĩ yothe ndĩũĩ atĩ itũũra rĩa Efeso nĩrĩo rĩene hekarũ ĩrĩa ĩtũũragwo nĩ Aritemi ũrĩa mũnene, na mũhianano wake ũrĩa waharũrũkire kuuma igũrũ?
后来书记官设法安抚了民众。他说:“以弗所人呐!你们的城是看守伟大亚底米的神庙,也看守来自天堂的神像。这一点谁不知道呢?
36 Nĩ ũndũ ũcio, kuona atĩ maũndũ macio matingĩkaanĩka-rĩ, mwagĩrĩirwo nĩ gũkira, na mũtikae gwĩka ũndũ wa ihenya.
这些都是不可辩驳的事实,你们应当保持平静,不可冲动行事。
37 Inyuĩ mwarehe andũ aya haha, o na gũtuĩka ti kũiya maiyĩte indo cia hekarũ, kana makaruma ngai iitũ ya mũndũ-wa-nja.
你们抓到这里的两个人,既没有打劫庙宇,也没有亵渎我们的女神。
38 Hakĩrĩ ũguo-rĩ, angĩkorwo Demeterio na andũ acio angĩ marutaga wĩra nake marĩ na mateta igũrũ rĩa mũndũ o wothe, maciirĩro nĩmahingũre na aciirithania marĩ ho. No mamathitange.
如果低米丢和其他工匠想要控告谁,完全可以去找总督或提交法庭,可以在那里提交诉状。
39 Angĩkorwo harĩ na ũndũ ũngĩ mũngĩenda kuuga makĩria ma ũguo, ũcio no ũciirĩirwo kĩama-inĩ kĩa watho.
如果还有其他问题,就应该进行合法的集会予以解决。
40 Ũrĩa kũrĩ rĩu nĩ atĩ, tũrĩ ũgwati-inĩ wa gũthitangĩrwo ngũĩ ĩno ya ũmũthĩ. Na kũrĩ ũguo tũtingĩhota kũheana ũhoro wa thogothogo ĩno, tondũ hatirĩ na gĩtũmi kĩa yo.”
今天的骚乱毫无来由,我们实在无法评判,事实上,我们甚至可能需要为这件事情负责。”
41 Aarĩkia kuuga ũguo, akĩĩra kĩũngano kĩu gĩthiĩ, akĩniina mũcemanio.
说罢这番话,他就让暴徒们散去了。