< 1 Akorinitho 9 >
1 Githĩ niĩ ndirĩ na wĩyathi? Githĩ niĩ ndirĩ mũtũmwo? Githĩ niĩ ndionire Jesũ Mwathani witũ? Anga inyuĩ mũtirĩ maciaro ma wĩra wakwa thĩinĩ wa Mwathani?
୧ନା଼ନୁ ନା଼ ମ଼ନତଲେ ମାଞ୍ଜାଲି ଆ଼ଡଅଁ? ନା଼ନୁ ର଼ ପାଣ୍ତ୍ୱି ଆ଼ତାତେଏଁ ଆ଼ଏ? ନା଼ନୁ ଏ଼ନାଆଁ ମା଼ ପ୍ରବୁ ଜୀସୁଇଁ ମେସାହିଲଅଁ? ମୀରୁ କି ମାହାପୂରୁ ତା଼ଣା ନା଼ କିତି କାମାତି ପା଼ଡ଼େୟି ଆ଼ଏ?
2 O na angĩkorwo andũ arĩa angĩ mationaga ta ndĩ mũtũmwo-rĩ, ti-itherũ niĩ harĩ inyuĩ ndĩ mũtũmwo! Nĩgũkorwo nĩ inyuĩ kĩmenyithia kĩa ũtũmwo wakwa thĩinĩ wa Mwathani.
୨ନା଼ନୁ ଏଟ୍କାତାରି ତା଼ଣା ପାଣ୍ତ୍ୱି ଆ଼ହାହିଲାଆତି ଜିକେଏ, ମିଙ୍ଗେତାକି ନା଼ନୁ ସାତେଏ ପାଣ୍ତ୍ୱି ଆ଼ହାମାନାତେଏଁ, ଇଚିହିଁ ପ୍ରବୁ ତା଼ଣା ମୀରୁ ନା଼ ପାଣ୍ତ୍ୱିଆ଼ହାମାନି ପା଼ଣାତା ୱେ଼ଚାମାନି ବୁଟୁ ମୁଦ୍ରା ଲେହେଁ ଆ଼ହାମାଞ୍ଜେରି ।
3 Gwĩtetera gwakwa harĩ arĩa manjiirithagia nĩ gũkũ:
୩ନାଙ୍ଗେ ନୀହାଁୟି କିୟାନାରିକି ନା଼ନୁ ୱେଣ୍ଡେ ୱେସ୍ତାନି କାତା ଈଦି ।
4 Githĩ ithuĩ tũtirĩ na kĩhooto gĩa kũrĩa na kũnyua?
୪ନା଼ କାମାତାକି ତିଞ୍ଜା ଉଣ୍ତାଲି ମାଙ୍ଗେ ଅଦିକାରା ହିଲେଏ?
5 Githĩ ithuĩ tũtirĩ na kĩhooto kĩa mũndũ gũtwarana rũgendo-inĩ na mũtumia wake mwĩtĩkia, o ta ũrĩa atũmwo arĩa angĩ, na ariũ a nyina na Mwathani, o na Kefa mekaga?
୫ଅ଼ର ପାଣ୍ତ୍ୱି ଆ଼ହାମାନାରି ପ୍ରବୁତି ତାୟିୟାଁ ଅ଼ଡ଼େ କେ଼ପା ଲେହେଁ କ୍ରୀସ୍ତାନା ତାଙ୍ଗିନି ବୀହା ଆ଼ହାଁ ଏ଼ ଇୟାନି ତଲେ ରେ଼ଜାଲି ମାଙ୍ଗେ ଅଦିକାରା ହିଲେଏ କି?
6 Kana no niĩ tũrĩ na Baranaba arĩ o nginya tũrutage wĩra nĩguo tuone ũteithio witũ?
୬ଅ଼ଡ଼େ ଜୀୱୁତା ନୀଡାଲିତାକି କାମାତି ପିସାଲି ନାଙ୍ଗେ ଅ଼ଡ଼େ ବର୍ନବାତି ଅଦିକାରା ହିଲେଏ କି?
7 Nũũ ũtungataga ta mũthigari na akeerĩha na indo ciake we mwene? Nĩ mũndũ ũrĩkũ ũhaandaga mũgũnda wa mĩthabibũ na ndarĩe thabibũ cia mũgũnda ũcio? Ningĩ-rĩ, nĩ kũrĩ mũndũ ũrĩithagia rũũru na ndanyue iria rĩa rũũru rũu?
୭ର଼ ଜୁଜୁ କିନାସି ଜୁଜୁତା ମାନି ବେ଼ଲା ତା଼ନୁଏ ତାଙ୍ଗେତାକି କାର୍ଚୁ କିନେସିକି? ଇଞ୍ଜାଁ ଆମ୍ବାଆସି ଅଙ୍ଗୁରି ବା଼ଡ଼ା କିହାଁ ଏମ୍ବାତି ପା଼ଡ଼େୟି ତିନଅସି କି? ଇଞ୍ଜାଁ ର଼ ଗ଼ଡ଼ୁ ତାନି ମାନ୍ଦାତି ପା଼ଲୁ ଗହ୍ଅସି କି?
8 Ndĩraaria ũhoro ũyũ ndĩ na meciiria ma ũ-mũndũ tu? Githĩ Watho o naguo nduugĩte o ũguo?
୮ନା଼ନୁ ମାଣ୍ସି ଆ଼ହାଁ ଈ ବାରେ କାତା ୱେସିମାଞ୍ଜାଇଁ? ଇଞ୍ଜାଁ ସା଼ସ୍ତେରି ଜିକେଏ ଈ ବାରେ କାତା ୱେସିମାଞ୍ଜେଏ କି?
9 Nĩgũkorwo nĩ kwandĩkĩtwo watho-inĩ wa Musa atĩrĩ, “Ndũkanohe ndegwa kanua hĩndĩ ĩrĩa ĩkũranga ngano ĩkĩmĩhũũra.” Ngai akiuga ũguo-rĩ, nĩ ndegwa aracaaĩra?
୯ଇଚିହିଁ ମ଼ସାତି ମେ଼ରାତା ଇଲେଇଞ୍ଜିଁ ରା଼ସ୍କି ଆ଼ହାମାନେ, “ନ଼ର୍ପିମାନି କ଼ଡିତି ଗୂତିତା କ଼ତ୍ରା ଦହ୍ଆଦୁ,” ମାହାପୂରୁ ୱାର୍ଇ ଏ଼ କ଼ଡିତି ଅଣ୍ପିମାନେସି କି?
10 Ti-itherũ oigaga ũguo nĩ ũndũ witũ, githĩ tiguo? Ĩĩ-ni, ũndũ ũyũ waandĩkirũo nĩ ũndũ witũ, tondũ rĩrĩa mũrĩmi ekũrĩma, nake mũhũũri ngano amĩhũũrage-rĩ, nĩ kwagĩrĩire mekage ũguo marĩ na kĩĩrĩgĩrĩro atĩ nĩmakagayana magetha.
୧୦ଏ଼ୱାସି ଈଦାଆଁ ମାଙ୍ଗେତାକି ୱେସା ମାଞ୍ଜଅସି? ହାଅ, ମାଙ୍ଗେତାକି ଈଦି ରା଼ସ୍କି ଆ଼ହାମାନେ, ଏ଼ନାଆଁତାକି ଇଚିହିଁ ଆମ୍ବାଆସି ତା଼ସା କିନେସି ଆ଼ସା ତଲେ ତା଼ସା କିନାୟିମାନେ, ଅ଼ଡ଼େ ନ଼ର୍ପିନାସି ଗାଡି ବା଼ଗା ବେଟାଆ଼ହାଲି କ଼ତ୍ରା ଦହ୍ନେସି ।
11 Tũngĩkorwo ithuĩ nĩtũhaandĩte mbeũ ya kĩĩroho thĩinĩ wanyu-rĩ, kaĩ akĩrĩ ũndũ mũnene ithuĩ tũngĩgetha indo cia gũtũũria mwĩrĩ kuuma kũrĩ inyuĩ?
୧୧ମା଼ମ୍ବୁ ମିଙ୍ଗେତାକି ନେହିଁ ଜୀୱୁତି ବିଚା ମାଟା ମାଟାମାନମି, ଅ଼ଡ଼େ ମୀ ତା଼ଣାଟି ଈ ଦାର୍ତିତି ତା଼ସା ଦା଼ତିହିଁ ଏ଼ଦି ଏ଼ନି କାଜା କାତା ଆ଼ଏକି?
12 Angĩkorwo andũ angĩ marĩ na kĩhooto gĩa gũteithio nĩ inyuĩ-rĩ, ithuĩ githĩ tũtikĩagĩrĩirwo nĩgũteithio makĩria? No ithuĩ tũtiahũthĩrire kĩhooto kĩu. Handũ ha ũguo-rĩ, nĩ gũkirĩrĩria tũkiragĩrĩria ũndũ o wothe nĩguo tũtikae kũhĩngĩca Ũhoro-ũrĩa-Mwega wa Kristũ.
୧୨ଏଟ୍କା ଲ଼କୁ ମୀ ତା଼ଣାଟି ବା଼ଗା ବେଟାଆ଼ହାଲି ଅଦିକାରା ମାଚିହିଁ, ଏ଼ଦାଆଁ କିହାଁ ଆଗାଡ଼ା ବେଟାଆ଼ହାଲି ମା଼ ଅଦିକାରା ହିଲେଏ କି? ଆ଼ତିଜିକେଏ ମା଼ମ୍ବୁ ଏ଼ ଅଦିକାରା ଲେ଼ମ୍ବା ହିଲଅମି । ସାମା ଏ଼ନିକିଁ ମା଼ମ୍ବୁ କ୍ରୀସ୍ତତି ନେହିଁ କାବ୍ରୁ ୱେ଼ଙ୍ଗି କିନି କାମାତା ଏ଼ନି ବା଼ଦା ୱା଼ଆପେ ଇଞ୍ଜିଁ ବାରେ ଅ଼ର୍ହିମାନମି
13 Kaĩ inyuĩ mũtooĩ atĩ andũ arĩa marutaga wĩra thĩinĩ wa hekarũ marutaga irio ciao kuuma kũu hekarũ, nao arĩa matungataga kĩgongona-inĩ magayanaga kĩrĩa kĩrutĩtwo kĩgongona-inĩ?
୧୩ଆମ୍ବାଆରି ଦେ଼ୱୁଡ଼ିତା ପୂଜା କିନାରି ଏ଼ୱାରି ଦେ଼ୱୁଡ଼ିତି ରା଼ନ୍ଦା ବେଟାଆ଼ନେରି, ଇଞ୍ଜାଁ ଆମ୍ବାଆରି ପୂଜା କିନାରି ପୂଜା କିହାଲି ପୂଜା ପିଣ୍ତାତା ଇଟିତି ବ଼ଗୁତି ବା଼ଗା ବେଟାଆ଼ନେରି, ଇଞ୍ଜିଁ ମୀରୁ ପୁଞ୍ଜାହିଲଅତେରି କି?
14 O ta ũguo-rĩ, Mwathani nĩathanĩte atĩ arĩa mahunjagia Ũhoro-ũrĩa-Mwega nĩmagĩrĩirwo kuonaga gĩa kũmatũũria kuuma kũrĩ Ũhoro-ũrĩa-Mwega.
୧୪ଏଲେକିହିଁଏ ଆମ୍ବାଆରି ନେହିଁ କାବ୍ରୁତି ୱେ଼କ୍ହି ମାନେରି, ଏ଼ୱାରି ନେହିଁ କାବ୍ରୁ ୱେ଼କ୍ନି ତା଼ଣାଟିଏ ନୀଡିନେରି, ଈ କାତା ପ୍ରବୁ ହୁକୁମି ହୀହାମାନେସି ।
15 No niĩ ndirĩ ndaahũthĩra kĩhooto o na kĩmwe gĩa cio. Ningĩ ndiraandĩka ũhoro ũyũ ndĩ na kĩĩrĩgĩrĩro atĩ nĩmũkũnjĩka maũndũ ta macio. Nĩ kaba ngue gũkĩra mũndũ o naũ agirie ndĩĩrahĩre ũndũ ũcio.
୧୫ସାମା ନା଼ନୁ ଈ ବାରେ ଏ଼ନାଆଁୱା ଲେ଼ମ୍ବାହିଲଅଁ, ଅ଼ଡ଼େ ନାଙ୍ଗେତାକି ଏଲେ କିୱିଆ଼ପେ, ଏ଼ଦାଆଁତାକି ରା଼ଚିମାଞ୍ଜଅଁ; ଇଚିହିଁ ଆମ୍ବାଆରି ନା଼ ନେହିଁ ବଡପଣତି ଉଜେଏ କିନି କିହାଁ ନା଼ନୁ ହା଼ହାହାନାୟି ନେହେଁ ।
16 No rĩrĩ, ndingĩhota kwĩraha rĩrĩa ngũhunjia Ũhoro-ũrĩa-Mwega, nĩgũkorwo nĩhatagĩrĩrio mũno ndĩũhunjie. Na niĩ ingĩaga kũhunjia Ũhoro-ũrĩa-Mwega kaĩ ndagĩa na haaro-ĩ!
୧୬ଇଚିହିଁ ନା଼ନୁ ନେହିଁ କାବ୍ରୁ ୱେ଼କ୍ଇଁ, ଏମ୍ବାଆଁ ନା଼ ବଡପଣ ଆ଼ନାୟି ହିଲେଏ, ଏ଼ନାଆଁତାକି ଇଚିହିଁ ଏ଼ଦାଆଁ କିହାଲି ହୁକୁମି ବେଟାଆ଼ହାମାଇଁ, ଇଞ୍ଜାଁ ନା଼ନୁ ନେହିଁ କାବ୍ରୁ ୱେ଼କ୍ଆତେଏଁ ଇଚିହିଁ ନା଼ନୁ ଏଚେକା ଡଣ୍ତ ବେଟାଆ଼ନାତେଏଁ ।
17 Ingĩhunjia nĩ ũndũ wa kwĩyendera-rĩ, ndaheo mũcaara; no angĩkorwo ti na ũndũ wa kwĩyendera-rĩ, niĩ no kũhingia ndĩrahingia ũndũ ũrĩa ndĩhokeirwo.
୧୭ଇଚିହିଁ ନା଼ନୁ ଜାହାରା ମ଼ନତଲେ ଈ କାମା କିଇଁ, ଆତିହିଁ ନାଙ୍ଗେତାକି ଦା଼ନା ମାନେ; ସାମା ନା଼ନୁ ନା଼ ମ଼ନତଲେ କାମା କିଆତିହିଁ ଜିକେଏ ମାହାପୂରୁ ନାଙ୍ଗେ ସେ଼ବାକିନି କାମାତି ବ଼ଜୁ ହେର୍ପା ମାଞ୍ଜାନେସି ।
18 Hakĩrĩ ũguo-rĩ, mũcaara wakwa ũkĩrĩ kĩ? Nĩ atĩrĩ: Atĩ harĩ ũhoro wa kũhunjia Ũhoro-ũrĩa-Mwega-rĩ, hunjagie tũhũ itekũrĩhwo, na nĩ ũndũ ũcio njage gwĩtagia kĩhooto gĩakwa rĩrĩa ngũhunjia Ũhoro-ũrĩa-Mwega.
୧୮ଆତିହିଁ ନା଼ ଦା଼ନା ଏ଼ନାୟି? ଏ଼ଦି ଈଦି ନା଼ନୁ ନା଼ ନେହିଁ କାବ୍ରୁତା ମାନି ଅଦିକାରା ଲେ଼ମ୍ବାଆନା ନେହିଁ କାବ୍ରୁ ୱେସି ୱେସି ଏ଼ ନେହିଁ କାବ୍ରୁତି ଉଜେଏ ୱେ଼କ୍ଇଁ ।
19 O na gũtuĩka ndĩ muohore na ndirĩ ngombo ya mũndũ-rĩ, niĩ ndĩĩtuaga ngombo ya o mũndũ wothe, nĩguo nguucĩrĩrie andũ aingĩ o ta ũrĩa kwahoteka.
୧୯ନା଼ନୁ ଆମ୍ବାଆରି ହ଼ଲେଏଣା ଆ଼ଆତି ଜିକେଏ, ଏ଼ନିକିଁ ନା଼ନୁ ହା଼ରେକା ଗାଡି ଲ଼କୁଣି ବେଟାଆ଼ହାଲି ଆ଼ଡିଇଁ, ଏ଼ଦାଆଁତାକି ନା଼ନୁ ଜାହାରାଇଁ ବାରେତି ହ଼ଲେଏସି କିତେଏଁ ।
20 Kũrĩ Ayahudi ndaatuĩkire ta Mũyahudi nĩguo nguucagĩrĩrie Ayahudi. Na kũrĩ arĩa marĩ rungu rwa watho-rĩ, ndaatuĩkire ta mũndũ ũrĩ rungu rwa watho, o na gũtuĩka niĩ mwene ndirĩ rungu rwa watho, nĩguo nguucagĩrĩrie arĩa marĩ rungu rwa watho.
୨୦ଏ଼ନିକିଁ ନା଼ନୁ ଜୀହୁଦିୟାଁଣି କ୍ରୀସ୍ତ ତାକି ଜୀଣା ଆ଼ହାଲି ଆ଼ଡିଇଁ, ଏ଼ଦାଆଁତାକି ଜୀହୁଦି ଲ଼କୁ ନ଼କିତା ନା଼ନୁ ଜୀହୁଦି ଲେହେଁ ଆ଼ହିମାଇଁ; ଏ଼ନିକିଁ ମ଼ସାତି ମେ଼ରାତା ଦସ୍ପି ଆ଼ହାମାନାରାଇଁ ଜୀଣା ଆ଼ହାଲି ଆ଼ଡିଇଁ, ଏ଼ଦାଆଁତାକି ନା଼ନୁ ମେ଼ରାତା ଦସ୍ପି ଆ଼ଆତି ଜିକେଏ ମେ଼ରାତା ଦସ୍ପି ଆ଼ତି ଲ଼କୁଲେହେଁ ଆ଼ତେଏଁ ।
21 Kũrĩ arĩa matarĩ watho-inĩ-rĩ, ndaatuĩkire ta mũndũ ũtarĩ watho-inĩ ũcio, o na gũtuĩka ndirĩ muohore kuuma kũrĩ watho wa Ngai, no ndĩ watho-inĩ wa Kristũ, nĩguo nguucagĩrĩrie arĩa matarĩ watho-inĩ ũcio.
୨୧ଏ଼ନିକିଁ ନା଼ନୁ ମ଼ସାତି ମେ଼ରା ପୁନାଆତି ଏଟ୍କା କୂଡ଼ାତି ଲ଼କୁଣି ବେଟାଆ଼ହାଲି ଆ଼ଡିଇଁ, ଈଦାଆଁତାକି ନା଼ନୁ ମାହାପୂରୁତି ମେ଼ରାତା ହିଲାଆ ଲ଼କୁ ଆ଼ଆନା କ୍ରୀସ୍ତତି ମେ଼ରା ମା଼ନୱି ଆ଼ତିଜିକେଏ ମ଼ସାତି ମେ଼ରାତା ହିଲାଆ ଲ଼କୁ ନ଼କିତା ମ଼ସାତି ମେ଼ରାତା ହିଲାଆ ଲ଼କୁଲେହେଁ ଆ଼ତେଏଁ ।
22 Kũrĩ arĩa matarĩ hinya-rĩ, ndaatuĩkire ta itarĩ hinya nĩguo nguucagĩrĩrie arĩa matarĩ hinya. Nduĩkĩte maũndũ mothe kũrĩ andũ othe nĩgeetha kũngĩhoteka na njĩra ciothe ngerie kũhonokia amwe ao.
୨୨ଏ଼ନିକିଁ ନା଼ନୁ ବା଼ଡ଼୍ୟୁ ହିଲାଆଗାଟାରାଇଁ ଜୀଣା ଆ଼ହାଲି ଆ଼ଡିଇଁ, ଏ଼ଦାଆଁତାକି ବା଼ଡ଼୍ୟୁ ହିଲାଆ ଗାଟାରି ନ଼କିତା ବା଼ଡ଼୍ୟୁ ହିଲାଆଲେହେଁ ଆ଼ତେଏଁ; ଏ଼ନିଇଚିହିଁ ଜିକେଏ ନା଼ନୁ ଏଚର ଜା଼ଣାଇଁ ଗେଲ୍ପାଲି ଆ଼ଡିଇଁ, ଈଦାଆଁତାକି ବାରେ ଲ଼କୁ ଏ଼ନିଲେହେଁତାରି ନା଼ନୁ ଏ଼ୱାରିଲେହେଁ ଆ଼ତେଏଁ ।
23 Njĩkaga maũndũ maya mothe nĩ ũndũ wa Ũhoro-ũrĩa-Mwega, nĩgeetha ngaagaĩrwo irathimo ciaguo.
୨୩ନା଼ନୁ ଏ଼ନିକିଁ ନେହିଁ କାବ୍ରୁତି ବ଼ରତା ଆଣ୍ତାଲି ଆ଼ଡିଇଁ, ଏ଼ଦାଆଁତାକି ନା଼ନୁ ନେହିଁ କାବ୍ରୁତାକି ବାରେ କିଇଁ ।
24 Kaĩ inyuĩ mũtooĩ atĩ andũ arĩa mahĩtahĩtanaga ihenya-inĩ mahanyũkaga othe, no rĩrĩ, no ũmwe wao ũheagwo kĩheo? Kĩhanyũkei na njĩra ĩrĩa ĩngĩtũma mũkaaheo kĩheo.
୨୪ଆମ୍ବାଆରି କାହିନି ତା଼ଣା ହଣ୍ନେରି ଏ଼ୱାରି ବାରେଜା଼ଣା ହଣ୍ନେରି ସାତା, ସାମା ରଅସିଏ ଜୀଣା ଆ଼ହାଁ ଦା଼ନା ବେଟା ଆ଼ନେସି, ଈଦାଆଁ ମୀରୁ ପୁଞ୍ଜାହିଲଅତେରି? ମୀରୁ ଏ଼ନିକିଁ ଦା଼ନା ବେଟାଆ଼ଦେରି ଏ଼ଦାଆଁତାକି ଏଲେକିଁ ହଣ୍ଦୁ ।
25 Mũndũ o wothe ũrĩa ũhĩtahĩtanaga thĩinĩ wa mathako-rĩ, ehataga na akemenyeria maũndũ-inĩ mothe hatarĩ itherũ. Mekaga ũguo nĩguo maheo thũmbĩ ĩtarĩ ya gũtũũra; no ithuĩ twĩkaga ũguo nĩguo tũkaaheo thũmbĩ ya gũtũũra nginya tene.
୨୫ଆମ୍ବାଆସି ବା଼ଦ୍ହାରା ତଲେ କାହିନି ତା଼ଣା ଆଣ୍ଡିନେସି ଏ଼ୱାସି ବାରେ ନେହିଁକିଁ ଜା଼ପିନେସି; ଏ଼ୱାରି ଗା଼ଡ଼େକେଏ ନାସୱି ଆ଼ନି ଟ଼ପେରି ବେଟାଆ଼ହାଲି କାହିମାନେରି; ସାମା ମା଼ର ଏଚେଲାୱା ନା଼ସା ଆ଼ଆଗାଟି ଟ଼ପେରି ବେଟାଆ଼ହାଲି ଏଲେ କିନ ।
26 Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, niĩ ndihanyũkaga ta mũndũ ũtooĩ gĩtũmi gĩa kũhanyũka; na ndirũaga ta mũndũ ũgũikia ngundi ciake o ũguo tũhũ.
୨୬ଏ଼ଦାଆଁତାକି ନା଼ନୁ ହଟିମାଇଁ, ସାମା ଗୁରି ହିଲାଆ ତା଼ଣା ଆ଼ଏ, ନା଼ନୁ ମୁଟିତଲେ କୁତ୍କି ଆ଼ନି ଜୁଜୁ କିହିମାଇଁ, ସାମା ୱାର୍ଇ ଗା଼ଲିତି ୱେ଼ନି ଲ଼କୁଲେହେଁ ଆ଼ଏ ।
27 Aca, nĩ mwĩrĩ wakwa hũũraga ngaũtua ngombo yakwa, nĩgeetha ndaarĩkia kũhunjĩria andũ arĩa angĩ-rĩ, niĩ mwene ndikanatuĩke wa kũregwo nyimwo kĩheo.
୨୭ଏଟ୍କା ଲ଼କୁତା଼ଣା ନେହିଁ କାବ୍ରୁ ୱେସିହିଁ ନା଼ନୁ ଏ଼ନିକିଁ ଅ଼ପାଆ ଗାଟାତେଏଁ ଆ଼ଅଁ ଏ଼ଦାଆଁତାକି ନା଼ ଆଙ୍ଗାତି କସ୍ତ ବା଼ଦା ହୀହାନା ଲକ୍ହିମାଇଁ ।