Sprueche 22

1 Ein guter Name ist wertvoller als großer Reichtum, und Anmut ist besser als Silber und Gold.

ناوبانگی چاک لە دەوڵەمەندی گەورە خوازراوترە، ڕێزیش لە زێڕ و زیو باشترە.

2 Reiche und Arme begegnen einander; der HERR hat sie alle gemacht.

دەوڵەمەند و هەژار لەمەدا یەکدەگرنەوە، دروستکەری هەردووکیان یەزدانە.

3 Der Kluge sieht das Unglück und verbirgt sich; aber die Einfältigen tappen hinein und müssen es büßen.

ژیر خراپە دەبینێت و خۆی دەشارێتەوە، بەڵام ساویلکە مل پێوەدەنێت و سزا دەدرێ.

4 Der Lohn der Demut und der Furcht des HERRN ist Reichtum, Ehre und Leben.

پاداشتی بێفیزی و لەخواترسی دەوڵەمەندی و ڕێزداری و ژیانە.

5 Dornen und Schlingen sind auf dem Wege des Verkehrten; wer seine Seele bewahren will, bleibe fern davon!

چقڵ و تەڵە لە ڕێگای پیاوی خواردایە، بەڵام ئەوەی خۆی بپارێزێت لێی دوور دەکەوێتەوە.

6 Gewöhnt man einen Knaben an den Weg, den er gehen soll, so läßt er nicht davon, wenn er alt wird!

منداڵ لەسەر ئەو ڕێگایە ڕابهێنە کە پێویستە بیگرێت، پیریش بێت لێی لا نادات.

7 Der Reiche herrscht über die Armen, und wer borgt, ist des Gläubigers Knecht.

دەوڵەمەند بەسەر هەژاردا حوکم دەکات، قەرزاریش کۆیلەی خاوەن قەرزە.

8 Wer Unrecht sät, wird Unheil ernten, und die Rute seines Übermuts liegt bereit.

ئەوەی ناڕەوایی بچێنێت دروێنەی خراپە دەکات، کوتەکی تووڕەییشی دەفەوتێت.

9 Gesegnet wird der Mitleidige; denn er gibt dem Armen von seinem Brot.

ئەوەی چاوتێر بێت بەرەکەتدار دەبێت، چونکە لە نانی خۆی دەداتە هەژار.

10 Vertreibe den Spötter, so nimmt der Streit ein Ende, und das Zanken und Schmähen hört auf.

گاڵتەجاڕ دەربکە، ناکۆکی دەڕوات، دووبەرەکی و ڕیسواییش نامێنێت.

11 Wer Herzensreinheit liebt und anmutige Lippen hat, dessen Freund ist der König.

ئەوەی حەزی لە دڵپاکی بێت و قسەی شیرین بێت، پاشا دەبێتە دۆستی.

12 Die Augen des HERRN behüten die Erkenntnis, aber er verwirrt die Reden des Betrügers.

چاوی یەزدان چاودێری زانیاری دەکات، بەڵام قسەی ناپاکان سەرەوژێر دەکات.

13 Der Faule spricht: «Es ist ein Löwe draußen; der könnte mich auf offener Straße zerreißen!»

تەمبەڵ دەڵێت: «شێرێک لە دەرەوەیە! ئەگەر بچمە گۆڕەپانەکان دەکوژرێم!»

14 Ein Hurenmaul ist eine tiefe Grube; wen der HERR strafen will, der fällt hinein.

دەمی ژنی بەدڕەوشت چاڵێکی قووڵە، ئەوەی بەر تووڕەیی یەزدان بکەوێت دەکەوێتە ناوی.

15 Torheit steckt dem Knaben im Herzen; aber die Rute der Zucht wird sie ihm austreiben.

گێلی بە دڵی منداڵەوە گرێدراوە، بەڵام گۆچانی تەمبێکردن دووری دەخاتەوە لێی.

16 Wer einen Armen drückt, bereichert ihn; wer einem Reichen gibt, schadet ihm nur.

ئەوەی زۆرداری لە هەژار بکات بۆ ئەوەی بۆ خۆی زیاد بکات و ئەوەی بە دەوڵەمەند ببەخشێت، بێگومان هەردووکیان بەرەو نەبوونییە.

17 Neige dein Ohr und höre die Worte der Weisen, und dein Herz merke auf meine Lehre!

گوێ شل بکە و قسەی دانایان ببیستە، دڵت بدە زانیاری من،

18 Denn das ist lieblich, wenn du sie in deinem Innern bewahrst, wenn sie allzumal bereitstehen auf deinen Lippen.

چونکە جوانە ئەگەر لە ناختدا هەڵیبگریت و تێکڕا لەسەر لێوەکانت بچەسپێن.

19 Damit du dein Vertrauen auf den HERRN setzest, lehre ich dich heute, ja, dich!

بۆ ئەوەی پشتبەستنت بە یەزدان بێت، ئەمڕۆ تۆ فێر دەکەم، بەڵێ تۆ.

20 Habe ich dir nicht Vortreffliches geschrieben mit Ratschlägen und Lehren,

ئایا سی پەندم بۆ نەنووسیوی سەبارەت بە ڕاوێژ و زانیاری،

21 daß ich dir kundtäte die zuverlässigen Worte der Wahrheit, damit du wahrheitsgetreuen Bescheid gebest denen, die dich senden?

بۆ ئەوەی دروستی قسەی ڕاستیت فێر بکەم، هەتا وەڵامە ڕاستییەکان بدەیتەوە ئەوانەی کە تۆیان ناردووە؟

22 Beraube den Schwachen nicht, weil er schwach ist, und unterdrücke den Elenden nicht im Tor!

هەژار تاڵان مەکە لەبەر هەژارییەکەی و نەبوون وردوخاش مەکە لە دادگا،

23 Denn der HERR wird ihre Sache führen und wird denen, die sie berauben, das Leben rauben.

چونکە یەزدان بەرگری لە کێشەکەیان دەکات و ئەوانەی تاڵانیان دەکەن گیانیان تاڵان دەکات.

24 Geselle dich nicht zu einem Zornmütigen und begib dich zu keinem Hitzkopf,

مەبە برادەری کەسی تووڕە، هاوڕێیەتی کەسی هەڵچوو مەکە،

25 damit du dir nicht seinen Wandel angewöhnest und er dir nicht zum Fallstrick deiner Seele werde.

نەوەک لە ڕێچکەی ئەوان ڕابێیت، خۆت تووشی تەڵە بکەیت.

26 Sei nicht unter denen, welche in die Hand geloben, die sich für Schulden verbürgen;

لەوانە مەبە کە تەوقە دەکەن، دەستەبەری قەرزی خەڵک مەکە.

27 denn wenn du nicht bezahlen kannst, warum soll man dir dein Bett wegnehmen?

ئەگەر نەتبوو بیدەیتەوە، بۆچی نوێنەکەی ژێرت ببردرێت.

28 Verrücke die ewige Grenze nicht, welche deine Väter gemacht haben.

سنووری کۆن مەگوازەوە، ئەوەی باوباپیرانت دایانناوە.

29 Siehst du jemand emsig in seinem Geschäft, der darf sich vor Könige stellen; er wird nicht bei unbedeutenden Leuten dienen.

ئایا ئەو کەسەت بینیوە بە دەستوبردە لە کارەکەی؟ لەبەردەم پاشاکان ڕادەوەستێت، نەک لەبەردەم خەڵکی بێ ناوبانگ.