Sprueche 22

1 Ein guter Ruf ist köstlicher denn großer Reichtum, und Gunst besser denn Silber und Gold.

Lepsze jest dobre imię, niż bogactwa wielkie; a przyjaźń lepsza, niż srebro i złoto.

2 Reiche und Arme müssen untereinander sein; der HERR hat sie alle gemacht.

Bogaty i ubogi spotkali się z sobą; ale Pan jest obydwóch stworzycielem.

3 Der Kluge sieht das Unglück und verbirgt sich; die Unverständigen gehen hindurch und werden beschädigt.

Ostrożny widząc złe ukrywa się; ale prostacy wprost idąc wpadają w szkodę.

4 Wo man leidet in des HERRN Furcht, da ist Reichtum, Ehre und Leben.

Pokory i bojaźni Pańskiej nagrodą jest bogactwo, i sława i żywot.

5 Stachel und Stricke sind auf dem Wege des Verkehrten; wer sich aber davon fernhält, bewahrt sein Leben.

Ciernie i sidła są na drodze przewrotnego; kto strzeże duszy swej, oddala się od nich.

6 Wie man einen Knaben gewöhnt, so läßt er nicht davon, wenn er alt wird.

Ćwicz młodego według potrzeby drogi jego; bo gdy się zstarzeje, nie odstąpi od niej.

7 Der Reiche herrscht über die Armen; und wer borgt, ist des Leihers Knecht.

Bogaty nad ubogimi panuje; ale ten, co pożycza, sługą bywa tego, który mu pożycza.

8 Wer Unrecht sät, der wird Mühsal ernten und wird durch die Rute seiner Bosheit umkommen.

Kto sieje nieprawość, żąć będzie utrapienie, a rózga gniewu jego ustanie.

9 Ein gütiges Auge wird gesegnet; denn er gibt von seinem Brot den Armen.

Oko dobrotliwe, toć będzie ubłogosławione; bo udziela chleba swego ubogiemu.

10 Treibe den Spötter aus, so geht der Zank weg, so hört auf Hader und Schmähung.

Wyrzuć naśmiewcę, a ustanie zwada; owszem uspokoi się swar i pohańbienie.

11 Wer ein treues Herz und liebliche Rede hat, des Freund ist der König.

Kto miłuje czystość serca, a jest wdzięczność w wargach jego, temu król przyjacielem będzie.

12 Die Augen des HERRN behüten guten Rat; aber die Worte des Verächters verkehrt er.

Oczy Pańskie strzegą umiejętności; ale przedsięwzięcia przewrotnego podwraca.

13 Der Faule spricht: Es ist ein Löwe draußen, ich möchte erwürgt werden auf der Gasse.

Leniwiec mówi: Lew na dworzu, w pośród ulicy bym był zabity.

14 Der Huren Mund ist eine Tiefe Grube; wem der HERR ungnädig ist, der fällt hinein.

Usta obcych niewiast są dół głęboki; na kogo się Pan gniewa, wpadnie tam.

15 Torheit steckt dem Knaben im Herzen; aber die Rute der Zucht wird sie fern von ihm treiben.

Głupstwo przywiązane jest do serca młodego; ale rózga karności oddali je od niego.

16 Wer dem Armen Unrecht tut, daß seines Guts viel werde, der wird auch einem Reichen geben, und Mangel haben.

Kto ciemięży ubogiego, aby sobie przysporzył, także kto daje bogatemu: pewnie zubożeje.

17 Neige deine Ohren und höre die Worte der Weisen und nimm zu Herzen meine Lehre.

Nakłoń ucha twego, a słuchaj słów mądrych, a serce twoje przyłóż ku nauce mojej;

18 Denn es wird dir sanft tun, wo du sie wirst im Sinne behalten und sie werden miteinander durch deinen Mund wohl geraten.

Boć to będzie uciechą, gdy je zachowasz w sercu twojem, gdy będą społem sporządzone w wargach twoich;

19 Daß deine Hoffnung sei auf den HERRN, erinnere ich dich an solches heute dir zugut.

Aby było w Panu ufanie twoje; oznajmujęć to dziś, a ty tak czyń.

20 Habe ich dir's nicht mannigfaltig vorgeschrieben mit Rat und Lehren,

Izalim ci nie napisał znamienitych rzeczy z strony rad i umiejętności,

21 daß ich dir zeigte einen gewissen Grund der Wahrheit, daß du recht antworten könntest denen, die dich senden?

Abym ci do wiadomości podał pewność powieści prawdziwych, abyś umiał odnosić słowa prawdy tym, którzy cię posłali.

22 Beraube den Armen nicht, ob er wohl arm ist, und unterdrücke den Elenden nicht im Tor.

Nie odzieraj nędznego, przeto że nędzny jest; ani ubogiego w bramie uciskaj.

23 Denn der HERR wird ihre Sache führen und wird ihre Untertreter untertreten.

Albowiem Pan się podejmie sprawy ich, i wydrze duszę tym, którzy im wydzierają.

24 Geselle dich nicht zum Zornigen und halte dich nicht zu einem grimmigen Mann;

Nie bądź przyjacielem gniewliwemu, a z mężem popędliwym nie obcuj,

25 du möchtest seinen Weg lernen und an deiner Seele Schaden nehmen.

Byś snać nie przywykł ścieszkom jego, a nie włożył sidła na duszę swoję.

26 Sei nicht bei denen, die ihre Hand verhaften und für Schuld Bürge werden;

Nie bywaj między tymi, którzy ręczą; ani między rękojmiami za długi;

27 denn wo du es nicht hast, zu bezahlen, so wird man dir dein Bett unter dir wegnehmen.

Bo jeźlibyś nie miał czem zapłacić, przeczżeby kto miał brać pościel twoją pod tobą?

28 Verrücke nicht die vorigen Grenzen, die deine Väter gemacht haben.

Nie przenoś starej granicy, którą uczynili ojcowie twoi.

29 Siehst du einen Mann behend in seinem Geschäft, der wird vor den Königen stehen und wird nicht stehen vor den Unedlen.

Widziałżeś męża rątszego w sprawach swoich? Takowyć przed królami staje, a nie staje przed podłymi.