Proverbes 14

1 La sagesse des femmes édifie la maison; leur folie la renverse de ses propres mains.

ژنی دانا ماڵی خۆی بنیاد دەنێت، گێلیش بە دەستی خۆی کاولی دەکات.

2 Qui craint l’Eternel va droit son chemin; qui le méprise suit des voies obliques.

ئەوەی ڕاستەڕێیەکەی خۆی بگرێت لەخواترسە، بەڵام ئەوەی ڕێگای خۆی خوار بکاتەوە سووکایەتی پێ دەکات.

3 Dans la bouche de l’insensé éclôt l’orgueil; mais les lèvres des sages les en préservent.

گێل بە قسەکانی خۆی تووشی گۆچانی سزادان دەبێت، بەڵام دانایان لێوەکانیان دەیانپارێزن.

4 Faute de bétail, le râtelier reste vide; c’est la vigueur du bœuf qui produit les riches moissons.

کە مانگا نەبێت ئاخوڕ بەتاڵە، دروێنەی زۆریش بە هێزی گایە.

5 Un témoin loyal ne ment pas; un témoin mensonger n’exhale que faussetés.

شایەتی دەستپاک درۆ ناکات، بەڵام شایەتی درۆزن درۆ بڵاو دەکاتەوە.

6 Le persifleur recherche la sagesse: elle lui échappe; mais le savoir est facilement abordable à l’homme intelligent.

گاڵتەجاڕ داوای دانایی دەکات و نایدۆزێتەوە، بەڵام زانیاری بۆ تێگەیشتوو ئاسانە.

7 Quand tu te sépareras d’un homme sot, tu n’auras pas appris ce que c’est que des lèvres raisonnables.

لەبەردەم کەسی گێل دووربکەوە، چونکە لە لێوەکانی زانیاری نابیستیت.

8 C’Est une sagesse chez l’homme prudent de bien discerner sa voie; la sottise des fous est une cause de tromperie.

دانایی ژیر تێگەیشتنی ڕێگای خۆیەتی، بەڵام گێلایەتی گێلەکان فریودانە.

9 Le péché se joue des insensés; parmi les hommes droits règne le contentement.

گێلەکان گاڵتە بە تاوان دەکەن، بەڵام لەنێو سەرڕاستان ڕەزامەندی خودا دەدۆزرێتەوە.

10 Le cœur seul sent l’amertume qui l’envahit; de même ses joies, l’étranger n’y est pour rien.

هەر دڵێک تاڵیێتی گیانی خۆی دەزانێت، کەسیش لە خۆشییەکەیدا بەشداری ناکات.

11 La maison des méchants sera ruinée; la tente des hommes droits est florissante.

ماڵی بەدکارەکان کاول دەبێت، بەڵام ڕەشماڵی سەرڕاستان گەشە دەکات.

12 Tel chemin se présente tout uni devant l’homme et, finalement, il conduit à la mort.

ڕێگا هەیە لەبەرچاوی مرۆڤ ڕاست دیارە، بەڵام کۆتاییەکەی بەرەو مردنە.

13 Même dans le rire le cœur peut souffrir, et la joie elle-même finit en tristesse.

بگرە لە پێکەنینیشدا دڵ تەنگ دەبێت، لەوانەیە کۆتایی خۆشیش خەم بێت.

14 Un cœur dévoyé recueille le fruit de sa conduite; et l’homme de bien trouve sa satisfaction en lui-même.

کەسی ڕاڕا لە ڕێگای خۆی تێر دەبێت، پیاوچاکیش لەوەی کە هەیەتی.

15 Le niais croit tout; l’homme réfléchi considère chacun de ses pas.

ساویلکە بە هەموو قسەیەک بڕوا دەکات، بەڵام ژیر دەڕوانێتە هەنگاوەکانی خۆی.

16 Le sage est craintif et évite le mal; le sot se laisse entraîner et se croit en sûreté.

کەسی دانا لە خودا دەترسێت و لە خراپە لادەدات، بەڵام گێل سەرگەرمە و پشت ئەستوورە.

17 Un homme prompt à la colère fait des sottises; l’homme fertile en roueries s’attire la haine.

کەسی هەڵەشە ڕەفتاری گێلانە دەکات، پیاوی تەڵەکەبازیش مایەی ڕقە.

18 Les niais ont en partage la sottise; la raison est la couronne des gens avisés.

ساویلکەکان میراتگری گێلایەتین، بەڵام ژیرەکان سەریان بە زانیاری دەڕازێنرێتەوە.

19 Les méchants baissent la tête devant les bons; et les impies se tiennent à la porte du juste.

بەدکاران لەبەردەم پیاوچاکان دەچەمێنەوە، خراپەکارانیش لە بەردەرگای کەسی ڕاستودروست.

20 Même pour son intime le pauvre est un objet d’antipathie; mais nombreux sont les amis du riche.

هەژار تەنانەت دراوسێکەشی ڕقی لێی دەبێتەوە، بەڵام دەوڵەمەند دۆستی زۆرە.

21 Qui méprise son prochain est fautif; mais heureux qui prend pitié des humbles!

ئەوەی سووکایەتی بە دراوسێکەی بکات گوناه دەکات، بەڵام خۆزگە دەخوازرێ بەوەی لەگەڵ هەژاران میهرەبانە.

22 Certes, ils font fausse route, ceux qui machinent le mal; amour et bienveillance récompensent ceux qui méditent le bien.

ئایا وێڵ نابن ئەوانەی پیلانی خراپە دادەڕێژن؟ بەڵام خۆشەویستی نەگۆڕ و دڵسۆزی لەگەڵ ئەوانەیە کە پلانی چاکە دادەڕێژن.

23 Tout effort sérieux donne du profit; les vaines paroles ne causent que des pertes.

لە هەموو ماندووبوونێک سوود هەیە، بەڵام تەنها قسەی لێوان بێت بەرەو نەبوونییە.

24 Pour les sages la richesse est une couronne; la folie des sots reste toujours folie.

دەوڵەمەندی تاجی دانایانە، بەڵام گێلایەتی نادانایان دەڕازێنێتەوە.

25 Un témoin véridique sauve des existences; un témoin déloyal débite des faussetés.

شایەتی ڕاستگۆ دەربازکەری خەڵکە، بەڵام ئەوەی درۆ بڵاو دەکاتەوە تەفرەدەرە.

26 La crainte de l’Eternel vaut une place forte; on en fait un abri pour ses enfants.

ئەوەی لە یەزدان بترسێت دڵنیاییەکی بەهێزی هەیە، بۆ کوڕەکانیشی دەبێتە پەناگا.

27 La crainte de l’Eternel est une source de vie; elle éloigne des pièges de la mort.

لەخواترسی کانی ژیانە، بۆ دوورکەوتنەوە لە داوی مردن.

28 Quand la nation s’accroit, c’est une gloire pour le roi; quand la population vient à manquer, c’est une ruine pour le prince.

زۆری گەل شکۆمەندییە بۆ پاشا، بەڵام نەمانی گەل شکستی میرە.

29 Etre longanime, c’est faire preuve de grande intelligence; se montrer irascible, c’est mettre en relief sa sottise.

ئەوەی درەنگ تووڕە بێت باش تێدەگات، بەڵام ئەوەی هەڵەشە بێت گێلایەتی دەردەخات.

30 Un cœur paisible est un gage de vie pour le corps mais la jalousie est la carie des os.

دڵی ئارام ژیان بە جەستە دەبەخشێت، بەڵام ئیرەیی ئێسک کلۆر دەکات.

31 Qui opprime le pauvre outrage son Créateur; qui a pitié de l’indigent l’honore.

ئەوەی ستەم لە هەژار بکات سووکایەتی بە دروستکەرەکەی دەکات، بەڵام ئەوەی لەگەڵ نەدار میهرەبانە ڕێز لە خودا دەگرێت.

32 Le méchant est accablé par son malheur; le juste a confiance jusque dans la mort.

خراپەکار بە خراپەکانی خۆی دەکەوێنرێت، بەڵام کەسی ڕاستودروست لە مردنیشی پەناگای هەیە.

33 La sagesse réside dans un cœur intelligent; elle se fait remarquer parmi les sots.

دانایی لەناو دڵی کەسی تێگەیشتوو دەحەسێتەوە، هەروەها گێلەکان تەنانەت ناواخنیشیان دەزانرێت.

34 La justice grandit une nation; le crime est l’opprobre des peuples.

ڕاستودروستی نەتەوە بەرز دەکاتەوە، بەڵام گوناه شەرمەزاری گەلانە.

35 La faveur du roi va au serviteur intelligent; celui qui agit sans vergogne est l’objet de sa colère.

ڕەزامەندی پاشا بۆ خزمەتکاری وریایە، بەڵام تووڕەبوونی لە خزمەتکاری شەرمەزارە.