< Proverbes 13 >
1 Le fils sage révèle l’instruction de son père, mais le moqueur n’écoute pas la réprimande.
Mwana mayele ayokaka mateya ya tata na ye, kasi mwana oyo atiolaka ayokaka pamela te.
2 Du fruit de sa bouche l’homme goûte le bien, mais le désir des perfides, c’est la violence.
Mbuma ya monoko eleisaka moto bilei ya malamu, kasi molimo ya moto oyo atambolaka na bosembo te ememaka na mobulu.
3 Celui qui veille sur sa bouche garde son âme; celui qui ouvre trop ses lèvres court à sa perte.
Moto oyo abatelaka monoko na ye abatelaka molimo na ye, kasi moto oyo afungolaka monoko na ye makasi akosuka na libebi.
4 Le paresseux à des désirs, et ils ne sont pas satisfaits, mais le désir des hommes diligents sera rassasié.
Moto ya goyigoyi ayokaka baposa, kasi akoki kokokisa yango te; nzokande baposa ya moto ya nzunzu ekokisamaka.
5 Le juste déteste les paroles mensongères; le méchant procure la honte et la confusion.
Moto ya sembo ayinaka maloba ya lokuta, kasi moto mabe amiyinisaka mpe apanzaka soni.
6 La justice garde la voie de l’homme intègre, mais la méchanceté cause la ruine du pécheur.
Bosembo ebatelaka moto oyo atambolaka alima na nzela na ye, kasi mabe ebebisaka bongo ya moto ya masumu.
7 Tel fait le riche qui n’a rien, tel fait le pauvre qui a de grands biens.
Ezali na moto moko oyo asalaka makambo lokola mozwi, nzokande azali na ye ata na eloko moko te; mpe ezali na moto mosusu oyo asalaka makambo lokola mobola, nzokande azali na bozwi mingi.
8 La richesse d’un homme est rançon de sa vie, mais le pauvre n’entend même pas la menace.
Bomengo ya mozwi ebatelaka bomoi na ye, kasi bato mabe batungisaka mobola te.
9 La lumière du juste brille joyeusement, mais la lampe des méchants s’éteint.
Pole ya bato ya sembo engengaka makasi, kasi mwinda ya bato mabe ekufaka.
10 L’orgueil ne produit que des querelles; mais la sagesse est avec ceux qui se laissent conseiller.
Lolendo ememaka kaka na koswana, kasi bato oyo bayokaka toli bazwaka bwanya.
11 La richesse mal acquise s’évanouit, mais celui qui l’amasse peu à peu l’augmente.
Bomengo oyo ezwami na lombangu mpe na nzela ya mabe esilaka noki, kasi bomengo oyo babakisaka na moke-moke ekomaka ebele.
12 L’espoir différé rend le cœur malade, mais le désir accompli est un arbre de vie.
Elikya oyo ekokisami te epesaka bokono na motema, kasi posa oyo ekokisami ezali nzete ya bomoi.
13 Celui qui méprise la parole se perd, mais celui qui respecte le précepte sera récompensé.
Moto oyo atiolaka liloba amiyokisaka pasi, kasi moto oyo atosaka malako akozwa lifuti.
14 L’enseignement du sage est une source de vie, pour échapper aux pièges de la mort.
Mateya ya moto ya bwanya ezali etima ya bomoi, ekangolaka na mitambo ya kufa.
15 Une intelligence cultivée produit la grâce, mais la voie des perfides est rude.
Boyebi ememelaka bato ngolu, kasi nzela ya bato oyo babukaka mibeko ezalaka pasi.
16 Tout homme prudent agit avec réflexion, mais l’insensé étale sa folie.
Moto ya mayele asalaka makambo kolanda boyebi, kasi zoba, atandaka bozoba na ye.
17 Un envoyé méchant tombe dans le malheur, mais un messager fidèle procure la guérison.
Motindami ya mabe akweyaka kati na pasi, kasi motindami ya sembo amemaka lobiko.
18 Misère et honte à qui rejette la correction; celui qui reçoit la réprimande est honoré.
Bobola mpe soni ekomelaka bato oyo baboyaka koyekola, kasi moto oyo andimaka pamela akozwa lokumu.
19 Le désir satisfait réjouit l’âme, et s’éloigner du mal fait horreur aux insensés.
Posa oyo ekokisami esalaka esengo na motema, kasi kokabwana na mabe ezali likambo ya nkele na miso ya zoba.
20 Celui qui fréquente les sages devient sage, mais celui qui se plaît avec les insensés devient méchant.
Moto oyo asanganaka na bato ya bwanya akomaka moto ya bwanya, kasi moto oyo atambolaka nzela moko na bazoba akomona pasi.
21 Le malheur poursuit les pécheurs, mais le bonheur récompense les justes.
Mabe elandaka bato ya masumu, kasi bolamu ezali lifuti ya bato ya sembo.
22 L’homme de bien laisse sont héritage aux enfants de ses enfants; mais la richesse du pécheur est réservée au juste.
Moto oyo asalaka bolamu atikelaka bakitani na ye libula, kasi bomengo ya moto ya masumu ebombamaka mpo na moyengebene.
23 Dans le champ défriché par le pauvre abonde la nourriture, mais il en est qui périssent faute de justice.
Bilanga ya mobola ekoki kobotela ye bilei ebele, kasi ezali na bato oyo bazali kobeba mpo na kozanga bosembo.
24 Celui qui ménage sa verge hait son fils, mais celui qui l’aime le corrige de bonne heure.
Moto oyo aboyaka kobeta mwana na ye fimbu alingaka ye te, kasi moto oyo alingaka mwana na ye abetaka ye.
25 Le juste mange et satisfait son appétit, mais le ventre des méchants éprouve la disette.
Moyengebene aliaka mpe atondaka, kasi libumu ya moto mabe ezalaka na nzala.