Sentencoj 24
1 Ne sekvu malbonajn homojn, Kaj ne deziru esti kun ili;
Don't be jealous of evil people; don't long to spend time with them,
2 Ĉar ilia koro pensas pri perfortaĵo, Kaj ilia buŝo parolas malbonaĵon.
for they think up cruel plans and discuss how to cause trouble.
3 Per saĝo konstruiĝas domo, Kaj per prudento ĝi fortikiĝas;
A house is built by wisdom; its foundation is made secure through understanding.
4 Kaj per sciado la ĉambroj pleniĝas Per ĉia havo grandvalora kaj agrabla.
Its rooms are filled by knowledge with all kinds of valuable and beautiful objects.
5 Homo saĝa havas forton, Kaj homo prudenta estas potenca.
If you have wisdom, you are strong; if you have knowledge, your power increases,
6 Kun pripenso faru militon; Kaj venko venas per multe da konsilantoj.
for with wise guidance you can go to war; you will be victorious by having many good advisors.
7 Tro alta estas la saĝo por malsaĝulo; Ĉe la pordego li ne malfermos sian buŝon.
Wisdom goes over the heads of stupid people; they have nothing to contribute when important matters are discussed.
8 Kiu intencas fari malbonon, Tiun oni nomas maliculo.
Anyone who plans to do evil will be seen as a troublemaker.
9 Malico de malsaĝulo estas peko; Kaj blasfemanto estas abomenaĵo por homo.
Plans thought up by stupid people are sinful. Everyone hates those who are scornful of others.
10 Se vi montriĝis malforta en tago de mizero, Via forto estas ja malgranda.
If you give up in times of trouble, it shows how weak you are.
11 Savu tiujn, kiujn oni prenis por mortigi, Kaj ne fortiriĝu de tiuj, kiuj estas kondamnitaj al morto.
Rescue those who are being led away to be executed; save those who are stumbling on their way to be slaughtered.
12 Se vi diras: Ni tion ne sciis, La esploranto de koroj ja komprenas, Kaj la gardanto de via animo ja scias, Kaj Li redonas al homo laŭ liaj faroj.
If you say, “Look, we didn't know anything about this,” don't you think the God who judges your motives will see what's happening? He who watches over you knows, and he will pay people back for what they've done.
13 Manĝu, mia filo, mielon, ĉar ĝi estas bona; Kaj la mieltavolo estas dolĉa por via gorĝo;
My son, eating honey is good for you; the honeycomb tastes sweet.
14 Tia estas por via animo la sciado de saĝo, se vi ĝin trovis, Kaj ekzistas estonteco, kaj via espero ne pereos.
In the same way, you should know that wisdom is good for you; if you find it, there will be a future for you, and your hope will not be crushed.
15 Ne insidu, ho malvirtulo, kontraŭ la domo de virtulo; Ne ataku lian ripozejon;
Don't be like a criminal waiting to ambush the home of good people; don't attack the place where they live.
16 Ĉar sep fojojn virtulo falos, kaj tamen leviĝos; Sed malvirtuloj implikiĝas en la malfeliĉo.
Those who do right may fall down seven times, and still get up again; but the wicked are brought down by disaster.
17 Kiam falas via malamiko, ne ĝoju, Kaj ĉe lia malfeliĉo via koro ne plezuriĝu;
Don't celebrate when your enemies fall; don't be glad when they trip up,
18 Ĉar eble la Eternulo vidos, kaj tio ne plaĉos al Li, Kaj Li returnos de li Sian koleron.
otherwise when the Lord sees it, he'll be unhappy with you and won't punish your enemies as he planned.
19 Ne koleru kontraŭ malbonfarantoj, Kaj ne enviu la malvirtulojn;
Don't get all upset over the wicked, or be jealous of those who do wrong,
20 Ĉar la malbonulo ne havos estontecon; La lumilo de malvirtuloj estingiĝos.
for evil people have no future—the lamp of the wicked will be snuffed out.
21 Timu, mia filo, la Eternulon kaj la reĝon; Kun ribeluloj ne komunikiĝu.
My son, honor the Lord and the king, and don't join those who are rebellious,
22 Ĉar subite venos ilia pereo; Kaj kiu scias, kiam venos la puno de ambaŭ?
for disaster will suddenly fall on them. Who knows how the Lord and king will punish them?
23 Ankaŭ ĉi tio estas vortoj de saĝuloj: Konsideri personojn ĉe juĝado estas ne bone.
These are more sayings of the wise: Showing favoritism when passing judgment is wrong.
24 Kiu diras al malvirtulo: Vi estas virtulo, Tiun malbenos popoloj, tiun malamos gentoj.
Those who tell the guilty, “You're innocent,” will be cursed by the people and hated by the nation,
25 Sed kiuj faras riproĉojn, tiuj plaĉas, Kaj sur ilin venos bona beno.
while those who convict the guilty will be appreciated, and will receive a rich blessing.
26 Kiu respondas ĝustajn vortojn, Tiu kisas per la lipoj.
An honest answer is a kiss on the lips.
27 Plenumu vian laboron ekstere, Pretigu ĉion sur via kampo; Kaj poste aranĝu vian domon.
Do the work you need to do outside first, then prepare and sow your fields, and only after that start building your house.
28 Ne atestu sen kaŭzo kontraŭ via proksimulo; Ĉu vi trompus per via buŝo?
Don't testify against your neighbors without having a good reason, and don't tell lies.
29 Ne diru: Kiel li agis kontraŭ mi, tiel mi agos kontraŭ li; Mi redonos al la homo laŭ lia faro.
Don't say to yourself, “I'm going to do to him what he did to me! I'll pay him back for what he's done!”
30 Mi pasis tra kampo de homo maldiligenta Kaj tra vinberĝardeno de sensaĝulo;
I walked past the field of a lazy man, past a vineyard of someone with no sense.
31 Kaj jen ĉie elkreskis urtiko, Ĉio estas kovrita de dornoj, Kaj la ŝtona muro estas detruita.
It was all overgrown with thorns, the ground was covered with weeds, and the stone wall had fallen down.
32 Kaj kiam mi vidis, mi prenis ĝin en mian koron, Mi rigardis, kaj ricevis instruon:
As I looked I thought about it, and what I saw taught me a lesson:
33 Iom da dormo, iom da dormeto, Iom da kunmeto de la manoj por kuŝado;
You may say, “Please, just a little more sleep, a little longer snooze, a little more folding of the arms to rest”—
34 Kaj venos via malriĉeco kiel rabisto, Kaj via senhaveco kiel viro armita.
and poverty will attack you like a robber, destitution like an armed warrior.
