Sentencoj 16
1 Al la homo apartenas la projektoj de la koro; Sed de la Eternulo venas la vortoj de la lango.
People plan what they want to do, but Yahweh is the one who decides [MTY] what really will happen.
2 Ĉiuj vojoj de la homo estas puraj en liaj okuloj; Sed la Eternulo esploras la spiritojn.
People may think that their actions are right, but Yahweh really knows why people do what they do.
3 Transdonu al la Eternulo viajn farojn; Tiam viaj entreprenoj staros forte.
(Request/Rely on) Yahweh to direct what you plan to do; [if you do that], you will succeed in what you plan.
4 Ĉiu faro de la Eternulo havas sian celon; Eĉ malvirtulo estas farita por tago de malbono.
Yahweh knows why he does everything that he does; he has even prepared the wicked for the time that he will punish them.
5 Ĉiu malhumilulo estas abomenaĵo por la Eternulo; Kaj li certe ne restos ne punita.
Yahweh hates/detests everyone who is proud [IDM]; you can be certain [IDM] that they will be punished [LIT].
6 Per bono kaj vero pardoniĝas peko; Kaj per timo antaŭ la Eternulo oni evitas malbonon.
Be loyal to Yahweh and faithfully [obey] him; if you do that, he will forgive you for having sinned. If we revere him, nothing evil will happen to us (OR, he will prevent evil things from happening to us).
7 Kiam al la Eternulo plaĉas la vojoj de homo, Li eĉ liajn malamikojn pacigas kun li.
When our behavior pleases Yahweh, he even causes our enemies to act peacefully toward us.
8 Pli bona estas malmulto, sed kun justeco, Ol granda profito, sed maljusta.
It is better to have a small amount of money that is earned honestly than to have a lot of money that is acquired dishonestly.
9 La koro de homo pripensas sian vojon; Sed la Eternulo direktas lian iradon.
People plan what they want to do, but Yahweh directs/determines what they will [really] be able to do.
10 Sorĉo estas sur la lipoj de reĝo; Lia buŝo ne peku ĉe la juĝo.
[If] God directs what a king says, what he decides is [always] right/fair.
11 Ĝusta pesilo kaj ĝustaj pesiltasoj estas de la Eternulo; Ĉiuj pezilŝtonoj en la sako estas Lia faro.
Yahweh wants us to use scales that are correct; the weights in his bag are correct, [because] he made them.
12 Abomenaĵo por reĝoj estas fari maljustaĵon; Ĉar per justeco staras fortike la trono.
Kings detest those who do evil, because [it is people doing what] is fair/right that causes their governments to be [MTY] strong.
13 Al la reĝoj plaĉas lipoj veramaj; Kaj ili amas tiun, kiu parolas la veron.
Kings are delighted to hear people say [MTY] what is true; they love those who say what is right/honest.
14 Kolero de reĝo estas kuriero de morto; Sed homo saĝa igas ĝin pardoni.
If a king becomes angry, he [may] command that someone be executed, [so] wise people will [try to] cause him to be calm.
15 Luma vizaĝo de reĝo estas vivo; Kaj lia favoro estas kiel nubo kun printempa pluvo.
If a king has a smile [MTY] on his face, he will enable people to have a [long] life (OR, he will not order people to be executed); his being pleased [with people] is [as delightful] as rain in the springtime [when seeds are planted].
16 Akiro de saĝeco estas multe pli bona ol oro; Kaj akiro de prudento estas preferinda ol arĝento.
Becoming wise is better than aquiring gold; getting good understanding/insight is better than acquiring silver.
17 La vojo de virtuloj evitas malbonon; Kiu gardas sian vojon, tiu konservas sian animon.
Those whose behavior [MET] is good/right turn away from doing evil; those who guard their conduct [MTY] protect their lives.
18 Antaŭ la pereo iras fiereco; Kaj antaŭ la falo iras malhumileco.
Being proud will (lead to your having/cause you to have) disasters; despising others will result in your being ruined.
19 Pli bone estas esti humila kun malriĉuloj, Ol dividi akiron kun fieruloj.
It is better to be humble and poor than [to associate with] proud [people] and [to become rich by] dividing with them (plunder/goods captured in a battle).
20 Kiu prudente kondukas aferon, tiu trovos bonon; Kaj kiu fidas la Eternulon, tiu estas feliĉa.
Those who heed good teaching/instruction will prosper; happy are those who trust in Yahweh.
21 Kiu havas prudentan koron, tiu estas nomata saĝulo; Kaj agrablaj paroloj plivalorigas la instruon.
People say that those who are wise learn what is right/good behavior, and those who talk pleasantly [are able to] influence others [to do what is right].
22 Saĝo estas fonto de vivo por sia posedanto; Sed la instruo de malsaĝuloj estas malsaĝeco.
Being wise is [like having] a fountain that gives life [MET], but foolish people are punished as a result of their acting foolishly.
23 La koro de saĝulo prudentigas lian buŝon, Kaj en lia buŝo plivaloriĝas la instruo.
Those who are wise think carefully before they talk, and as a result they are able to influence/persuade others [to do what is right].
24 Agrabla parolo estas freŝa mielo, Dolĉa por la animo kaj saniga por la ostoj.
Kind words are like honey [SIM]: We enjoy them both, and both cause our bodies to be healthy/strong.
25 Iufoje vojo ŝajnas ĝusta al homo, Kaj tamen ĝia fino kondukas al la morto.
There are some kinds of behavior [MET] that people think are right, but (walking on those roads [MET]/continually doing those things) causes those people to die.
26 Kiu laboras, tiu laboras por si mem; Ĉar lin devigas lia buŝo.
If a worker (has an appetite/is hungry), that urges him to work hard because he [SYN] wants to [earn money to buy things to] eat.
27 Malbona homo kaŭzas malbonon; Kaj sur liaj lipoj estas kvazaŭ brulanta fajro.
Worthless people plan [ways to cause] trouble [for others], and [even] what they say [injures people] like a hot fire does [SIM].
28 Malica homo disvastigas malpacon; Kaj kalumnianto disigas amikojn.
Deceitful people cause strife/quarreling among other people; those who say false things about other people cause people who are friends to become enemies.
29 Rabemulo forlogas sian proksimulon Kaj kondukas lin sur vojo malbona.
Those who act violently entice/encourage others [to also act violently] and lead them along a road that will end in disaster.
30 Kiu faras signojn per la okuloj, tiu intencas malicon; Kiu faras signojn per la lipoj, tiu plenumas malbonon.
People [sometimes] show with [one of] their eyes [to signal to their friends that they are] planning to do something to harm [others]; they smirk when they are about to do something evil.
31 Krono de gloro estas la grizeco; Sur la vojo de justeco ĝi estas trovata.
Gray hair is [like] a glorious crown [MET] that is given to people who have always behaved righteously.
32 Pacienculo estas pli bona ol fortulo; Kaj kiu regas sian spiriton, tiu estas pli bona ol militakiranto de urbo.
Those who do not become angry quickly are better than those who are powerful; it is better to (control your temper/keep yourself from becoming very angry) than to conquer a city.
33 Sur la baskon oni ĵetas loton; Sed ĝia tuta decido estas de la Eternulo.
People (cast lots/throw marked stones) [to decide what should be done], but God is the one who truly decides what will happen.
