Ijob 28
1 La arĝento havas lokon, kie oni ĝin elakiras; Kaj la oro havas lokon, kie oni ĝin fandas.
“It is true that there are places where men dig to find silver, and there are places where people refine/purify gold [that they have dug].
2 La fero estas ricevata el polvo, Kaj el ŝtono oni fandas la kupron.
People dig iron [ore] out of the ground, and they (smelt copper ore/heat copper ore to get the copper from it).
3 Oni faras finon al la mallumo, Kaj rezulte oni trovas la ŝtonojn el grandega mallumo.
Men use lamps while they work far down under the ground to search for the ore inside the mines where it is very dark.
4 Oni fosas kavon tie, kie oni loĝas; Kaj tie, kie paŝas neniu piedo, ili laboras pendante, forgesitaj de homoj.
They dig (shafts/narrow holes very deep down into the ground) in places that are far from where people live, where travelers do not go. They work far away from [other] people, swinging back and forth on ropes [as they descend into the mine shafts].
5 La tero, el kiu devenas pano, Estas trafosata sube kvazaŭ per fajro.
Food grows on the surface of the ground, but down under the ground, [where there is no food, ] the miners make fires to break apart the rocks.
6 Ĝiaj ŝtonoj estas loko de safiroj, Kaj terbuloj enhavas oron.
The stones [that are dug from under the ground] contain (sapphires/very valuable blue stones), and the dirt contains bits of gold.
7 La vojon ne konas rabobirdo, Kaj la okulo de falko ĝin ne vidis.
[Some birds have very good eyes, ] but even hawks do not know [where the mines are], and falcons/vultures have not seen those places.
8 Ne paŝis sur ĝi sovaĝaj bestoj, Ne iris sur ĝi leono.
Lions or [other] proud wild animals have not walked on the roads near those mines.
9 Sur rokon oni metas sian manon, Oni renversas montojn de ilia bazo.
Miners tear apart [MTY] very hard rock; [it is as though] they turn the mountains upside down [to get the ore].
10 En rokoj oni elhakas riverojn, Kaj ĉion grandvaloran vidis la okulo de homo.
They cut tunnels through the rocks, and they find (precious/very valuable) things.
11 Oni haltigas la fluon de riveroj, Kaj kaŝitaĵon oni eltiras al la lumo.
They dam up small streams in order that water does not flow, and they bring up into the light valuable things that are hidden [in the ground and in the streams].
12 Sed kie oni trovas la saĝon? Kaj kie estas la loko de prudento?
“But wisdom: Where can people find that? Where can we find out how to truly understand things?
13 La homo ne scias ĝian prezon; Kaj ĝi ne estas trovata sur la tero de vivantoj.
Humans do not know where to find it; no one can find it [here on this earth] where they are living.
14 La abismo diras: Ne en mi ĝi estas; La maro diras: Ĝi ne troviĝas ĉe mi.
[It is as though] water that is deep [inside the earth] and [water that is in] the seas say [PRS], ‘Wisdom is not here!’
15 Oni ne povas doni por ĝi plej bonan oron, Oni ne pesas arĝenton page por ĝi.
[People] cannot buy wisdom by paying for it with silver or gold.
16 Oni ne taksas ĝin per oro Ofira, Nek per multekosta onikso kaj safiro.
Wisdom is worth much more than fine gold from Ophir [land] or other very valuable stones.
17 Ne valoregalas al ĝi oro kaj vitro; Kaj oni ne povas ŝanĝi ĝin kontraŭ vazoj el pura oro.
It is worth much more than gold or beautiful glass, worth more than vases made from fine gold.
18 Koraloj kaj kristalo ne estas atentataj; Kaj posedo de saĝo estas pli valora ol perloj.
Wisdom is worth more than coral or crystal/pure quartz; the price of wisdom is higher/more than the price of pearls.
19 Ne valoregalas al ĝi topazo el Etiopujo; Pura oro ne povas esti ĝia prezo.
The prices of (topaz/very valuable yellow stones) from Ethiopia and of pure gold are lower/less than the price of wisdom.
20 De kie venas la saĝo? Kaj kie estas la loko de prudento?
“So, where does wisdom come from? Where can we find out how to truly understand things?
21 Kaŝita ĝi estas antaŭ la okuloj de ĉio vivanta, Nevidebla por la birdoj de la ĉielo.
No living humans can see it [MTY]; and birds cannot see it while they are flying [MTY].
22 La abismo kaj la morto diras: Per niaj oreloj ni aŭdis nur famon pri ĝi.
[It is as though] the places where people go after they die say [PRS], ‘We have only heard rumors about [where to find wisdom].’
23 Dio komprenas ĝian vojon, Kaj Li scias ĝian lokon;
God [is the only one who] knows how to find wisdom; he knows where it is,
24 Ĉar Li rigardas ĝis la fino de la tero, Li vidas sub la tuta ĉielo.
because he can see things even in the most remote/distant places on the earth; he can see everything that is below the sky.
25 Kiam Li donis pezon al la vento Kaj aranĝis la akvon laŭmezure,
When he decided how strongly the winds should blow, and how much rain would be in the clouds,
26 Kiam Li starigis leĝon por la pluvo Kaj vojon por la fulmo kaj tondro:
and when he decided where rain [should fall], and what path lightning should take [from the clouds down to the ground],
27 Tiam Li vidis ĝin kaj anoncis ĝin, Pretigis ĝin kaj esploris ĝin;
at that time he saw wisdom and decided that it is extremely valuable. He examined it and (approved it/said that it was very good).
28 Kaj Li diris al la homoj: Vidu, timo antaŭ Dio estas saĝo, Kaj evitado de malbono estas prudento.
And [then] he said to humans, ‘Listen! To have an awesome respect for me is [what will enable you to become] wise; and to truly understand everything, you must first turn away from doing what is evil.’”
