Proverbs 1
1 Proverbs of Solomon, son of David, king of Israel:
Исраил падишаси Давутниң оғли Сулайманниң пәнд-несиһәтлири: —
2 For knowing wisdom and instruction, For understanding sayings of intelligence,
Бу пәнд-несиһәтләр саңа әқил-парасәт, әдәп-әхлақни үгитип, сени ибрәтлик сөзләрни чүшинидиған қилиду;
3 For receiving the instruction of wisdom, Righteousness, judgment, and uprightness,
саңа даналиқ, һәққанийлиқ, пәм-парасәт вә дуруслуқниң йолйоруқ-тәрбийисини қобул қилдуриду.
4 For giving to simple ones — prudence, To a youth — knowledge and discretion.
Бу [пәнд-несиһәтләр] наданларни зерәк қилип, яшларни билимлик вә сәзгүр қилиду;
5 (The wise doth hear and increaseth learning, And the intelligent doth obtain counsels.)
буларға қулақ селиши билән даналар билимини ашуриду, йорутулған кишиләр техиму дана мәслиһәткә еришиду,
6 For understanding a proverb and its sweetness, Words of the wise and their acute sayings.
шундақла пәнд-несиһәтләр һәм тәмсилләрниң мәнасини, данишмәнләрниң һекмәтлири һәм тилсим сөзлирини чүшинидиған қилиниду.
7 Fear of Jehovah [is] a beginning of knowledge, Wisdom and instruction fools have despised!
Пәрвәрдигардин қорқуш билимниң башлинишидур; Ахмақлар даналиқни вә тәрбийини көзгә илмайду.
8 Hear, my son, the instruction of thy father, And leave not the law of thy mother,
И оғлум, атаңниң тәрбийисигә қулақ сал, анаңниң сөз-несиһәтидин айрилма;
9 For a graceful wreath [are] they to thy head, And chains to thy neck.
чүнки улар сениң бешиңға тақалған гүл чәмбирәк, бойнуңға есилған марҗан болиду.
10 My son, if sinners entice thee be not willing.
И оғлум, яманлар сени аздурса, уларға әгәшмигин.
11 If they say, 'Come with us, we lay wait for blood, We watch secretly for the innocent without cause,
Әгәр улар: — Жүр, қапқан қуруп адәм өлтүрәйли; Йошурунивелип, бирәр бегуна кәлгәндә урайли!
Тәһтисарадәк уларни жутуветәйли, Сақ болсиму, һаңға чүшкәнләрдәк уларни жиқитайли; (Sheol h7585)
13 Every precious substance we find, We fill our houses [with] spoil,
Улардин хилму-хил қиммәтлик мал-дунияға егә болуп, Өйлиримизни олҗа билән толдуримиз.
14 Thy lot thou dost cast among us, One purse is — to all of us.'
Биз билән шерик бол, Һәмянимиз бир болсун, десә, —
15 My son! go not in the way with them, Withhold thy foot from their path,
И оғлум, уларға йолдаш болма, Өзүңни уларниң изидин нери қил!
16 For their feet to evil do run, And they haste to shed blood.
Чүнки уларниң путлири рәзилликкә жүгүриду, Қолини қан қилиш үчүн алдирайду.
17 Surely in vain is the net spread out before the eyes of any bird.
Һәр қандақ учарқанат туюп қалғанда қапқан қоюш бекар аваричиликтур;
18 And they for their own blood lay wait, They watch secretly for their own lives.
Лекин булар дәл өз қенини төкүш үчүн сақлайду; Өз җанлириға замин болушни күтиду.
19 So [are] the paths of every gainer of dishonest gain, The life of its owners it taketh.
Нәпси йоғинап кәткән һәр бир адәмниң йоллириниң ақивити мана шундақ; [Һарам мал-дуния] өз егилириниң җенини алиду.
20 Wisdom in an out-place crieth aloud, In broad places she giveth forth her voice,
[Бүйүк] даналиқ кочида очуқ-ашкарә хитап қилмақта, Чоң мәйданларда садасини аңлатмақта.
21 At the head of the multitudes she calleth, In the openings of the gates, In the city her sayings she saith:
Коча доқмушлирида адәмләрни чақирмақта, Шәһәр дәрвазилирида сөзлирини җакалимақта: —
22 'Till when, ye simple, do ye love simplicity? And have scorners their scorning desired? And do fools hate knowledge?
И саддилар, қачанғичә мошундақ наданлиққа берилисиләр? Мәсқирә қилғучилар қачанғичә мәсқириликтин һозур алсун? Ахмақлар қачанғичә билимдин нәпрәтләнсун?!
23 Turn back at my reproof, lo, I pour forth to you my spirit, I make known my words with you.
Тәнбиһлиримгә қулақ селип маңған йолуңлардин янған болсаңлар еди! Роһумни силәргә төкүп берәттим, Сөзлиримни силәргә билдүргән болаттим.
24 Because I have called, and ye refuse, I stretched out my hand, and none is attending,
Лекин чақирсам, аңлимидиңлар; Қолумни узартсам, һеч қайсиңлар қаримидиңлар.
25 And ye slight all my counsel, And my reproof ye have not desired.
Несиһәтлиримниң һәммисигә пәрва қилмидиңлар, Тәнбиһимни аңлашни қилчә халимидиңлар.
26 I also in your calamity do laugh, I deride when your fear cometh,
Шуңа, бешиңларға балаю-қаза кәлгәндә күлимән, Вәһимә силәргә йетиши билән мәсқирә қилимән.
27 When your fear cometh as destruction, And your calamity as a hurricane doth come, When on you come adversity and distress.
Һалакәт елип кәлгән вәһимә үстүңләргә чүшкәндә, Вәйранчилиқ силәргә қуюнтаздәк кәлгәндә, Силәр еғир қайғуға вә азапқа муптила болғиниңларда —
28 Then they call me, and I do not answer, They seek me earnestly, and find me not.
У чағда мошу кишиләр мәндин өтүнүп чақириду, Мән пәрва қилмаймән, Мени тәлмүрүп издисиму, тапалмайду.
29 Because that they have hated knowledge, And the fear of Jehovah have not chosen.
Улар билимгә нәпрәтләнгинидин, Пәрвәрдигардин әйминишни таллимиғинидин,
30 They have not consented to my counsel, They have despised all my reproof,
Мениң нәсиһитимни қилчә қобул қилғуси йоқлуғидин, Тәнбиһимгиму пәрва қилмиғиниңлардин,
31 And they eat of the fruit of their way, And from their own counsels they are filled.
Улар өз бешини йәйду, Өз қәстлиридин толуқ азап тартиду;
32 For the turning of the simple slayeth them, And the security of the foolish destroyeth them.
Чүнки саддиларниң йолдин чиқиши өз җениға замин болиду; Ахмақлар раһәтлик турмушидин өзлирини һалак қилиду.
33 And whoso is hearkening to me dwelleth confidently, And [is] quiet from fear of evil!'
Лекин маңа қулақ салғанлар аман-есән яшайду, Балаю-қазалардин, ғәм-әндишләрдин халий болуп, хатирҗәм туриду.
