Proverbs 6
1 My son! if thou hast been surety for thy friend, Hast stricken for a stranger thy hand,
Akong anak, kung gigahin nimo ang imong salapi ingon nga bayad sa utang sa imong silingan, kung nagsaad ka alang sa utang sa usa ka tawo nga wala nimo mailhi,
2 Hast been snared with sayings of thy mouth, Hast been captured with sayings of thy mouth,
imong gilit-ag ang imong kaugalingon pinaagi sa imong saad ug nabihag ka pinaagi sa mga pulong sa imong baba.
3 Do this now, my son, and be delivered, For thou hast come into the hand of thy friend. Go, trample on thyself, and strengthen thy friend,
Kung nabihag ka pinaagi sa imong mga pulong, akong anak, buhata kini ug luwasa ang imong kaugalingon, sanglit nahulog ka man sa kamot sa imong silingan; lakaw ug ipaubos ang imong kaugalingon ug isulti ang imong kahimtang ngadto sa imong silingan.
4 Give not sleep to thine eyes, And slumber to thine eyelids,
Ayaw pakatulga ang imong mga mata ug ayaw papahulaya ang imong mga pilok.
5 Be delivered as a roe from the hand, And as a bird from the hand of a fowler.
Luwasa ang imong kaugalingon sama sa lagsaw gikan sa kamot sa mangangayam, sama sa langgam gikan sa kamot sa mangangayam ug langgam.
6 Go unto the ant, O slothful one, See her ways and be wise;
Tan-awa ang hulmigas, ikaw nga tawong tapulan, hunahunaa ang iyang mga pamaagi, ug pagmanggialamon.
7 Which hath not captain, overseer, and ruler,
Kini walay pangulo, opisyal, o magmamando,
8 She doth prepare in summer her bread, She hath gathered in harvest her food.
apan nag-andam kini ug pagkaon sa ting-init ug sa panahon sa ting-ani nagtigom kini kung unsay kaonon.
9 Till when, O slothful one, dost thou lie? When dost thou arise from thy sleep?
Hangtod kanus-a ka matulog, ikaw nga tawong tapulan? Kanus-a ka man mobangon sa imong pagkatulog?
10 A little sleep, a little slumber, A little clasping of the hands to rest,
“Diyutay nga pagkatulog, diyutay nga pagpahulay, gamay nga pagtiklop sa mga kamot aron sa pagpahulay”—
11 And thy poverty hath come as a traveller, And thy want as an armed man.
ug ang imong kakabos moabot sama sa kawatan ug ang imong panginahanglanon sama sa armadong sundalo.
12 A man of worthlessness, a man of iniquity, Walking [with] perverseness of mouth,
Ang walay hinungdan nga tawo—ang daotang tawo—nagkinabuhi pinaagi sa pagkabaliko sa iyang sinultihan,
13 Winking with his eyes, speaking with his feet, Directing with his fingers,
nagapangidhat ang iyang mga mata, nagasinyas gamit ang iyang mga tiil ug nagatudlo gamit ang iyang mga tudlo.
14 Frowardness [is] in his heart, devising evil at all times, Contentions he sendeth forth.
Nagplano siya ug daotan uban sa iyang malinlahong kasingkasing; kanunay siyang nagabuhat ug kasamok.
15 Therefore suddenly cometh his calamity, Instantly he is broken — and no healing.
Busa sa kalit modangat kaniya ang iyang kalisdanan; sa diyutay nga panahon mabuak siya nga walay kaayohan.
16 These six hath Jehovah hated, Yea, seven [are] abominations to His soul.
Adunay unom ka mga butang nga gidumtan ni Yahweh, pito nga malaw-ay alang kaniya.
17 Eyes high — tongues false — And hands shedding innocent blood —
Ang mga mata sa mapahitas-ong tawo, ang dila nga nagapamakak, mga kamot nga nagpaawas sa dugo sa mga tawong walay sala,
18 A heart devising thoughts of vanity — Feet hasting to run to evil —
ang kasingkasing nga mobuhat ug daotang mga laraw, mga tiil nga dali lang modagan sa pagbuhat ug daotan,
19 A false witness [who] doth breathe out lies — And one sending forth contentions between brethren.
ang saksi nga nagabuga ug mga bakak ug ang tawo nga nagtanom ug kasamok taliwala sa managsoon.
20 Keep, my son, the command of thy father, And leave not the law of thy mother.
Akong anak, tumana ang mando sa imong amahan ug ayaw isalikway ang gitudlo sa imong inahan.
21 Bind them on thy heart continually, Tie them on thy neck.
Kanunay kining ihigot diha sa imong kasingkasing; ihigot kini sa imong liog.
22 In thy going up and down, it leadeth thee, In thy lying down, it watcheth over thee, And thou hast awaked — it talketh [with] thee.
Kung maglakaw ka, mogiya kini kanimo; kung matulog ka, mobantay kini kanimo; ug kung magmata ka, motudlo kini kanimo.
23 For a lamp [is] the command, And the law a light, And a way of life [are] reproofs of instruction,
Kay ang mga pagmando mao ang lampara, ug ang pagtudlo mao ang kahayag; ang pagbadlong sa pagpanton mao ang dalan sa kinabuhi.
24 To preserve thee from an evil woman, From the flattery of the tongue of a strange woman.
Ipahilayo ka niini gikan sa daotang babaye, gikan sa malumo nga mga pulong sa mananapaw.
25 Desire not her beauty in thy heart, And let her not take thee with her eyelids.
Ayaw kaibog diha sa imong kasingkasing sa iyang kaanyag ug ayaw itugot nga madani ka sa iyang mga pilok.
26 For a harlot consumeth unto a cake of bread, And an adulteress the precious soul hunteth.
Ang pakigdulog sa babayeng gabaligya ug dungog nagkantidad lamang sa usa ka tinapay, apan ang asawa sa uban maoy hinungdan nga kawad-an ka sa imong kinabuhi.
27 Doth a man take fire into his bosom, And are his garments not burnt?
Makahimo ba sa pagdala ug kalayo ang tawo sa iyang dughan nga dili masunog ang iyang bisti?
28 Doth a man walk on the hot coals, And are his feet not scorched?
Makahimo ba sa paglakaw sa baga ang tawo nga dili mapaso ang iyang mga tiil?
29 So [is] he who hath gone in unto the wife of his neighbour, None who doth touch her is innocent.
Mao usab ang tawo nga modulog sa asawa sa iyang silingan; ang tawo nga modulog kaniya pagasilotan gayod.
30 They do not despise the thief, When he stealeth to fill his soul when he is hungry,
Ang mga tawo dili motamay sa kawatan kung mangawat kini aron sa pagtagbaw sa iyang panginahanglan sa dihang gutom kini.
31 And being found he repayeth sevenfold, All the substance of his house he giveth.
Apan kung masakpan siya, magbayad gayod siya sa makapito ka pilo sa kung unsa ang iyang gikawat; kinahanglan iyang ihatag ang tanan nga adunay bili diha sa iyang panimalay.
32 He who committeth adultery [with] a woman lacketh heart, He is destroying his soul who doth it.
Ang tawo nga nanapaw walay panabot; ang tawo nga mobuhat niini naglaglag sa iyang kaugalingon.
33 A stroke and shame he doth find, And his reproach is not wiped away,
Mga samad ug kaulawan mao ang angay kaniya ug ang iyang kaulawan dili mawala.
34 For jealousy [is] the fury of a man, And he doth not spare in a day of vengeance.
Kay ang pangabugho makapasuko pag-ayo sa usa ka lalaki; dili siya magpakita ug kaluoy kung manimalos siya.
35 He accepteth not the appearance of any atonement, Yea, he doth not consent, Though thou dost multiply bribes!
Dili siya modawat ug bayad ug dili siya mahaylo, bisan ug hatagan nimo siya ug daghang gasa.
