Proverbs 25
1 Also these are Proverbs of Solomon, that men of Hezekiah king of Judah transcribed: —
Đây cũng là những châm ngôn của Sa-lô-môn, mà các người của Ê-xê-chia, vua Giu-đa sao tả.
2 The honour of God [is] to hide a thing, And the honour of kings to search out a matter.
Giấu kín việc nào, ấy là vinh hiển của Đức Chúa Trời; Nhưng dò xét điều nào, ấy là vinh hiển của các vua.
3 The heavens for height, and the earth for depth, And the heart of kings — [are] unsearchable.
Người ta không thể dò biết bề cao của từng trời, Bề sâu của đất, hay là lòng của các vua.
4 Take away dross from silver, And a vessel for the refiner goeth forth,
Hãy lấy cặn bã khỏi bạc, Thì thợ bạc liền được một khí dụng;
5 Take away the wicked before a king, And established in righteousness is his throne.
Hãy trừ kẻ ác khỏi trước mặt vua, Thì ngôi người sẽ nhờ công bình được lập bền vững.
6 Honour not thyself before a king, And in the place of the great stand not.
Chớ phô mình trước mặt vua, Và đừng ngồi tại chỗ của người cao trọng.
7 For better [that] he hath said to thee, 'Come thou up hither,' Than [that] he humble thee before a noble, Whom thine eyes have seen.
Vì thà người ta nói cùng con rằng: Hãy lên đây, Hơn là người ta hạ con xuống trước mặt vua chúa, mà mắt con đã thấy.
8 Go not forth to strive, haste, turn, What dost thou in its latter end, When thy neighbour causeth thee to blush?
Chớ vội gây ra điều tranh tụng, E rốt cuộc khi kẻ lân cận con đã làm con hổ thẹn, Con sẽ chẳng biết làm chi.
9 Thy cause plead with thy neighbour, And the secret counsel of another reveal not,
Hãy đối nại duyên cớ con với chính kẻ lân cận con, Song chớ tỏ sự kín đáo của kẻ khác;
10 Lest the hearer put thee to shame, And thine evil report turn not back.
E khi người nghe điều ấy sẽ trách con, Và sự sỉ nhục con không hề bôi hết chăng.
11 Apples of gold in imagery of silver, [Is] the word spoken at its fit times.
Lời nói phải thì, Khác nào trái bình bát bằng vàng có cẩn bạc.
12 A ring of gold, and an ornament of pure gold, [Is] the wise reprover to an attentive ear.
Người khôn ngoan quở trách lỗ tai hay nghe, Khác nào một cái vòng vàng, một đồ trang sức bằng vàng ròng vậy.
13 As a vessel of snow in a day of harvest, [So is] a faithful ambassador to those sending him, And the soul of his masters he refresheth.
Sứ giả trung tín với người sai đi, Giống như tuyết mát mẻ trong ngày mùa gặt; Vì người bổ sức linh hồn của chủ mình.
14 Clouds and wind, and rain there is none, [Is] a man boasting himself in a false gift.
Kẻ nào tự khoe khoang giả dối về lễ vật mình, Tợ như có mây có gió, mà không mưa.
15 By long-suffering is a ruler persuaded, And a soft tongue breaketh a bone.
Hằng chậm nóng giận mới khuyên được lòng của quan trưởng; Còn lưỡi mềm dịu bẻ gãy các xương.
16 Honey thou hast found — eat thy sufficiency, Lest thou be satiated [with] it, and hast vomited it.
Nếu con tìm được mật, hãy ăn vừa phải, Kẻo khi ăn no chán, con mửa ra chăng.
17 Withdraw thy foot from thy neighbour's house, Lest he be satiated [with] thee, and have hated thee.
Chớ năng bước chân đến nhà kẻ lân cận con, E người chán con, và trở lòng ghét con chăng.
18 A maul, and a sword, and a sharp arrow, [Is] the man testifying against his neighbour a false testimony.
Kẻ nào đối chứng giả dối cho người lân cận mình, Khác nào một cái búa, một cây gươm, một mũi tên nhọn.
19 A bad tooth, and a tottering foot, [Is] the confidence of the treacherous in a day of adversity.
Tin cậy kẻ bất trung trong ngày hoạn nạn, Giống như răng bị gãy bể, tỉ như chân trẹo đi.
20 Whoso is taking away a garment in a cold day, [Is as] vinegar on nitre, And a singer of songs on a sad heart.
Ai hát cho lòng buồn thảm nghe, Khác nào kẻ lột áo mình khi ngày lạnh, Và như giấm đổ trên diêm tiêu vậy.
21 If he who is hating thee doth hunger, cause him to eat bread, And if he thirst, cause him to drink water.
Nếu kẻ thù nghịch con có đói, hãy cho nó ăn; Nếu có khát, hãy cho nó uống;
22 For coals thou art putting on his head, And Jehovah giveth recompense to thee.
Vì như vậy con chất than cháy đỏ trên đầu nó, Và Đức Giê-hô-va sẽ báo lại cho con.
23 A north wind bringeth forth rain, And a secret tongue — indignant faces.
Gió bắc sanh ra mưa; Còn lưỡi nói hành cách kín đáo gây cho mặt mày giận dữ.
24 Better to sit on a corner of a roof, Than [with] a woman of contentions, and a house of company.
Thà ở một góc trên mái nhà, Hơn là ở chung nhà với người đàn bà hay tranh cạnh.
25 [As] cold waters for a weary soul, So [is] a good report from a far country.
Tin Lành ở xứ xa đến, Giống như nước mát mẻ cho người khát khao.
26 A spring troubled, and a fountain corrupt, [Is] the righteous falling before the wicked.
Người công bình xiêu tó trước mặt kẻ gian ác, Khác nào một suối nước bị dấy đục, một nguồn nước bị hư.
27 The eating of much honey is not good, Nor a searching out of one's own honour — honour.
Aên mật nhiều quá lấy làm chẳng tốt; Và cầu kiếm vinh hiển cho mình ấy gây sự tổn hại.
28 A city broken down without walls, [Is] a man without restraint over his spirit!
Người nào chẳng chế trị lòng mình, Khác nào một cái thành hư nát, không có vách ngăn.
