Proverbs 24
1 Be not envious of evil men, And desire not to be with them.
Nie zazdrość złym ludziom ani nie pragnij z nimi przebywać;
2 For destruction doth their heart meditate, And perverseness do their lips speak.
Ich serce bowiem obmyśla przemoc, a ich wargi mówią o krzywdzie.
3 By wisdom is a house builded, And by understanding it establisheth itself.
Dom buduje się mądrością, a umacnia się rozumem.
4 And by knowledge the inner parts are filled, [With] all precious and pleasant wealth.
Dzięki wiedzy komory będą napełnione wszelkimi kosztownymi i przyjemnymi bogactwami.
5 Mighty [is] the wise in strength, And a man of knowledge is strengthening power,
Mądry człowiek jest silny, a mąż, który ma wiedzę, dodaje siły.
6 For by plans thou makest for thyself war, And deliverance [is] in a multitude of counsellors.
Bo dzięki mądrej radzie poprowadzisz wojnę, a mnóstwo doradców [da ci] wybawienie.
7 Wisdom [is] high for a fool, In the gate he openeth not his mouth.
Mądrość jest dla głupca zbyt wzniosła; nie otwiera ust swoich w bramie.
8 Whoso is devising to do evil, Him they call a master of wicked thoughts.
Kto knuje zło, będzie zwany złośliwym.
9 The thought of folly [is] sin, And an abomination to man [is] a scorner.
Obmyślanie głupoty [jest] grzechem, a szyderca budzi odrazę w ludziach.
10 Thou hast shewed thyself weak in a day of adversity, Straitened is thy power,
Jeśli w dniu ucisku ustaniesz, twoja siła jest słaba.
11 If [from] delivering those taken to death, And those slipping to the slaughter — thou keepest back.
[Jeśli] odmówisz ratunku prowadzonym na śmierć i tym, którzy idą na stracenie;
12 When thou sayest, 'Lo, we knew not this.' Is not the Ponderer of hearts He who understandeth? And the Keeper of thy soul He who knoweth? And He hath rendered to man according to his work.
Jeśli powiesz: Nie wiedzieliśmy o tym; czy ten, który waży serca, nie rozumie? A ten, który strzeże twojej duszy, nie pozna? I czy nie odda człowiekowi według jego uczynków?
13 Eat my son, honey that [is] good, And the honeycomb — sweet to thy palate.
Synu mój, jedz miód, bo jest dobry, i plaster miodu słodki dla twojego podniebienia.
14 So [is] the knowledge of wisdom to thy soul, If thou hast found that there is a posterity And thy hope is not cut off.
Tak [będzie] poznanie mądrości dla twojej duszy; jeśli ją znajdziesz, będzie nagroda, a twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
15 Lay not wait, O wicked one, At the habitation of the righteous. Do not spoil his resting-place.
Nie czyhaj, niegodziwcze, przed mieszkaniem sprawiedliwego, nie burz miejsca jego odpoczynku;
16 For seven [times] doth the righteous fall and rise, And the wicked stumble in evil.
Bo sprawiedliwy upada siedem razy, jednak znowu powstaje; a niegodziwi popadną w nieszczęście.
17 In the falling of thine enemy rejoice not, And in his stumbling let not thy heart be joyful,
Nie ciesz się, gdy twój nieprzyjaciel upadnie, i niech twoje serce się nie raduje, gdy się potknie;
18 Lest Jehovah see, and [it be] evil in His eyes, And He hath turned from off him His anger.
Aby PAN tego nie widział i nie uznał za zło, i nie odwrócił od niego swojego gniewu.
19 Fret not thyself at evil doers, Be not envious at the wicked,
Nie gniewaj się z powodu złoczyńców ani nie zazdrość niegodziwym;
20 For there is not a posterity to the evil, The lamp of the wicked is extinguished.
Bo zły nie otrzyma nagrody, pochodnia niegodziwych zostanie zgaszona.
21 Fear Jehovah, my son, and the king, With changers mix not up thyself,
Synu mój, bój się PANA i króla, a nie przestawaj z chwiejnymi;
22 For suddenly doth their calamity rise, And the ruin of them both — who knoweth!
Bo ich nieszczęście nastąpi nagle, a któż zna upadek obydwóch?
23 These also are for the wise: — To discern faces in judgment is not good.
I to też [należy] do mądrych. Niedobrze jest mieć wzgląd na osobę w sądzie.
24 Whoso is saying to the wicked, 'Thou [art] righteous,' Peoples execrate him — nations abhor him.
Kto mówi niegodziwemu: Jesteś sprawiedliwy, tego będą ludzie przeklinać, a narody będą się nim brzydzić.
25 And to those reproving it is pleasant, And on them cometh a good blessing.
A ci, którzy [go] strofują, będą szczęśliwi i przyjdzie na nich obfite błogosławieństwo.
26 Lips he kisseth who is returning straightforward words.
Pocałują wargi tego, który daje słuszną odpowiedź.
27 Prepare in an out-place thy work, And make it ready in the field — go afterwards, Then thou hast built thy house.
Przygotuj swoją pracę na zewnątrz, a wykonuj ją na swoim polu, a potem buduj swój dom.
28 Be not a witness for nought against thy neighbour, Or thou hast enticed with thy lips.
Nie bądź bez powodu świadkiem przeciw swemu bliźniemu ani nie oszukuj swymi wargami.
29 Say not, 'As he did to me, so I do to him, I render to each according to his work.'
Nie mów: Zrobię mu, jak on mi zrobił, oddam temu człowiekowi według jego uczynku.
30 Near the field of a slothful man I passed by, And near the vineyard of a man lacking heart.
Szedłem koło pola leniwego i koło winnicy nierozumnego;
31 And lo, it hath gone up — all of it — thorns! Covered its face have nettles, And its stone wall hath been broken down.
A oto wszystko zarosło cierniem, pokrzywy pokryły wszystko, a kamienny mur był zburzony.
32 And I see — I — I do set my heart, I have seen — I have received instruction,
Spojrzałem i rozważałem w sercu; obejrzałem i wyciągnąłem naukę.
33 A little sleep — a little slumber — A little folding of the hands to lie down.
Trochę snu, trochę drzemania, trochę założenia rąk, by odpocząć;
34 And thy poverty hath come [as] a traveller, And thy want as an armed man!
A twoje ubóstwo przyjdzie jak podróżny, a niedostatek – jak mąż uzbrojony.
