Proverbs 23
1 When thou sittest to eat with a ruler, Thou considerest diligently that which [is] before thee,
Катта әрбаб билән һәмдәстихан болсаң, Алдиңдики ким екәнлигини убдан ойлан.
2 And thou hast put a knife to thy throat, If thou [art] a man of appetite.
Иштийиң яман болса, Гелиңға пичақ тәңләп турғандәк өзүңни тарт.
3 Have no desire to his dainties, seeing it [is] lying food.
Униң назу-немәтлирини тама қилма, Улар адәм алдайдиған тамақлардур.
4 Labour not to make wealth, From thine own understanding cease, Dost thou cause thine eyes to fly upon it? Then it is not.
Бай болимән дәп өзүңни упратма; Өзүңниң зеһниңни бу ишқа қаратма.
5 For wealth maketh to itself wings, As an eagle it flieth to the heavens.
[Байлиқларға] көз тикишиң биләнла, улар йоқ болиду; Пул-мал дәрвәқә өзигә қанат ясап, Худди бүркүттәк асманға учуп кетәр.
6 Eat not the bread of an evil eye, And have no desire to his dainties,
Ач көзниң ненини йемә, Униң есил назу-немәтлирини тама қилма;
7 For as he hath thought in his soul, so [is] he, 'Eat and drink,' saith he to thee, And his heart [is] not with thee.
Чүнки униң көңли қандақ болғандәк, өзиму шундақ. У ағзида: — Қени, алсила, ичсилә! — десиму, Бирақ көңлидә сени ойлиғини йоқ.
8 Thy morsel thou hast eaten thou dost vomit up, And hast marred thy words that [are] sweet.
Йегән бир жутум таамниму қусуветисән, Униңға қилған чирайлиқ сөзлириңму бекарға кәткән болиду.
9 In the ears of a fool speak not, For he treadeth on the wisdom of thy words.
Ахмаққа йол көрситип салма, Чүнки у әқил сөзлириңни көзгә илмас.
10 Remove not a border of olden times, And into fields of the fatherless enter not,
Қедимдә бекиткән йәрниң пасил ташлирини йөткимә, Житимларниң етизлириғиму аяқ басма;
11 For their Redeemer [is] strong, He doth plead their cause with thee.
Чүнки уларниң Һәмҗәмәт-Қутқузғучиси интайин күчлүктур; У Өзи улар үчүн үстүңдин дәва қилар.
12 Bring in to instruction thy heart, And thine ear to sayings of knowledge.
Несиһәткә көңүл қой, Илим-билимләргә қулақ сал.
13 Withhold not from a youth chastisement, When thou smitest him with a rod he dieth not.
Балаңға тәрбийә бериштин еринмә; Әгәр таяқ билән урсаң, у өлүп кәтмәйду;
Сән уни таяқ билән урсаң, Бәлким уни тәһтисарадин қутқузивалисән. (Sheol h7585)
15 My son, if thy heart hath been wise, My heart rejoiceth, even mine,
И оғлум, дана болсаң, Мениң қәлбим қанчә хуш болар еди!
16 And my reins exult when thy lips speak uprightly.
Ағзиңда орунлуқ сөзләр болса, ич-ичимдин шатлинимән.
17 Let not thy heart be envious at sinners, But — in the fear of Jehovah all the day.
Гуна садир қилғучиларға рәшк қилма, Һәрдайим Пәрвәрдигардин әймиништә турғин;
18 For, is there a posterity? Then thy hope is not cut off.
Шундақ қилғиниңда җәзмән көридиған яхши күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
19 Hear thou, my son, and be wise, And make happy in the way thy heart,
И оғлум, сөзүмгә қулақ селип дана бол, Қәлбиңни [Худаниң] йолиға башлиғин.
20 Be not thou among quaffers of wine, Among gluttonous ones of flesh,
Мәйхорларға арилашма, Нәпси яман гөшхорлар билән барди-кәлди қилма;
21 For the quaffer and glutton become poor, And drowsiness clotheth with rags.
Чүнки һарақкәш билән нәпси яман ахирида йоқсуллуқта қалар, Ғәпләт уйқисиға патқанларға җәндә кийимни кийгүзәр.
22 Hearken to thy father, who begat thee, And despise not thy mother when she hath become old.
Сени тапқан атаңниң сөзини аңла, Анаң қериғанда униңға һөрмәтсизлик қилма.
23 Truth buy, and sell not, Wisdom, and instruction, and understanding,
Һәқиқәтни сетивал, Уни һәргиз сетивәтмә. Даналиқ, тәрбийә вә йорутулушниму ал.
24 The father of the righteous rejoiceth greatly, The begetter of the wise rejoiceth in him.
Һәққаний балиниң атиси чоң хошаллиқ тапар; Дана оғулни тапқан атиси униңдин хурсән болар.
25 Rejoice doth thy father and thy mother, Yea, she that bare thee is joyful.
Ата-анаңни сөйүндүрүп, Сени туққан анаңни хуш қил.
26 Give, my son, thy heart to me, And let thine eyes watch my ways.
И оғлум, қәлбиңни маңа тапшур; Көзлириңму һаятлиқ йоллиримға тикилсун!
27 For a harlot [is] a deep ditch, And a strange woman [is] a strait pit.
Чүнки паһишә аял чоңқур оридур, Бузуқ ят аял тар зиндандур;
28 She also, as catching prey, lieth in wait, And the treacherous among men she increaseth.
Улар қарақчидәк мөкүвелип, Инсанийәт арисидики вапасизларни көпәйтәр.
29 Who hath woe? who hath sorrow? Who hath contentions? who hath plaint? Who hath wounds without cause? Who hath redness of eyes?
Кимдә азап бар? Кимдә дәрд-әләм? Ким җедәл ичидә қалар? Ким налә-пәряд көтирәр? Ким сәвәпсиз ярилинар? Кимниң көзи қизирип кетәр?
30 Those tarrying by the wine, Those going in to search out mixed wine.
Дәл шарап үстидә узун олтарған, Әбҗәш шараптин тетишқа алдириған мәйхорлар!
31 See not wine when it showeth itself red, When it giveth in the cup its colour, It goeth up and down through the upright.
Шарапниң әҗайип қизиллиғиға, униң җамдики җулалиғиға, Кишиниң гелидин шундақ силиқ өткәнлигигә мәптун болуп қалма!
32 Its latter end — as a serpent it biteth, And as a basilisk it stingeth.
Ахирида у зәһәрлик иландәк чеқивалиду, Оқ иландәк нәштирини санҗийду.
33 Thine eyes see strange women, And thy heart speaketh perverse things.
Көз алдиңда ғәлитә мәнзириләр көрүниду, Ағзиңдин қалаймиқан сөзләр чиқиду.
34 And thou hast been as one lying down in the heart of the sea, And as one lying down on the top of a mast.
Худди деңиз-океанларда ләйләп қалғандәк, Йәлкәнлик кеминиң мома яғичи үстидә ятқандәк болисән.
35 'They smote me, I have not been sick, They beat me, I have not known. When I awake — I seek it yet again!'
Сән чоқум: — Бириси мени урди, лекин мән яриланмидим! Бириси мени таяқ билән урди, бирақ ағриғини сәзмидим!» — дәйсән. Бирақ сән йәнә: «Һошумға кәлсәмла, мән йәнила шарапни издәймән! — дәйсән.
