Proverbs 20
1 Wine [is] a scorner — strong drink [is] noisy, And any going astray in it is not wise.
Ang alak ay mangungutya at ang matapang na inumin ay basag-ulero; ang sinumang naliligaw sa pamamagitan ng pag-inom ay hindi matalino.
2 The fear of a king [is] a growl as of a young lion, He who is causing him to be wroth is wronging his soul.
Ang takot sa hari ay katulad ng takot sa batang leon na umaatungal; ang sinumang maging dahilan ng kaniyang galit ay itinatapon ang kaniyang buhay.
3 An honour to a man is cessation from strife, And every fool intermeddleth.
Isang karangalan para sa sinuman ang umiwas sa hindi pagkakasundo, ngunit ang bawat hangal ay sumasali sa isang pagtatalo.
4 Because of winter the slothful plougheth not, He asketh in harvest, and there is nothing.
Ang taong tamad ay hindi nag-aararo sa taglagas; siya ay naghahanap ng isang bunga sa panahon ng tag-ani ngunit hindi magkakaroon nang anuman.
5 Counsel in the heart of a man [is] deep water, And a man of understanding draweth it up.
Ang mga layunin ng puso ng isang tao ay katulad ng malalim na tubig, ngunit ang isang taong may pang-unawa ay aalamin ito.
6 A multitude of men proclaim each his kindness, And a man of stedfastness who doth find?
Maraming tao ang nagpapahayag na sila ay tapat, ngunit sino ang makakahanap ng isang taong matapat?
7 The righteous is walking habitually in his integrity, O the happiness of his sons after him!
Ang taong gumagawa ng tama ay naglalakad sa kaniyang dangal, at ang kaniyang mga anak na lalaki na sumusunod sa kaniya ay masaya.
8 A king sitting on a throne of judgment, Is scattering with his eyes all evil,
Ang isang hari na nakaupo sa trono na ginagampanan ang mga tungkulin ng isang hukom ay pinipili sa kaniyang mga mata ang lahat ng masasama na nasa harapan niya.
9 Who saith, 'I have purified my heart, I have been cleansed from my sin?'
Sino ang maaaring magsabi, “Pinapanatili kong malinis ang aking puso; Ako ay malaya mula sa aking kasalanan”?
10 A stone and a stone, an ephah and an ephah, Even both of them [are] an abomination to Jehovah.
Ang magkakaibang timbang at hindi pantay na mga sukat— parehong kinapopootan ang mga ito ni Yahweh.
11 Even by his actions a youth maketh himself known, Whether his work be pure or upright.
Maging ang isang kabataan ay nakikilala sa kaniyang mga kilos, kung ang kaniyang pag-uugali ay dalisay at matuwid.
12 A hearing ear, and a seeing eye, Jehovah hath made even both of them.
Ang mga tainga na nakakarinig at ang mga mata na nakakakita— parehong ginawa ito ni Yahweh.
13 Love not sleep, lest thou become poor, Open thine eyes — be satisfied [with] bread.
Huwag mahalin ang pagtulog o ikaw ay darating sa paghihirap; buksan mo ang iyong mga mata at ikaw ay magkakaroon ng maraming kakainin.
14 'Bad, bad,' saith the buyer, And going his way then he boasteth himself.
'“Masama! Masama!” sabi ng mga bumibili, pero kapag umalis siya, siya ay nagmamayabang.
15 Substance, gold, and a multitude of rubies, Yea, a precious vessel, [are] lips of knowledge.
Mayroong ginto at kasaganaan sa mamahaling mga bato, ngunit ang mga labi ng kaalaman ay isang mamahaling hiyas.
16 Take his garment when a stranger hath been surety, And for strangers pledge it.
Ang sinumang nagbibigay ng kasiguruhan para sa utang ng iba, kuhanan mo ng damit bilang sangla.
17 Sweet to a man [is] the bread of falsehood, And afterwards is his mouth filled [with] gravel.
Ang tinapay na nakamit sa pamamagitan ng panlilinlang ay matamis sa panlasa, ngunit pagkatapos ang kaniyang bibig ay mapupuno ng graba.
18 Purposes by counsel thou dost establish, And with plans make thou war.
Ang mga plano ay pinagtitibay sa pamamagitan ng payo, at sa marunong na patnubay lamang ay dapat kang makipaglaban.
19 A revealer of secret counsels is the busybody, And for a deceiver [with] his lips make not thyself surety.
Ang tsismis ay nagbubunyag ng mga lihim, at kaya hindi ka dapat makisama sa mga taong nagsasalita ng sobra.
20 Whoso is vilifying his father and his mother, Extinguished is his lamp in blackness of darkness.
Kapag isinusumpa ng isang tao ang kaniyang ama o kaniyang ina, ang kaniyang ilawan ay papatayin sa kalagitnaan ng kadiliman.
21 An inheritance gotten wrongly at first, Even its latter end is not blessed.
Ang isang mana na madaling nakamit sa simula ay gagawa ng mas kaunting kabutihan sa bandang huli.
22 Do not say, 'I recompense evil,' Wait for Jehovah, and He delivereth thee.
Huwag sabihing, “Gagantihan kita para sa pagkakamaling ito!” Hintayin si Yahweh at siya ang sasagip sa iyo.
23 An abomination to Jehovah [are] a stone and a stone, And balances of deceit [are] not good.
Kinamumuhian ni Yahweh ang mga hindi parehas na timbang, at ang hindi tapat na mga timbangan ay hindi mabuti.
24 From Jehovah [are] the steps of a man, And man — how understandeth he his way?
Ang mga hakbang ng isang tao ay pinapatnubayan ni Yahweh; paano niya mauunawaan ang kaniyang paraan kung gayon?
25 A snare to a man [is] he hath swallowed a holy thing, And after vows to make inquiry.
Isang patibong para sa isang tao ang pagsasabi nang padalus-dalos, “Ang bagay na ito ay banal,” at iniisip lamang ang kahulugan pagkatapos niyang masabi ang kaniyang panata.
26 A wise king is scattering the wicked, And turneth back on them the wheel.
Ang marunong na hari ay inihihiwalay ang masama, at pagkatapos sinasagasaan ng panggiik na kariton sa ibabaw nila.
27 The breath of man [is] a lamp of Jehovah, Searching all the inner parts of the heart.
Ang espiritu ng isang tao ay ang ilawan ni Yahweh, hinahanap ang lahat ng kaniyang kaloob-loobang mga bahagi.
28 Kindness and truth keep a king, And he hath supported by kindness his throne.
Ang tipan ng katapatan at pagtitiwala ay nangangalaga sa hari; ang kaniyang trono ay iniingatan sa pamamagitan ng pag-ibig.
29 The beauty of young men is their strength, And the honour of old men is grey hairs.
Ang dangal ng mga kabataang lalaki ay ang kanilang kalakasan, at ang karangyaan ng matatanda ay ang kanilang mga uban.
30 The bandages of a wound thou removest with the evil, Also the plagues of the inner parts of the heart!
Ang mga hampas na sumusugat, nililinis ang kasamaan, at ang mga palo ay nililinis ang mga kaloob-loobang mga bahagi.
