Proverbs 20
1 Wine [is] a scorner — strong drink [is] noisy, And any going astray in it is not wise.
Ang alak ay manunuya, ang matapang na alak ay manggugulo; at sinomang napaliligaw sa kaniya ay hindi pantas.
2 The fear of a king [is] a growl as of a young lion, He who is causing him to be wroth is wronging his soul.
Ang kakilabutan ng hari ay parang ungal ng leon: ang namumungkahi sa kaniya sa galit ay nagkakasala laban sa kaniyang sariling buhay.
3 An honour to a man is cessation from strife, And every fool intermeddleth.
Karangalan sa tao ang magingat sa pakikipagkaalit: nguni't bawa't mangmang ay magiging palaaway.
4 Because of winter the slothful plougheth not, He asketh in harvest, and there is nothing.
Ang tamad ay hindi magaararo dahil sa tagginaw; kaya't siya'y magpapalimos sa pagaani, at wala anoman.
5 Counsel in the heart of a man [is] deep water, And a man of understanding draweth it up.
Payo sa puso ng tao ay parang malalim na tubig; nguni't iibigin ng taong naguunawa.
6 A multitude of men proclaim each his kindness, And a man of stedfastness who doth find?
Maraming tao ay magtatanyag bawa't isa ng kaniyang sariling kagandahang-loob: nguni't sinong makakasumpong sa taong tapat?
7 The righteous is walking habitually in his integrity, O the happiness of his sons after him!
Ang ganap na tao na lumalakad sa kaniyang pagtatapat, mapapalad ang kaniyang mga anak na susunod sa kaniya.
8 A king sitting on a throne of judgment, Is scattering with his eyes all evil,
Ang hari na nauupo sa luklukan ng kahatulan pinananabog ng kaniyang mga mata ang lahat na kasamaan.
9 Who saith, 'I have purified my heart, I have been cleansed from my sin?'
Sinong makapagsasabi, nilinis ko ang aking puso, ako'y dalisay sa aking kasalanan?
10 A stone and a stone, an ephah and an ephah, Even both of them [are] an abomination to Jehovah.
Mga iba't ibang panimbang, at mga iba't ibang takalan, kapuwa mga karumaldumal sa Panginoon.
11 Even by his actions a youth maketh himself known, Whether his work be pure or upright.
Ang bata man ay nagpapakilala sa kaniyang mga gawa, kung ang kaniyang gawa ay magiging malinis, at kung magiging matuwid.
12 A hearing ear, and a seeing eye, Jehovah hath made even both of them.
Ang nakikinig na tainga, at ang nakakakitang mata, kapuwa ginawa ng Panginoon.
13 Love not sleep, lest thou become poor, Open thine eyes — be satisfied [with] bread.
Huwag mong ibigin ang pagtulog, baka ka madukha; idilat mo ang iyong mga mata, at mabubusog ka ng tinapay.
14 'Bad, bad,' saith the buyer, And going his way then he boasteth himself.
Walang halaga, walang halaga, sabi ng mamimili: nguni't pagka nakalayo siya, naghahambog nga.
15 Substance, gold, and a multitude of rubies, Yea, a precious vessel, [are] lips of knowledge.
May ginto, at saganang mga rubi: nguni't ang mga labi ng kaalaman ay mahalagang hiyas.
16 Take his garment when a stranger hath been surety, And for strangers pledge it.
Kunin mo ang kaniyang suot na nananagot sa di kilala; at tanggapan mo ng sanla ang nananagot sa mga di kilala.
17 Sweet to a man [is] the bread of falsehood, And afterwards is his mouth filled [with] gravel.
Tinapay ng kasinungalingan ay matamis sa tao: nguni't pagkatapos ay mabubusog ang kaniyang bibig ng batong lapok.
18 Purposes by counsel thou dost establish, And with plans make thou war.
Bawa't panukala ay natatatag sa pamamagitan ng payo: at sa pamamagitan ng pantas na pamamatnubay ay makikipagdigma ka.
19 A revealer of secret counsels is the busybody, And for a deceiver [with] his lips make not thyself surety.
Ang yumayaong mapaghatid-dumapit ay naghahayag ng mga lihim: kaya't huwag kang makisalamuha sa kaniya na nagbubukang maluwang ng kaniyang mga labi.
20 Whoso is vilifying his father and his mother, Extinguished is his lamp in blackness of darkness.
Siyang sumusumpa sa kaniyang ama o sa kaniyang ina, ang kaniyang ilawan ay papatayin sa salimuot na kadiliman.
21 An inheritance gotten wrongly at first, Even its latter end is not blessed.
Ang mana ay matatamong madali sa pasimula; nguni't ang wakas niyao'y hindi pagpapalain.
22 Do not say, 'I recompense evil,' Wait for Jehovah, and He delivereth thee.
Huwag mong sabihin, ako'y gaganti ng kasamaan: maghintay ka sa Panginoon, at kaniyang ililigtas ka.
23 An abomination to Jehovah [are] a stone and a stone, And balances of deceit [are] not good.
Mga iba't ibang panimbang ay karumaldumal sa Panginoon; at ang sinungaling na timbangan ay hindi mabuti.
24 From Jehovah [are] the steps of a man, And man — how understandeth he his way?
Ang mga lakad ng tao ay sa Panginoon; paano ngang mauunawa ng tao ang kaniyang lakad?
25 A snare to a man [is] he hath swallowed a holy thing, And after vows to make inquiry.
Silo nga sa tao ang magsabi ng walang pakundangan, banal nga, at magsiyasat pagkatapos ng mga panata.
26 A wise king is scattering the wicked, And turneth back on them the wheel.
Ang pantas na hari ay nagpapapanabog ng masama. At dinadala sa kanila ang gulong na panggiik.
27 The breath of man [is] a lamp of Jehovah, Searching all the inner parts of the heart.
Ang diwa ng tao ay ilawan ng Panginoon, na sumisiyasat ng mga pinakaloob na bahagi ng tiyan.
28 Kindness and truth keep a king, And he hath supported by kindness his throne.
Kagandahang-loob at katotohanan ay nagpapalagi sa hari: at ang kaniyang luklukan ay inaalalayan ng kagandahang-loob.
29 The beauty of young men is their strength, And the honour of old men is grey hairs.
Ang kaluwalhatian ng mga binata ay ang kanilang kalakasan: at ang kagandahan ng matanda ay ang ulong may uban.
30 The bandages of a wound thou removest with the evil, Also the plagues of the inner parts of the heart!
Ang mga latay na sumasakit ay lumilinis ng kasamaan: at ang mga hampas ay dinaramdam sa mga pinakaloob na bahagi ng tiyan.
