Proverbs 16
1 Of man [are] arrangements of the heart, And from Jehovah an answer of the tongue.
Ang mga laraw sa kasingkasing iya sa tawo, apan nagagikan kang Yahweh ang tubag sa iyang dila.
2 All the ways of a man are pure in his own eyes, And Jehovah is pondering the spirits.
Ang tanan nga pamaagi sa tawo putli sa iyang kaugalingong panan-aw, apan sukdon ni Yahweh ang espiritu.
3 Roll unto Jehovah thy works, And established are thy purposes,
Itugyan kang Yahweh ang imong mga buluhaton ug ang imong mga laraw magmalamposon.
4 All things hath Jehovah wrought for Himself, And also the wicked [worketh] for a day of evil.
Gibuhat ni Yahweh ang tanang butang nga adunay katuyoan, bisan ang mga daotan sa adlaw sa kalisdanan.
5 An abomination to Jehovah [is] every proud one of heart, Hand to hand he is not acquitted.
Gidumtan ni Yahweh ang tanan nga adunay mapahitas-on nga kasingkasing, bisan tuod makabarog sila nga nagkahiusa, dili sila makalingkawas sa silot.
6 In kindness and truth pardoned is iniquity, And in the fear of Jehovah Turn thou aside from evil.
Pinaagi sa pagkamatinud-anon sa kasabotan ug pagkamasaligan ang sala napasaylo ug pinaagi sa pagkahadlok kang Yahweh ang mga tawo mobiya sa pagkadaotan.
7 When a man's ways please Jehovah, even his enemies, He causeth to be at peace with him.
Kung ang pamaagi sa usa ka tawo nakapahimuot kang Yahweh, himoon niya bisan pa ang kaaway nianang tawhana nga mapasig-uli kaniya.
8 Better [is] a little with righteousness, Than abundance of increase without justice.
Mas maayo pa ang diyutay nga kinitaan uban ang pagkamatarong, kaysa dako nga uban pagkadili matarong.
9 The heart of man deviseth his way, And Jehovah establisheth his step.
Sa iyang kasingkasing, ang tawo naglaraw sa iyang dalan, apan si Yahweh ang mogiya sa iyang mga lakang.
10 An oath [is] on the lips of a king, In judgment his mouth trespasseth not.
Ang pagpanagna anaa sa ngabil sa hari, sa paghukom ang iyang baba dili gayod mosulti ug bakak.
11 A just beam and balances [are] Jehovah's, His work [are] all the stones of the bag.
Ang husto nga sukdanan nagagikan kang Yahweh; ang tibuok nga gibug-aton sa sudlanan mao ang iyang bulohaton.
12 An abomination to kings [is] doing wickedness, For by righteousness is a throne established.
Kung ang mga hari magbuhat ug daotan nga mga butang, mao kana ang butang nga hinginlan, tungod kay ang trono gitukod sa pagbuhat ug maayo.
13 The delight of kings [are] righteous lips, And whoso is speaking uprightly he loveth,
Ang hari malipay sa ngabil nga nagsulti sa matuod ug gihiguma niya ang nagsulti sa walay pagduhaduha.
14 The fury of a king [is] messengers of death, And a wise man pacifieth it.
Ang kapungot sa hari usa ka mensahero sa kamatayon apan ang tawong maalamon mosulay sa paghupay sa iyang kasuko.
15 In the light of a king's face [is] life, And his good-will [is] as a cloud of the latter rain.
Diha sa kahayag sa nawong sa hari mao ang kinabuhi, ug ang iyang pabor sama sa panganod nga nagdala ug ulan.
16 To get wisdom — how much better than gold, And to get understanding to be chosen than silver!
Mas maayo ang pagbaton ug kaalam kaysa bulawan. Ang pagbaton ug panabot kinahanglan pilion labaw sa plata.
17 A highway of the upright [is], 'Turn from evil,' Whoso is preserving his soul is watching his way.
Ang dalan sa mga tawong matarong maglikay kanila gikan sa daotan; kadtong mopanalipod sa iyang kinabuhi mobantay sa iyang dalan.
18 Before destruction [is] pride, And before stumbling — a haughty spirit.'
Ang garbo mosangpot sa kalaglagan ug ang mapahitas-on nga espiritu sa pagkapukan.
19 Better is humility of spirit with the poor, Than to apportion spoil with the proud.
Mas maayo ang pagpaubos diha sa mga kabos nga mga tawo kaysa pagbahin sa mga inilog uban sa mga mapahitas-on nga mga tawo.
20 The wise in any matter findeth good, And whoso is trusting in Jehovah, O his happiness.
Si kinsa kadtong namalandong sa gitudlo kanila makakaplag ug maayo ug kadtong nagsalig kang Yahweh magmalipayon.
21 To the wise in heart is called, 'Intelligent,' And sweetness of lips increaseth learning.
Siya nga maalamon sa iyang kasingkasing gitawag nga adunay panabot ug ang katam-is sa pagpanulti magdugang sa iyang katakos sa pagtudlo.
22 A fountain of life [is] understanding to its possessors, The instruction of fools is folly.
Ang panabot mao ang tuboran sa kinabuhi alang kaniya nga nagbaton niini, apan ang silot sa mga buangbuang mao ang ilang pagkabuang-buang.
23 The heart of the wise causeth his mouth to act wisely, And by his lips he increaseth learning,
Ang kasingkasing sa maalamon nga tawo maghatag ug panabot sa iyang baba ug makadugang sa pagkamadanihon sa iyang mga ngabil.
24 Sayings of pleasantness [are] a honeycomb, Sweet to the soul, and healing to the bone.
Ang malumo nga mga pulong sama sa dugos— tam-is alang sa kalag ug kaayohan alang sa kabukogan.
25 There is a way right before a man, And its latter end — ways of death.
Adunay dalan nga ang hunahuna sa tawo husto, apan ang tumoy niini dalan paingon sa kamatayon.
26 A labouring man hath laboured for himself, For his mouth hath caused [him] to bend over it.
Ang tinguha sa usa ka mamumuo ang makapakaon kaniya; ang iyang kagutom mao ang nag-aghat kaniya nga magpadayon.
27 A worthless man is preparing evil, And on his lips — as a burning fire.
Ang walay pulos nga tawo nangita ug kagubot ug ang iyang sinultihan sama sa makapaso nga kalayo.
28 A froward man sendeth forth contention, A tale-bearer is separating a familiar friend.
Ang mga tawong daotan makapasamot sa panagbangi ug ang pagpanglibak makapabulag sa suod nga mga managhigala.
29 A violent man enticeth his neighbour, And hath causeth him to go in a way not good.
Ang tawo nga mangtas mamakak sa iyang silingan ug maggiya kaniya sa dalan nga dili matarong.
30 Consulting his eyes to devise froward things, Moving his lips he hath accomplished evil.
Siya nga mokidhat sa iyang mata naglaraw ug daotang mga butang; kadtong mongisi magabuhat ug daotan.
31 A crown of beauty [are] grey hairs, In the way of righteousness it is found.
Ang puti nga buhok mao ang purongpurong sa himaya; naangkon kini tungod sa pagkinabuhi sa husto nga pamaagi.
32 Better [is] the slow to anger than the mighty, And the ruler over his spirit than he who is taking a city.
Mas maayo nga dili daling masuko kaysa mahimong manggugubat ug ang nagdumala sa iyang espiritu mas kusgan pa sa usa ka tawo nga makalupig ug siyudad.
33 Into the centre is the lot cast, And from Jehovah [is] all its judgment!
Ang ripa giitsa ngadto sa sabakan, apan ang pagbuot nagagikan kang Yahweh.
