Proverbs 14
1 Every wise woman hath builded her house, And the foolish with her hands breaketh it down.
Bawa't pantas na babae ay nagtatayo ng kaniyang bahay: nguni't binubunot ng mangmang, ng kaniyang sariling mga kamay.
2 Whoso is walking in his uprightness is fearing Jehovah, And the perverted [in] his ways is despising Him.
Siyang lumalakad sa kaniyang katuwiran ay natatakot sa Panginoon: nguni't siyang suwail sa kaniyang mga lakad ay humahamak sa kaniya.
3 In the mouth of a fool [is] a rod of pride, And the lips of the wise preserve them.
Sa bibig ng mangmang ay may tungkod ng kapalaluan: nguni't ang mga labi ng pantas ay mangagiingat ng mga yaon.
4 Without oxen a stall [is] clean, And great [is] the increase by the power of the ox.
Kung saan walang baka, ang bangan ay malinis: nguni't ang karamihan ng bunga ay nasa kalakasan ng baka.
5 A faithful witness lieth not, And a false witness breatheth out lies.
Ang tapat na saksi ay hindi magbubulaan: nguni't ang sinungaling na saksi ay nagbabadya ng mga kasinungalingan.
6 A scorner hath sought wisdom, and it is not, And knowledge to the intelligent [is] easy.
Ang manglilibak ay humahanap ng karunungan at walang nasusumpungan: nguni't ang kaalaman ay madali sa kaniya na naguunawa.
7 Go from before a foolish man, Or thou hast not known the lips of knowledge.
Paroon ka sa harapan ng taong mangmang, at hindi mo mamamalas sa kaniya ang mga labi ng kaalaman:
8 The wisdom of the prudent [is] to understand his way, And the folly of fools [is] deceit.
Ang karunungan ng mabait ay makaunawa ng kaniyang lakad: nguni't ang kamangmangan ng mga mangmang ay karayaan.
9 Fools mock at a guilt-offering, And among the upright — a pleasing thing.
Ang mangmang ay tumutuya sa sala: nguni't sa matuwid ay may mabuting kalooban.
10 The heart knoweth its own bitterness, And with its joy a stranger doth not intermeddle.
Nalalaman ng puso ang kaniyang sariling kapaitan; at ang tagaibang lupa ay hindi nakikialam ng kaniyang kagalakan.
11 The house of the wicked is destroyed, And the tent of the upright flourisheth.
Ang bahay ng masama ay mababagsak: nguni't ang tolda ng matuwid ay mamumukadkad.
12 There is a way — right before a man, And its latter end [are] ways of death.
May daan na tila matuwid sa isang tao, nguni't ang dulo niyaon ay mga daan ng kamatayan.
13 Even in laughter is the heart pained, And the latter end of joy [is] affliction.
Maging sa pagtawa man ang puso ay nagiging mapanglaw; at ang wakas ng kasayahan ay kabigatan ng loob.
14 From his ways is the backslider in heart filled, And a good man — from his fruits.
Ang tumatalikod ng kaniyang puso ay mabubusog ng kaniyang sariling mga lakad: at masisiyahang loob ang taong mabuti.
15 The simple giveth credence to everything, And the prudent attendeth to his step.
Pinaniniwalaan ng musmos ang bawa't salita: nguni't ang mabait ay tumitinging mabuti sa kaniyang paglakad.
16 The wise is fearing and turning from evil, And a fool is transgressing and is confident.
Ang pantas ay natatakot at humihiwalay sa kasamaan: nguni't ang mangmang ay nagpapakilalang palalo, at timawa.
17 Whoso is short of temper doth folly, And a man of wicked devices is hated.
Siyang nagagalit na madali ay gagawang may kamangmangan: at ang taong may masamang katha ay ipagtatanim.
18 The simple have inherited folly, And the prudent are crowned [with] knowledge.
Ang musmos ay nagmamana ng kamangmangan: nguni't ang mabait ay puputungan ng kaalaman.
19 The evil have bowed down before the good, And the wicked at the gates of the righteous.
Ang masama ay yumuyukod sa harap ng mabuti; at ang masama ay sa mga pintuang-daan ng matuwid.
20 Even of his neighbour is the poor hated, And those loving the rich [are] many.
Ipinagtatanim ang dukha maging ng kaniyang kapuwa: nguni't ang mayaman ay maraming kaibigan.
21 Whoso is despising his neighbour sinneth, Whoso is favouring the humble, O his happiness.
Siyang humahamak sa kaniyang kapuwa ay nagkakasala: nguni't siyang naaawa sa dukha ay mapalad siya.
22 Do not they err who are devising evil? And kindness and truth [are] to those devising good,
Hindi ba sila nagkakamali na kumakatha ng kasamaan? Nguni't kaawaan at katotohanan ay sasa kanila na nagsisikatha ng mabuti.
23 In all labour there is advantage, And a thing of the lips [is] only to want.
Sa lahat ng gawain ay may pakinabang: nguni't ang tabil ng mga labi ay naghahatid sa karalitaan.
24 The crown of the wise is their wealth, The folly of fools [is] folly.
Ang putong ng mga pantas ay ang kanilang mga kayamanan: nguni't ang kamangmangan ng mga mangmang ay kamangmangan lamang.
25 A true witness is delivering souls, And a deceitful one breatheth out lies.
Ang tapat na saksi ay nagliligtas ng mga tao: nguni't siyang nagsasalita ng mga kasinungalingan ay nagdaraya.
26 In the fear of Jehovah [is] strong confidence, And to His sons there is a refuge.
Sa pagkatakot sa Panginoon ay may matibay na pagkakatiwala: at ang kaniyang mga anak ay magkakaroon ng dakong kanlungan.
27 The fear of Jehovah [is] a fountain of life, To turn aside from snares of death.
Ang pagkatakot sa Panginoon ay bukal ng kabuhayan, upang humiwalay sa mga silo ng kamatayan.
28 In the multitude of a people [is] the honour of a king, And in lack of people the ruin of a prince.
Nasa karamihan ng bayan ang kaluwalhatian ng hari: nguni't na sa pangangailangan ng bayan ang kapahamakan ng pangulo.
29 Whoso is slow to anger [is] of great understanding, And whoso is short in temper is exalting folly.
Siyang makupad sa pagkagalit ay may dakilang paguunawa: nguni't siyang madaling magalit ay nagbubunyi ng kamangmangan.
30 A healed heart [is] life to the flesh, And rottenness to the bones [is] envy.
Ang tiwasay na puso ay buhay ng katawan: nguni't ang kapanaghilian ay kabulukan ng mga buto.
31 An oppressor of the poor reproacheth his Maker, And whoso is honouring Him Is favouring the needy.
Siyang pumipighati sa dukha ay humahamak sa Maylalang sa kaniya. Nguni't siyang naaawa sa mapagkailangan ay nagpaparangal sa kaniya.
32 In his wickedness is the wicked driven away, And trustful in his death [is] the righteous.
Ang masama ay manahagis sa kaniyang masamang gawa: nguni't ang matuwid ay may kanlungan sa kaniyang kamatayan.
33 In the heart of the intelligent wisdom doth rest. And in the midst of fools it is known.
Karunungan ay nagpapahinga sa puso niya na may paguunawa: nguni't ang nasa loob ng mga mangmang ay nalalaman.
34 Righteousness exalteth a nation, And the goodliness of peoples [is] a sin-offering.
Ang katuwiran ay nagbubunyi ng bansa: nguni't ang kasalanan ay kakutyaan sa alinmang bayan.
35 The favour of a king [is] to a wise servant, And an object of his wrath is one causing shame!
Ang lingap ng hari ay sa lingkod na gumagawa na may kapantasan: nguni't ang kaniyang poot ay magiging laban sa nakahihiya.
