Proverbs 13
1 A wise son — the instruction of a father, And a scorner — he hath not heard rebuke.
Ang maalamon nga anak mamati sa pagtudlo sa iyang amahan, apan ang mabugalbugalon dili maminaw sa pagbadlong.
2 From the fruit of the mouth a man eateth good, And the soul of the treacherous — violence.
Gikan sa bunga sa iyang baba ang tawo maglipay sa mga maayong butang, apan ang kagana sa maluibon alang sa kabangis.
3 Whoso is keeping his mouth, is keeping his soul, Whoso is opening wide his lips — ruin to him!
Ang tawo nga nagabantay sa iyang baba nanalipod sa iyang kinabuhi, apan ang tawong moabli ug dako sa iyang mga ngabil mogun-ob sa iyang kaugalingon.
4 The soul of the slothful is desiring, and hath not. And the soul of the diligent is made fat.
Ang kagana sa tawong tapulan motinguha apan walay makuha, apan ang kagana sa tawong kugihan tagbawon pag-ayo.
5 A false word the righteous hateth, And the wicked causeth abhorrence, and is confounded.
Ang tawo nga nagbuhat ug matarong nagdumot sa mga bakak, apan ang daotang tawo naghimo sa iyang kaugalingon nga mangilngig, ug nagbuhat siya ug kaulawan.
6 Righteousness keepeth him who is perfect in the way, And wickedness overthroweth a sin offering.
Ang pagkamatarong manalipod niadtong dili sad-an sa ilang agianan, apan ang pagkadaotan molaglag sa nagbuhat ug sala.
7 There is who is making himself rich, and hath nothing, Who is making himself poor, and wealth [is] abundant.
Adunay tawo nga nagpalambo sa iyang kaugalingon, apan wala gayoy nahot ug adunay tawo nga naghatag sa tanan, apan tinuod nga adunahan.
8 The ransom of a man's life [are] his riches, And the poor hath not heard rebuke.
Malukat sa tawong adunahan ang iyang kinabuhi pinaagi sa iyang mga katigayonan, apan ang tawong kabos dili gayod makadawat sa maong pagtagad.
9 The light of the righteous rejoiceth, And the lamp of the wicked is extinguished.
Ang kahayag sa tawong nagbuhat sa matarong maglipay, apan ang lampara sa daotan pagapalungon.
10 A vain man through pride causeth debate, And with the counselled [is] wisdom.
Ang garbo manganak lamang ug panagbangi, apan alang niadtong maminaw sa maayong tambag adunay kaalam.
11 Wealth from vanity becometh little, And whoso is gathering by the hand becometh great.
Ang bahandi mahanaw kung adunay dakong garbo, apan ang tawo nga mangita ug salapi pinaagi sa pagkugi sa iyang kamot modaghan ang iyang salapi.
12 Hope prolonged is making the heart sick, And a tree of life [is] the coming desire.
Kung ang paglaom malangan, makaguba kini sa kasingkasing, apan ang pangandoy nga natuman mao ang kahoy sa kinabuhi.
13 Whoso is despising the Word is destroyed for it, And whoso is fearing the Command is repayed.
Ang tawo nga motamay sa pagtudlo mahitumpawak gihapon niini, apan ang tawong motuman sa mando pagagantihan.
14 The law of the wise [is] a fountain of life, To turn aside from snares of death.
Ang pagpatudlo sa tawong maalamon tuboran sa kinabuhi, maglikay kanimo gikan sa lit-ag sa kamatayon.
15 Good understanding giveth grace, And the way of the treacherous [is] hard.
Ang maayong panghunahuna makuha ug pabor, apan ang dalan sa mabudhion wala gayoy kataposan.
16 Every prudent one dealeth with knowledge, And a fool spreadeth out folly.
Ang tawong maalaman mobuhat inubanan sa kahibalo sa matag hukom, apan ang buangbuang magpasundayag sa iyang pagkabuangbuang.
17 A wicked messenger falleth into evil, And a faithful ambassador is healing.
Ang daotan nga mensahero mahitumpawak ngadto sa kasamok, apan ang matinud-anon nga tigbalita magdala ug pagpasig-uli.
18 Whoso is refusing instruction — poverty and shame, And whoso is observing reproof is honoured.
Ang tawo nga mosalikway sa pagpanton mahimong kabos ug maulawan, apan ang dungog moabot kaniya nga nagtuon gikan sa pagbadlong.
19 A desire accomplished is sweet to the soul, And an abomination to fools [is]: Turn from evil.
Ang pangandoy nga natuman tam-is sa panlasa, apan ang mga buangbuang dili gayod motalikod sa pagkadaotan.
20 Whoso is walking with wise men is wise, And a companion of fools suffereth evil.
Paglakaw uban sa mga maalamon ug magmaalamon ka, apan ang kauban sa mga buangbuang mag-antos sa kasakit.
21 Evil pursueth sinners, And good recompenseth the righteous.
Ang katalagman mosunod sa mga makasasala, apan kadtong nagbuhat ug matarong adunay maayong ganti.
22 A good man causeth sons' sons to inherit, And laid up for the righteous [is] the sinner's wealth.
Ang tawong matarong adunay ikabilin nga panulundon alang sa iyang mga apo, apan ang bahandi sa makasasala mahiadto sa tawo nga nagbuhat ug matarong.
23 Abundance of food — the tillage of the poor, And substance is consumed without judgment.
Ang wala gidaro nga uma nga gipanag-iyahan sa usa ka kabos makahatag ug daghang pagkaon, apan gibanlas kini pinaagi sa dili pagkamataronganon.
24 Whoso is sparing his rod is hating his son, And whoso is loving him hath hastened him chastisement.
Ang tawong dili mopanton sa iyang anak wala naghiguma kaniya, apan ang tawo nga naghigugma sa iyang anak maampingon sa pagpanton kaniya.
25 The righteous is eating to the satiety of his soul, And the belly of the wicked lacketh!
Ang tawong nagbuhat ug matarong mokaon hangtod sa iyang katagbawan, apan ang tiyan sa mga daotan kanunay gutom.
