Proverbs 30
1 The wordis of hym that gaderith, of the sone spuynge. The prophesie which a man spak, with whom God was, and which man was coumfortid bi God dwellyng with hym,
Lời của A-gu-ra, con trai Gia-kê, nói với Y-thi-ên và U-can:
2 and seide, Y am the moost fool of men; and the wisdom of men is not with me.
Tôi là người ngu dốt nhất, và cũng không hiểu biết như người thường.
3 Y lernede not wisdom; and Y knew not the kunnyng of hooli men.
Tôi chưa được học sự khôn ngoan, cũng không có sự hiểu biết về Đấng Thánh.
4 Who stiede in to heuene, and cam doun? Who helde togidere the spirit in hise hondis? who bonde togidere watris as in a cloth? Who reiside alle the endis of erthe? What is name of hym? and what is the name of his sone, if thou knowist?
Ai đã lên trời, rồi xuống đất? Ai đã góp gió trong tay, bọc biển trong áo, tạo nên vũ trụ? Đấng ấy là Ai? Và Con Trai Ngài tên gì? Xin nói giúp tôi, nếu ngươi biết!
5 Ech word of God is a scheld set a fiere, to alle that hopen in hym.
Mọi lời của Đức Chúa Trời đều tinh luyện; Ngài là tấm khiên bảo vệ người nương cậy Ngài.
6 Adde thou not ony thing to the wordis of hym, and thou be repreued, and be foundun a liere.
Đừng thêm gì vào lời của Ngài, kẻo Ngài bắt tội, vì người thêm thắt là người nói dối.
7 I preiede thee twei thingis; denye not thou to me, bifor that Y die.
Đức Chúa Trời ôi, trước khi con chết, xin cho con hai điều:
8 Make thou fer fro me vanyte and wordis of leesyng; yyue thou not to me beggery and richessis; yyue thou oneli necessaries to my lijflode;
Giúp con khỏi dối trá, giả hình. Đừng để con nghèo khổ, cũng đừng cho con giàu có. Xin cho con lương thực vừa đủ cần dùng.
9 lest perauenture Y be fillid, and be drawun to denye, and seie, Who is the Lord? and lest Y compellid bi nedynesse, stele, and forswere the name of my God.
Nếu giàu có dư dật, con sẽ khước từ Chúa và hỏi: “Chúa Hằng Hữu là ai?” Nếu nghèo khổ, con sẽ trộm cắp, làm ô nhơ Danh Đức Chúa Trời.
10 Accuse thou not a seruaunt to his lord, lest perauenture he curse thee, and thou falle doun.
Chớ vu khống người đầy tớ với chủ, người sẽ nguyền rủa con vì lỗi con tạo lấy.
11 A generacioun that cursith his fadir, and that blessith not his modir.
Có người rủa cha, và không chúc phước cho mẹ.
12 A generacioun that semeth cleene to it silf, and netheles is not waischun fro hise filthis.
Có người tự thấy mình trong trắng, nhưng chưa được rửa sạch ô uế.
13 A generacioun whose iyen ben hiy, and the iye liddis therof ben reisid in to hiy thingis.
Có người đôi mắt kiêu căng, với cái nhìn khinh người.
14 A generacioun that hath swerdis for teeth, and etith with hise wank teeth; that it ete nedi men of erthe, and the porails of men.
Có người răng sắc như gươm, hàm răng như dao cạo. Họ nhai ngấu nghiến người nghèo, ăn nuốt người thiếu thốn.
15 The watir leche hath twei douytris, seiynge, Brynge, bringe. Thre thingis ben vnable to be fillid, and the fourthe, that seith neuere, It suffisith;
Con đỉa có hai miệng hút, chúng kêu gào “Hãy cho, Hãy cho!” Có ba vật chẳng hề thỏa mãn, và bốn loài không biết nói “Đủ rồi!”
16 helle, and the mouth of the wombe, and the erthe which is neuere fillid with water; but fier seith neuere, It suffisith. (Sheol h7585)
Âm phủ, lòng dạ son sẻ, đất không bao giờ đủ nước, và ngọn lửa hừng. (Sheol h7585)
17 Crowis of the stronde picke out thilke iye, that scorneth the fadir, and that dispisith the child beryng of his modir; and the briddis of an egle ete that iye.
Mắt của người chế nhạo cha, khinh bỉ mẹ, sẽ bị quạ móc đi và phụng hoàng nuốt sống.
18 Thre thingis ben hard to me, and outirli Y knowe not the fourthe thing;
Có ba điều quá lạ lùng— không, bốn việc dị kỳ tôi không hiểu thấu:
19 the weye of an egle in heuene, the weie of a serpent on a stoon, the weie of a schip in the myddil of the see, and the weie of a man in yong wexynge age.
Đường đại bàng bay trên không, lối rắn bò trên đá, đường tàu chạy trên biển, và đường tình ái giữa nam nữ.
20 Siche is the weie of a womman auowtresse, which etith, and wipith hir mouth, and seith, Y wrouyte not yuel.
Còn thêm một điều nữa: Người đàn bà ngoại tình, phạm tội xong, chùi miệng nói: “Tôi có làm gì đâu.”
21 The erthe is moued bi thre thingis, and the fourthe thing, which it may not susteyne;
Có ba điều làm đất rung chuyển— không, bốn việc khiến đất không chịu nổi:
22 bi a seruaunt, whanne he regneth; bi a fool, whanne he is fillid with mete;
Người nô lệ làm vua, người ngu xuẩn no đầy, thịnh vượng,
23 bi an hateful womman, whanne sche is takun in matrymonye; and bi an handmaide, whanne sche is eir of hir ladi.
người đàn bà ghen ghét lấy được chồng, đứa tớ gái lên làm bà chủ.
24 Foure ben the leeste thingis of erthe, and tho ben wisere than wise men;
Có bốn loài vật tuy nhỏ bé nhưng lại khôn ngoan lạ đời:
25 amtis, a feble puple, that maken redi mete in heruest to hem silf;
Con kiến là loài yếu ớt, dự trữ thực phẩm suốt mùa hạ.
26 a hare, a puple vnmyyti, that settith his bed in a stoon;
Con chồn ít năng lực, nhưng lại biết ẩn mình trong hốc đá.
27 a locust hath no kyng, and al goith out bi cumpanyes; an euete enforsith with hondis,
Con châu chấu tuy không có vua, nhưng chúng bay thành đội ngũ.
28 and dwellith in the housis of kingis.
Con thằn lằn mà người ta lấy tay bắt được, lại ở trong cung vua.
29 Thre thingis ben, that goon wel, and the fourthe thing, that goith richeli.
Có ba dã thú dáng đi hùng dũng đẹp đẽ— không, bốn loài có nước bước oai phong lẫm liệt:
30 A lioun, strongeste of beestis, schal not drede at the meetyng of ony man;
Con sư tử, chúa sơn lâm, chẳng lùi bước trước loài nào cả,
31 a cok gird the leendis, and a ram, and noon is that schal ayenstonde him.
con công, con dê đực, và vị vua khi đi duyệt binh.
32 He that apperith a fool, aftir that he is reisid an hiy; for if he hadde vndurstonde, he hadde sett hond on his mouth.
Nếu con vì ngu dại mà tự kiêu hoặc mưu đồ việc ác, phải biết xấu hổ, lấy tay che miệng lại.
33 Forsothe he that thristith strongli teetis, to drawe out mylk, thristith out botere; and he that smytith greetli, drawith out blood; and he that stirith iris, bringith forth discordis.
Đánh sữa ra bơ và đấm mũi gây chảy máu, cũng vậy, chọc giận sinh cãi nhau.
