Proverbs 30
1 The wordis of hym that gaderith, of the sone spuynge. The prophesie which a man spak, with whom God was, and which man was coumfortid bi God dwellyng with hym,
Te są słowa Agóra, syna Jakiego, i zebranie mów tegoż męża do Ityjela, do Ityjela i Uchala.
2 and seide, Y am the moost fool of men; and the wisdom of men is not with me.
Zaistem jest głupszy nad innych, a rozumu człowieczego nie mam.
3 Y lernede not wisdom; and Y knew not the kunnyng of hooli men.
I nie nauczyłem się mądrości, a umiejętności świętych nie umiem.
4 Who stiede in to heuene, and cam doun? Who helde togidere the spirit in hise hondis? who bonde togidere watris as in a cloth? Who reiside alle the endis of erthe? What is name of hym? and what is the name of his sone, if thou knowist?
Któż wstąpił na niebo, i zasię zstąpił? któż zgromadził wiatr do garści swych? Któż zagarnął wody do szaty swej? któż utwierdził wszystkie kończyny ziemi? Cóż za imię jego? i co za imię syna jego? Wieszże?
5 Ech word of God is a scheld set a fiere, to alle that hopen in hym.
Wszelka mowa Boża jest czysta; on jest tarczą tym, którzy ufają w nim.
6 Adde thou not ony thing to the wordis of hym, and thou be repreued, and be foundun a liere.
Nie przydawaj do słów jego, aby cię nie karał, a byłbyś znaleziony w kłamstwie.
7 I preiede thee twei thingis; denye not thou to me, bifor that Y die.
Dwóch rzecz żądam od ciebie, nie odmawiajże mi pierwej niż umrę.
8 Make thou fer fro me vanyte and wordis of leesyng; yyue thou not to me beggery and richessis; yyue thou oneli necessaries to my lijflode;
Marność i słowo kłamliwe oddal odemnie; ubóstwa i bogactwa nie dawaj mi; żyw mię tylko pokarmem według potrzeby mojej;
9 lest perauenture Y be fillid, and be drawun to denye, and seie, Who is the Lord? and lest Y compellid bi nedynesse, stele, and forswere the name of my God.
Abym snać nasyconym będąc nie zaprzał się ciebie, i nie rzekł: Któż jest Pan? Albo zubożawszy żebym nie kradł, i nie brał nadaremno imienia Boga mego.
10 Accuse thou not a seruaunt to his lord, lest perauenture he curse thee, and thou falle doun.
Nie podwodź na sługę przed Panem jego, być snać nie złorzeczył, a ty abyś nie zgrzeszył.
11 A generacioun that cursith his fadir, and that blessith not his modir.
Jest rodzaj, który ojcu swemu złorzeczy, a matce swojej nie błogosławi.
12 A generacioun that semeth cleene to it silf, and netheles is not waischun fro hise filthis.
Jest rodzaj, który się zda sobie być czystym, choć od plugastwa swego nie jest omyty.
13 A generacioun whose iyen ben hiy, and the iye liddis therof ben reisid in to hiy thingis.
Jest rodzaj, którego są wyniosłe oczy, i powieki jego wywyższone są.
14 A generacioun that hath swerdis for teeth, and etith with hise wank teeth; that it ete nedi men of erthe, and the porails of men.
Jest rodzaj, którego zęby są jako miecze, a trzonowe zęby jego jako noże na pożarcie ubogich na ziemi, a nędzników między ludźmi.
15 The watir leche hath twei douytris, seiynge, Brynge, bringe. Thre thingis ben vnable to be fillid, and the fourthe, that seith neuere, It suffisith;
Pijawka ma dwie córki, które mówią: Przynieś, przynieś. Trzy rzeczy są, które nie bywają nasycone, owszem cztery, które nie mówią: Dosyć.
16 helle, and the mouth of the wombe, and the erthe which is neuere fillid with water; but fier seith neuere, It suffisith. (Sheol h7585)
Grób, i żywot niepłodny, ziemia też nie bywa nasycona wodą, a ogień nie mówi: Dosyć. (Sheol h7585)
17 Crowis of the stronde picke out thilke iye, that scorneth the fadir, and that dispisith the child beryng of his modir; and the briddis of an egle ete that iye.
Oko, które się naśmiewa z ojca, i wzgardza posłuszeństwem macierzyńskiem, wykłują kruki u potoków, i orlęta je wyjedzą.
18 Thre thingis ben hard to me, and outirli Y knowe not the fourthe thing;
Te trzy rzeczy są ukryte przedemną, owszem cztery, których nie wiem:
19 the weye of an egle in heuene, the weie of a serpent on a stoon, the weie of a schip in the myddil of the see, and the weie of a man in yong wexynge age.
Drogi orlej na powietrzu, drogi wężowej na skale, drogi okrętowej w pośród morza, i drogi mężowej z panną.
20 Siche is the weie of a womman auowtresse, which etith, and wipith hir mouth, and seith, Y wrouyte not yuel.
Takać jest droga niewiasty cudzołożącej: je, a uciera usta swoje, i mówi: Nie popełniłam złego uczynku.
21 The erthe is moued bi thre thingis, and the fourthe thing, which it may not susteyne;
Dla trzech rzeczy porusza się ziemia, owszem dla czterech, których znieść nie może:
22 bi a seruaunt, whanne he regneth; bi a fool, whanne he is fillid with mete;
Dla sługi, kiedy panuje, i dla głupiego, kiedy się nasyci chleba;
23 bi an hateful womman, whanne sche is takun in matrymonye; and bi an handmaide, whanne sche is eir of hir ladi.
Dla przemierzłej niewiasty, kiedy za mąż idzie, i dla dziewki, kiedy dziedziczy po pani swojej.
24 Foure ben the leeste thingis of erthe, and tho ben wisere than wise men;
Teć są cztery rzeczy najmniejsze na ziemi, wszakże są mędrsze nad mędrców:
25 amtis, a feble puple, that maken redi mete in heruest to hem silf;
Mrówki, huf słaby, które sobie jednak w lecie gotują pokarm swój;
26 a hare, a puple vnmyyti, that settith his bed in a stoon;
Króliki, twór słaby, którzy jednak budują w skale dom swój;
27 a locust hath no kyng, and al goith out bi cumpanyes; an euete enforsith with hondis,
Szarańcze króla nie mają, a wszakże wszystkie hufami wychodzą;
28 and dwellith in the housis of kingis.
Pająk rękoma robi, a bywa w pałacach królewskich.
29 Thre thingis ben, that goon wel, and the fourthe thing, that goith richeli.
Te trzy rzeczy są, które wspaniale chodzą, owszem cztery, które zmężyle chodzą:
30 A lioun, strongeste of beestis, schal not drede at the meetyng of ony man;
Lew najmocniejszy między zwierzętami, który przed nikim nie ustępuje:
31 a cok gird the leendis, and a ram, and noon is that schal ayenstonde him.
Koń na biodrach przepasany, i kozieł, i król, przeciw któremu żaden nie powstaje.
32 He that apperith a fool, aftir that he is reisid an hiy; for if he hadde vndurstonde, he hadde sett hond on his mouth.
Jeźliś głupio uczynił, gdyś się wynosił, albo jeźliś źle myślił, połóżże rękę na usta.
33 Forsothe he that thristith strongli teetis, to drawe out mylk, thristith out botere; and he that smytith greetli, drawith out blood; and he that stirith iris, bringith forth discordis.
Kto tłucze śmietanę, wybija masło; a kto bardzo nos wyciera, wyciska krew; tak kto wzbudza gniew, wszczyna zwadę.
