Proverbs 25
1 Also these ben the Parablis of Salomon, whiche the men of Ezechie, kyng of Juda, translatiden.
| امثال دیگری از سلیمان که مردان حِزِقیا، پادشاه یهودا، آنها را به رشتهٔ تحریر درآوردند: |
2 The glorie of God is to hele a word; and the glorie of kyngis is to seke out a word.
| عظمت خدا در پوشاندن اسرارش می‌باشد، اما عظمت پادشاه در پی بردن به عمق مسائل. |
3 Heuene aboue, and the erthe bynethe, and the herte of kyngis is vnserchable.
| پی بردن به افکار پادشاهان مانند دست یافتن به آسمان و عمق زمین، غیرممکن است. |
4 Do thou a wei rust fro siluer, and a ful cleene vessel schal go out.
| ناخالصی‌ها را از نقره جدا کن تا زرگر بتواند از آن ظرفی بسازد. |
5 Do thou awei vnpite fro the cheer of the kyng, and his trone schal be maad stidfast bi riytfulnesse.
| اطرافیان بدکار پادشاه را از او دور کن تا تخت او به عدالت پایدار بماند. |
6 Appere thou not gloriouse bifore the kyng, and stonde thou not in the place of grete men.
| وقتی به حضور پادشاه می‌روی خود را آدم بزرگی ندان و در جای بزرگان نایست، |
7 For it is betere, that it be seid to thee, Stie thou hidur, than that thou be maad low bifore the prince.
| چون بهتر است به تو گفته شود: «بالاتر بنشین»، از اینکه تو را در برابر چشمان بزرگان در جای پایینتر بنشانند. اگر حتی با چشمانت چیزی می‌بینی، |
8 Brynge thou not forth soone tho thingis in strijf, whiche thin iyen sien; lest aftirward thou maist not amende, whanne thou hast maad thi frend vnhonest.
| شتابزده همسایه‌ات را به دادگاه نبر، زیرا اگر در آخر ثابت شود که حق با وی بوده است، تو چه خواهی کرد؟ |
9 Trete thi cause with thi frend, and schewe thou not priuyte to a straunge man;
| وقتی با همسایه‌ات دعوا می‌کنی رازی را که از دیگری شنیده‌ای فاش نکن، |
10 lest perauenture he haue ioye of thi fal, whanne he hath herde, and ceesse not to do schenschipe to thee. Grace and frenschip delyueren, whiche kepe thou to thee, that thou be not maad repreuable.
| زیرا دیگر کسی به تو اطمینان نخواهد کرد و تو بدنام خواهی شد. |
11 A goldun pomel in beddis of siluer is he, that spekith a word in his time.
| سخنی که بجا گفته شود مانند نگینهای طلاست که در ظرف نقره‌ای نشانده باشند. |
12 A goldun eere ryng, and a schinynge peerle is he, that repreueth a wijs man, and an eere obeiynge.
| نصیحت شخص دانا برای گوش شنوا مانند حلقه طلا و جواهر، با ارزش است. |
13 As the coold of snow in the dai of heruest, so a feithful messanger to hym that sente `thilke messanger, makith his soule to haue reste.
| خدمتگزار امین همچون آب خنک در گرمای تابستان، جان اربابش را تازه می‌کند. |
14 A cloude and wind, and reyn not suynge, is a gloriouse man, and not fillynge biheestis.
| کسی که دم از بخشندگی خود می‌زند، ولی چیزی به کسی نمی‌بخشد مانند ابر و بادی است که باران نمی‌دهد. |
15 A prince schal be maad soft bi pacience; and a soft tunge schal breke hardnesse.
| شخص صبور می‌تواند حتی حاکم را متقاعد کند و زبان نرم می‌تواند هر مقاومت سختی را در هم بشکند. |
16 Thou hast founde hony, ete thou that that suffisith to thee; lest perauenture thou be fillid, and brake it out.
| اگر به عسل دست یافتی زیاد از حد نخور، زیرا ممکن است دلت به هم بخورد و استفراغ کنی. |
17 Withdrawe thi foot fro the hous of thi neiybore; lest sum tyme he be fillid, and hate thee.
| به خانهٔ همسایه‌ات زیاد از حد نرو، مبادا از تو سیر و متنفر شود. |
18 A dart, and a swerd, and a scharp arowe, a man that spekith fals witnessing ayens his neiybore.
| شهادت دروغ مثل تبر و شمشیر و تیر تیز صدمه می‌زند. |
19 A rotun tooth, and a feynt foot is he, that hopith on an vnfeithful man in the dai of angwisch,
| اعتماد کردن به آدم خائن در زمان تنگی مانند جویدن غذا با دندان لق و دویدن با پای شکسته است. |
20 and leesith his mentil in the dai of coold. Vynegre in a vessel of salt is he, that singith songis to the worste herte. As a mouyte noieth a cloth, and a worm noieth a tree, so the sorewe of a man noieth the herte.
| آواز خواندن برای آدم غصه‌دار مثل درآوردن لباس او در هوای سرد و پاشیدن نمک روی زخم اوست. |
21 If thin enemy hungrith, feede thou him; if he thirstith, yyue thou watir to hym to drinke;
| اگر دشمن تو گرسنه است به او غذا بده و اگر تشنه است به او آب بنوشان. |
22 for thou schalt gadere togidere coolis on his heed; and the Lord schal yelde to thee.
| با این عملت، اخگرهای شرم بر سرش خواهی انباشت، و خداوند به تو پاداش خواهد داد. |
23 The north wind scatereth reynes; and a sorewful face distrieth a tunge bacbitinge.
| همان‌طور که باد شمال باران می‌آورد، همچنان بدگویی، خشم و عصبانیت به بار می‌آورد. |
24 It is betere to sitte in the corner of an hous without roof, than with a womman ful of chidyng, and in a comyn hous.
| سکونت در گوشهٔ پشت بام بهتر است از زندگی کردن با زن غرغرو در یک خانه. |
25 Coold watir to a thirsti man; and a good messanger fro a fer lond.
| خبر خوشی که از دیار دور می‌رسد، همچون آب خنکی است که به کام تشنه لب می‌رسد. |
26 A welle disturblid with foot, and a veyne brokun, a iust man fallinge bifore a wickid man.
| سازش شخص درستکار با آدم بدکار، مانند آلوده کردن منبع آب و گل‌آلود ساختن چشمه است. |
27 As it is not good to hym that etith myche hony; so he that is a serchere of maieste, schal be put doun fro glorie.
| همان‌طور که زیاده‌روی در خوردن عسل مضر است، طلبیدن تعریف و تمجید از مردم نیز ناپسند است. |
28 As a citee opyn, and with out cumpas of wallis; so is a man that mai not refreyne his spirit in speking.
| کسی که بر نفس خویش تسلط ندارد، مثل شهری بی‌حصار است. |
