Proverbs 23
1 Whanne thou sittist, to ete with the prince, perseyue thou diligentli what thingis ben set bifore thi face,
Gdy usiądziesz do posiłku z władcą, zważaj pilnie, co jest przed tobą;
2 and sette thou a withholding in thi throte. If netheles thou hast power on thi soule,
I przyłóż nóż do gardła, jeśli jesteś łakomy.
3 desire thou not of his metis, in whom is the breed of `a leesing.
Nie pragnij jego przysmaków, bo to pokarm zwodniczy.
4 Nyle thou trauele to be maad riche, but sette thou mesure to thi prudence.
Nie zabiegaj o bogactwo, porzuć swoją mądrość.
5 Reise not thin iyen to richessis, whiche thou maist not haue; for tho schulen make to hem silf pennes, as of an egle, and tho schulen flee in to heuene.
Czy obrócisz swoje oczy na to, co jest niczym? Bo bogactwa robią sobie skrzydła i ulatują do nieba jak orzeł.
6 Ete thou not with an enuyouse man, and desire thou not hise metis;
Nie jedz chleba człowieka, który ma złe oko, ani nie pożądaj jego przysmaków.
7 for at the licnesse of a fals dyuynour and of a coniectere, he gessith that, that he knowith not. He schal seie to thee, Ete thou and drinke; and his soule is not with thee.
Bo jak myśli w swym sercu, taki [on jest]. Jedz i pij – mówi do ciebie, ale jego serce nie jest z tobą.
8 Thou schalt brake out the metis, whiche thou hast ete; and thou schalt leese thi faire wordis.
Kęs, który zjadłeś, zwrócisz i utracisz swoje wdzięczne słowa.
9 Speke thou not in the eeris of vnwise men; for thei schulen dispise the teching of thi speche.
Nie mów do uszu głupca, bo wzgardzi mądrością twoich słów.
10 Touche thou not the termes of litle children; and entre thou not in to the feeld of fadirles and modirles children.
Nie przesuwaj dawnej granicy i nie wchodź na pole sierot.
11 For the neiybore of hem is strong, and he schal deme her cause ayens thee.
Bo ich obrońca jest mocny, przeprowadzi ich sprawę przeciwko tobie.
12 Thin herte entre to techyng, and thin eeris `be redi to the wordis of kunnyng.
Nakłoń swoje serce na pouczenie, a swe uszy na słowa rozumne.
13 Nile thou withdrawe chastisyng fro a child; for thouy thou smyte hym with a yerde, he schal not die.
Nie szczędź dziecku karcenia, [bo] jeśli je bijesz rózgą, nie umrze.
Będziesz je bił rózgą, a jego duszę ocalisz od piekła. (Sheol h7585)
15 Mi sone, if thi soule is wijs, myn herte schal haue ioye with thee;
Synu mój, jeśli twoje serce będzie mądre, moje serce będzie się radowało, właśnie moje;
16 and my reynes schulen make ful out ioye, whanne thi lippis speken riytful thing.
I moje nerki będą się weselić, gdy twoje usta będą mówiły to, co jest prawe.
17 Thin herte sue not synneris; but be thou in the drede of the Lord al dai.
Niech twoje serce nie zazdrości grzesznikom, lecz każdego dnia [postępuj] w bojaźni PANA;
18 For thou schalt haue hope at the laste, and thin abidyng schal not be don awei.
Bo koniec jest pewny i twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
19 Mi sone, here thou, and be thou wijs, and dresse thi soule in the weie.
Słuchaj, synu mój, i bądź mądry, i skieruj swoje serce na drogę.
20 Nyle thou be in the feestis of drinkeris, nether in the ofte etyngis of hem, that bryngen togidere fleischis to ete.
Nie bywaj wśród pijaków ani wśród obżerających się mięsem;
21 For men yyuynge tent to drinkis, and yyuyng mussels togidere, schulen be waastid, and napping schal be clothid with clothis.
Bo pijak i żarłok zubożeją, a ospały będzie chodził w łachmanach.
22 Here thi fadir, that gendride thee; and dispise not thi modir, whanne sche is eld.
Słuchaj ojca, który cię spłodził, a nie gardź matką, gdy się zestarzeje.
23 Bie thou treuthe, and nyle thou sille wisdom, and doctryn, and vndurstonding.
Kupuj prawdę i nie sprzedawaj [jej]; [kupuj] mądrość, karność i rozum.
24 The fadir of a iust man ioieth ful out with ioie; he that gendride a wijs man, schal be glad in hym.
Ojciec sprawiedliwego będzie się wielce radował, a kto spłodzi mądrego, będzie się z niego cieszył.
25 Thi fadir and thi modir haue ioye, and he that gendride thee, make ful out ioye.
Niech się weseli twój ojciec i matka i niech się raduje ta, która cię rodziła.
26 My sone, yyue thin herte to me, and thin iyen kepe my weyes.
Synu mój, daj mi swoje serce, a niech twoje oczy strzegą moich dróg.
27 For an hoore is a deep diche, and an alien womman is a streit pit.
Bo nierządnica [jest] głębokim dołem, a cudza [kobieta jest] ciasną studnią.
28 Sche settith aspie in the weie, as a theef; and sche schal sle hem, whiche sche schal se vnwar.
Ona też czyha jak zbój i pomnaża przewrotnych wśród ludzi.
29 To whom is wo? to whos fadir is wo? to whom ben chidingis? to whom ben dichis? to whom ben woundis with out cause? to whom is puttyng out of iyen?
U kogo biada? U kogo żal? U kogo kłótnie? U kogo szemranie? Kto ma rany bez powodu? Kto ma zaczerwienione oczy?
30 Whether not to hem, that dwellen in wyn, and studien to drynke al of cuppis?
Ci, którzy przesiadują przy winie; ci, którzy idą szukać zmieszanego wina.
31 Biholde thou not wyn, whanne it sparclith, whanne the colour therof schyneth in a ver.
Nie patrz na wino, gdy się czerwieni; gdy wydaje łunę swą w kielichu, a samo się przesuwa.
32 It entrith swetli, but at the laste it schal bite as an eddre doith, and as a cocatrice it schal schede abrood venyms.
Na koniec ugryzie jak wąż i ukąsi jak żmija;
33 Thin iyen schulen se straunge wymmen, and thi herte schal speke weiwerd thingis.
Twoje oczy będą patrzeć na cudze kobiety, a twoje serce będzie mówiło rzeczy przewrotne;
34 And thou schalt be as a man slepinge in the myddis of the see, and as a gouernour aslepid, whanne the steere is lost.
I będziesz jak ten, który leży na środku morza, i jak ten, który śpi na szczycie masztu;
35 And thou schalt seie, Thei beeten me, but Y hadde not sorewe; thei drowen me, and Y feelide not; whanne schal Y wake out, and Y schal fynde wynes eft?
[Powiesz]: Bili mnie, a nie bolało, uderzyli mnie, a [nic] nie czułem. Gdy się obudzę, znów go poszukam.
