Proverbs 22
1 Betere is a good name, than many richessis; for good grace is aboue siluer and gold.
Danh thơm tiếng tốt hơn giàu có; còn ân huệ quý hơn bạc vàng.
2 A riche man and a pore man metten hem silf; the Lord is worchere of euer eithir.
Chúa Hằng Hữu tạo nên người nghèo lẫn người giàu, dưới mắt Ngài, họ chẳng khác gì nhau.
3 A felle man seeth yuel, and hidith him silf; and an innocent man passid, and he was turmentid bi harm.
Người khôn tránh né nguy nan. Người dại đâm đầu hướng tới họa tai.
4 The ende of temperaunce is the drede of the Lord; richessis, and glorye, and lijf.
Ai kính sợ Chúa Hằng Hữu và khiêm nhường được hưởng danh dự, công lý, và trường thọ.
5 Armuris and swerdis ben in the weie of a weiward man; but the kepere of his soule goith awey fer fro tho.
Trên đường người gian tà đầy gai góc và cạm bẫy; người muốn giữ hồn mình phải tránh cho xa.
6 It is a prouerbe, A yong wexynge man bisidis his weie, and whanne he hath wexe elde, he schal not go awei fro it.
Dạy trẻ thơ nẻo chính đường ngay, cho dù đến già, nó chẳng đổi thay.
7 A riche man comaundith to pore men; and he that takith borewyng, is the seruaunt of the leenere.
Giàu cai trị nghèo, người vay làm nô lệ cho người cho vay.
8 He that sowith wickidnes, schal repe yuels; and the yerde of his yre schal be endid.
Người gieo bất công sẽ gặt tai họa, cây gậy thịnh nộ của nó chắc sẽ tiêu tan.
9 He that is redi to merci, schal be blessid; for of his looues he yaf to a pore man. He that yyueth yiftis, schal gete victorie and onour; forsothe he takith awei the soule of the takeris.
Ai rộng lòng nuôi dưỡng người cơ cực sẽ luôn hưởng được nhiều phước dồi dào.
10 Caste thou out a scornere, and strijf schal go out with hym; and causis and dispisyngis schulen ceesse.
Đuổi người kiêu cường đi, xung đột sẽ dứt. Cũng không còn những tiếng cãi cọ xấu xa.
11 He that loueth the clennesse of herte, schal haue the kyng a freend, for the grace of hise lippis.
Lòng trong sạch, môi thanh nhã, đức tính ấy, làm bạn của vua.
12 The iyen of the Lord kepen kunnyng; and the wordis of a wickid man ben disseyued.
Chúa Hằng Hữu bảo vệ người thông sáng, người dối gian bị Chúa tảo trừ.
13 A slow man schal seie, A lioun is withoutforth; Y schal be slayn in the myddis of the stretis.
Người lười nói: “Sư tử ngoài kia! Nếu ra ngoài, ta sẽ bị giết!”
14 The mouth of an alien womman is a deep diche; he to whom the Lord is wrooth, schal falle in to it.
Miệng dâm phụ là cái hố sâu; chôn vùi người Chúa Hằng Hữu nguyền rủa.
15 Foli is boundun togidere in the herte of a child; and a yerde of chastisyng schal dryue it awey.
Nghiêm trị, răn dạy trẻ thơ, giải thoát lòng chúng khỏi điều khờ dại.
16 He that falsli chalengith a pore man, to encreesse hise owne richessis, schal yyue to a richere man, and schal be nedi.
Làm giàu bằng cách bóc lột người nghèo hay bằng hối lộ, đều đưa đến túng thiếu cơ hàn.
17 My sone, bowe doun thin eere, and here thou the wordis of wise men; but sette thou the herte to my techyng.
Con lắng tai nghe lời khôn sáng; mở lòng con đón nhận tri thức ta.
18 That schal be fair to thee, whanne thou hast kept it in thin herte, and it schal flowe ayen in thi lippis.
Con sẽ vui thích khi giữ nó trong lòng, và tập trung nó trên đôi môi con.
19 That thi trist be in the Lord; wherfor and Y haue schewid it to thee to dai.
Ngày nay ta đã dạy cho con biết điều đó, để con đặt hết niềm tin vào Chúa Hằng Hữu.
20 Lo! Y haue discryued it in thre maneres, in thouytis and kunnyng,
Ta há chẳng viết cho con ba mươi lần, trình bày lời khuyên dạy và tri thức.
21 that Y schulde schewe to thee the sadnesse and spechis of trewthe; to answere of these thingis to hem, that senten thee.
Để con tiếp nhận lời chân thật, và đem lời đó về cho người sai phái con.
22 Do thou not violence to a pore man, for he is pore; nethir defoule thou a nedi man in the yate.
Đừng bóc lột người nghèo vì họ túng quẫn, cũng đừng áp bức người khốn khổ nơi tòa.
23 For the Lord schal deme his cause, and he schal turmente hem, that turmentiden his soule.
Vì Chúa Hằng Hữu sẽ đứng ra bênh vực. Ngài sẽ diệt trừ những ai ức hiếp họ.
24 Nyle thou be freend to a wrathful man, nether go thou with a wood man;
Thấy ai giận, con đừng phụ họa, khi người nổi nóng, con đừng tiếp tay,
25 lest perauenture thou lerne hise weies, and take sclaundir to thi soule.
để con khỏi học tính nóng nảy và làm hại cho linh hồn con.
26 Nyle thou be with hem that oblischen her hondis, and that proferen hem silf borewis for dettis; for if he hath not wherof he schal restore,
Chớ như người ra tay bảo đảm hoặc bảo lãnh nợ cho ai.
27 what of cause is, that thou take awei hilyng fro thi bed?
Vì nếu con không có gì để trả thì chủ nợ sẽ xiết cả đến cái giường của con.
28 Go thou not ouer the elde markis, whiche thi faders han set.
Chớ dời ranh giới cũ do tổ phụ thiết lập.
29 Thou hast seyn a man smert in his werk; he schal stonde bifore kyngis, and he schal not be bifor vnnoble men.
Con có thấy người nào cần mẫn trong việc mình không? Người ấy sẽ phục vụ trước các vua, chứ không phải trước người tầm thường đâu.
