Matthew 15
1 Thanne the scribis and the Farisees camen to hym fro Jerusalem, and seiden,
τοτε προσερχονται τω ιησου απο ιεροσολυμων φαρισαιοι και γραμματεις λεγοντες
2 Whi breken thi disciplis the tradiciouns of eldere men? for thei waisschen not her hondis, whanne thei eten breed.
δια τι οι μαθηται σου παραβαινουσιν την παραδοσιν των πρεσβυτερων ου γαρ νιπτονται τας χειρας {VAR2: [αυτων] } οταν αρτον εσθιωσιν
3 He answeride, and seide to hem, Whi breken ye the maundement of God for youre tradicioun?
ο δε αποκριθεις ειπεν αυτοις δια τι και υμεις παραβαινετε την εντολην του θεου δια την παραδοσιν υμων
4 For God seide, Honoure thi fadir and thi modir, and he that cursith fadir or modir, die bi deeth.
ο γαρ θεος ειπεν τιμα τον πατερα και την μητερα και ο κακολογων πατερα η μητερα θανατω τελευτατω
5 But ye seien, Who euer seith to fadir or modir, What euere yifte is of me, it schal profite to thee;
υμεις δε λεγετε ος αν ειπη τω πατρι η τη μητρι δωρον ο εαν εξ εμου ωφεληθης ου μη τιμησει τον πατερα αυτου
6 and he hath not worschipid his fadir or his modir; and ye han maad the maundement of God voide for youre tradicioun.
και ηκυρωσατε τον λογον του θεου δια την παραδοσιν υμων
7 Ypocritis, Isaie, the prophete, prophesiede wel of you,
υποκριται καλως επροφητευσεν περι υμων ησαιας λεγων
8 and seide, This puple honourith me with lippis, but her herte is fer fro me;
ο λαος ουτος τοις χειλεσιν με τιμα η δε καρδια αυτων πορρω απεχει απ εμου
9 and thei worschipen me `with outen cause, techynge the doctrines and maundementis of men.
ματην δε σεβονται με διδασκοντες διδασκαλιας ενταλματα ανθρωπων
10 And whanne the puple weren clepid to gidere to hym, he seide to hem, Here ye, and `vndurstonde ye.
και προσκαλεσαμενος τον οχλον ειπεν αυτοις ακουετε και συνιετε
11 That thing that entrith in to the mouth, defoulith not a man; but that thing that cometh out of the mouth, defoulith a man.
ου το εισερχομενον εις το στομα κοινοι τον ανθρωπον αλλα το εκπορευομενον εκ του στοματος τουτο κοινοι τον ανθρωπον
12 Thanne hise disciplis camen, and seiden to hym, Thou knowist, that, if this word be herd, the Farisees ben sclaundrid?
τοτε προσελθοντες οι μαθηται λεγουσιν αυτω οιδας οτι οι φαρισαιοι ακουσαντες τον λογον εσκανδαλισθησαν
13 And he answeride, and seide, Eueri plauntyng, that my fadir of heuene hath not plauntid, shal be drawun vp by the roote.
ο δε αποκριθεις ειπεν πασα φυτεια ην ουκ εφυτευσεν ο πατηρ μου ο ουρανιος εκριζωθησεται
14 Suffre ye hem; thei ben blynde, and leederis of blynde men. And if a blynd man lede a blynd man, bothe fallen doun in to the diche.
αφετε αυτους τυφλοι εισιν οδηγοι {VAR2: [τυφλων] } τυφλος δε τυφλον εαν οδηγη αμφοτεροι εις βοθυνον πεσουνται
15 Petre answeride, and seide to hym, Expowne to vs this parable.
αποκριθεις δε ο πετρος ειπεν αυτω φρασον ημιν την παραβολην {VAR2: [ταυτην] }
16 And he seide, Yit `ye ben also with oute vndurstondyng?
ο δε ειπεν ακμην και υμεις ασυνετοι εστε
17 Vndurstonden ye not, that al thing that entrith in to the mouth, goith in to the wombe, and is sent out in to the goyng awei?
ου νοειτε οτι παν το εισπορευομενον εις το στομα εις την κοιλιαν χωρει και εις αφεδρωνα εκβαλλεται
18 But tho thingis that comen forth fro the mouth, goon out of the herte, and tho thingis defoulen a man.
τα δε εκπορευομενα εκ του στοματος εκ της καρδιας εξερχεται κακεινα κοινοι τον ανθρωπον
19 For of the herte goon out yuele thouytis, mansleyngis, auowtries, fornycaciouns, theftis, fals witnessyngis, blasfemyes.
εκ γαρ της καρδιας εξερχονται διαλογισμοι πονηροι φονοι μοιχειαι πορνειαι κλοπαι ψευδομαρτυριαι βλασφημιαι
20 Thes thingis it ben that defoulen a man; but to ete with hondis not waischun, defoulith not a man.
ταυτα εστιν τα κοινουντα τον ανθρωπον το δε ανιπτοις χερσιν φαγειν ου κοινοι τον ανθρωπον
21 And Jhesus yede out fro thennus, and wente in to the coostis of Tire and Sidon.
και εξελθων εκειθεν ο ιησους ανεχωρησεν εις τα μερη τυρου και σιδωνος
22 And lo! a womman of Canane yede out of tho coostis, and criede, and seide to him, Lord, the sone of Dauid, haue merci on me; my douyter is yuel traueilid of a feend.
και ιδου γυνη χαναναια απο των οριων εκεινων εξελθουσα εκραζεν λεγουσα ελεησον με κυριε υιος δαυιδ η θυγατηρ μου κακως δαιμονιζεται
23 And he answeride not to hir a word. And hise disciplis camen, and preieden hym, and seiden, Leue thou hir, for she crieth aftir vs.
ο δε ουκ απεκριθη αυτη λογον και προσελθοντες οι μαθηται αυτου ηρωτουν αυτον λεγοντες απολυσον αυτην οτι κραζει οπισθεν ημων
24 He answeride, and seide, Y am not sent, but to the scheep of the hous of Israel that perischiden.
ο δε αποκριθεις ειπεν ουκ απεσταλην ει μη εις τα προβατα τα απολωλοτα οικου ισραηλ
25 And she cam, and worschipide hym, and seide, Lord, helpe me.
η δε ελθουσα προσεκυνει αυτω λεγουσα κυριε βοηθει μοι
26 Which answeride, and seide, It is not good to take the breed of children, and caste to houndis.
ο δε αποκριθεις ειπεν ουκ εστιν καλον λαβειν τον αρτον των τεκνων και βαλειν τοις κυναριοις
27 And she seide, Yhis, Lord; for whelpis eten of the crummes, that fallen doun fro the bord of her lordis.
η δε ειπεν ναι κυριε και {VAR1: [γαρ] } {VAR2: γαρ } τα κυναρια εσθιει απο των ψιχιων των πιπτοντων απο της τραπεζης των κυριων αυτων
28 Thanne Jhesus answeride, and seide to hir, A! womman, thi feith is greet; be it doon to thee, as thou wolt. And hir douytir was helid fro that hour.
τοτε αποκριθεις ο ιησους ειπεν αυτη ω γυναι μεγαλη σου η πιστις γενηθητω σοι ως θελεις και ιαθη η θυγατηρ αυτης απο της ωρας εκεινης
29 And whanne Jhesus hadde passed fro thennus, he cam bisidis the see of Galilee. And he yede vp in to an hil, and sat there.
και μεταβας εκειθεν ο ιησους ηλθεν παρα την θαλασσαν της γαλιλαιας και αναβας εις το ορος εκαθητο εκει
30 And myche puple cam to hym, and hadden with hem doumbe men and crokid, feble and blynde, and many other; and thei castiden doun hem at hise feet. And he helide hem,
και προσηλθον αυτω οχλοι πολλοι εχοντες μεθ εαυτων χωλους {VAR1: κυλλους τυφλους } {VAR2: τυφλους κυλλους } κωφους και ετερους πολλους και ερριψαν αυτους παρα τους ποδας αυτου και εθεραπευσεν αυτους
31 so that the puple wondriden seynge doumbe men spekynge, and crokid goynge, blynde men seynge; and thei magnyfieden God of Israel.
ωστε τον οχλον θαυμασαι βλεποντας κωφους λαλουντας {VAR2: κυλλους υγιεις } και χωλους περιπατουντας και τυφλους βλεποντας και εδοξασαν τον θεον ισραηλ
32 And Jhesus, whanne hise disciplis weren clepid to gidere, seide to hem, Y haue reuthe of the puple, for thei han abiden now thre daies with me, and han no thing to ete; and Y wole not leeue hem fastynge, lest thei failen in the weie.
ο δε ιησους προσκαλεσαμενος τους μαθητας αυτου ειπεν σπλαγχνιζομαι επι τον οχλον οτι {VAR1: [ηδη] } {VAR2: ηδη } ημεραι τρεις προσμενουσιν μοι και ουκ εχουσιν τι φαγωσιν και απολυσαι αυτους νηστεις ου θελω μηποτε εκλυθωσιν εν τη οδω
33 And the disciplis seien to him, Wherof thanne so many looues among vs in desert, to fulfille so greet a puple?
και λεγουσιν αυτω οι μαθηται ποθεν ημιν εν ερημια αρτοι τοσουτοι ωστε χορτασαι οχλον τοσουτον
34 And Jhesus seide to hem, Hou many looues han ye? And thei seiden, Seuene, and a fewe smale fisshis.
και λεγει αυτοις ο ιησους ποσους αρτους εχετε οι δε ειπαν επτα και ολιγα ιχθυδια
35 And he comaundide to the puple, to sitte to mete on the erthe.
και παραγγειλας τω οχλω αναπεσειν επι την γην
36 And he took seuene looues and fyue fischis, and dide thankyngis, and brak, and yaf to hise disciplis; and the disciplis yauen to the puple.
ελαβεν τους επτα αρτους και τους ιχθυας και ευχαριστησας εκλασεν και εδιδου τοις μαθηταις οι δε μαθηται τοις οχλοις
37 And alle eten, and weren fulfillid, and thei token that that was left of relifes, seuene lepis fulle.
και εφαγον παντες και εχορτασθησαν και το περισσευον των κλασματων ηραν επτα σπυριδας πληρεις
38 And thei that eten weren foure thousynde of men, with outen litle children and wymmen.
οι δε εσθιοντες ησαν τετρακισχιλιοι ανδρες χωρις γυναικων και παιδιων
39 And whanne he hadde left the puple, he wente vp in to a boot, and cam in to the coostis of Magedan.
και απολυσας τους οχλους ενεβη εις το πλοιον και ηλθεν εις τα ορια μαγαδαν
