Matthew 12
1 In that tyme Jhesus wente bi cornes in the sabot day; and hise disciplis hungriden, and bigunnen to plucke the eris of corn, and to ete.
εν εκεινω τω καιρω επορευθη ο ιησους τοις σαββασιν δια των σποριμων οι δε μαθηται αυτου επεινασαν και ηρξαντο τιλλειν σταχυας και εσθιειν
2 And Fariseis, seynge, seiden to hym, Lo! thi disciplis don that thing that is not leueful to hem to do in sabatis.
οι δε φαρισαιοι ιδοντες ειπαν αυτω ιδου οι μαθηται σου ποιουσιν ο ουκ εξεστιν ποιειν εν σαββατω
3 And he seide to hem, Whether ye han not red, what Dauid dide, whanne he hungride, and thei that weren with hym?
ο δε ειπεν αυτοις ουκ ανεγνωτε τι εποιησεν δαυιδ οτε επεινασεν και οι μετ αυτου
4 hou he entride in to the hous of God, and eet looues of proposicioun, whiche looues it was not leueful to hym to ete, nether to hem that weren with hym, but to prestis aloone?
πως εισηλθεν εις τον οικον του θεου και τους αρτους της προθεσεως εφαγον ο ουκ εξον ην αυτω φαγειν ουδε τοις μετ αυτου ει μη τοις ιερευσιν μονοις
5 Or whether ye han not red in the lawe, that in sabotis prestis in the temple defoulen the sabotis, and thei ben with oute blame?
η ουκ ανεγνωτε εν τω νομω οτι τοις σαββασιν οι ιερεις εν τω ιερω το σαββατον βεβηλουσιν και αναιτιοι εισιν
6 And Y seie to you, that here is a gretter than the temple.
λεγω δε υμιν οτι του ιερου μειζον εστιν ωδε
7 And if ye wisten, what it is, Y wole merci, and not sacrifice, ye schulden neuer haue condempned innocentis.
ει δε εγνωκειτε τι εστιν ελεος θελω και ου θυσιαν ουκ αν κατεδικασατε τους αναιτιους
8 For mannus Sone is lord, yhe, of the sabat.
κυριος γαρ εστιν του σαββατου ο υιος του ανθρωπου
9 And whanne he passide fro thennus, he cam in to the synagoge of hem.
και μεταβας εκειθεν ηλθεν εις την συναγωγην αυτων
10 And lo! a man that hadde a drye hoond. And thei axiden hym, and seiden, Whether it be leueful to hele in the sabot? that thei schulden acuse hym.
και ιδου ανθρωπος χειρα εχων ξηραν και επηρωτησαν αυτον λεγοντες ει εξεστιν τοις σαββασιν {VAR1: θεραπευειν } {VAR2: θεραπευσαι } ινα κατηγορησωσιν αυτου
11 And he seide to hem, What man of you schal be, that hath o scheep, and if it falle in to a diche in the sabotis, whether he shal not holde, and lifte it vp?
ο δε ειπεν αυτοις τις {VAR1: [εσται] } {VAR2: εσται } εξ υμων ανθρωπος ος εξει προβατον εν και εαν εμπεση τουτο τοις σαββασιν εις βοθυνον ουχι κρατησει αυτο και εγερει
12 How myche more is a man better than a scheep? Therfor it is leueful to do good in the sabatis.
ποσω ουν διαφερει ανθρωπος προβατου ωστε εξεστιν τοις σαββασιν καλως ποιειν
13 Thanne he seide to the man, Stretche forth thin hoond. And he strauyte forth; and it was restorid to heelthe as the tothir.
τοτε λεγει τω ανθρωπω εκτεινον σου την χειρα και εξετεινεν και απεκατεσταθη υγιης ως η αλλη
14 And the Farisees wenten out, and maden a counsel ayens hym, hou thei schulden distrie hym.
εξελθοντες δε οι φαρισαιοι συμβουλιον ελαβον κατ αυτου οπως αυτον απολεσωσιν
15 And Jhesus knewe it, and wente awei fro thennus; and many sueden hym, and he helide hem alle.
ο δε ιησους γνους ανεχωρησεν εκειθεν και ηκολουθησαν αυτω {VAR2: [οχλοι] } πολλοι και εθεραπευσεν αυτους παντας
16 And he comaundide to hem, that thei schulden not make hym knowun;
και επετιμησεν αυτοις ινα μη φανερον αυτον ποιησωσιν
17 that that thing were fulfillid, that was seid by Isaie, the prophete, seiynge, Lo!
ινα πληρωθη το ρηθεν δια ησαιου του προφητου λεγοντος
18 my child, whom Y haue chosun, my derling, in whom it hath wel plesid to my soule; Y shal put my spirit on him, and he shal telle dom to hethen men.
ιδου ο παις μου ον ηρετισα ο αγαπητος μου {VAR2: εις } ον ευδοκησεν η ψυχη μου θησω το πνευμα μου επ αυτον και κρισιν τοις εθνεσιν απαγγελει
19 He shal not stryue, ne crye, nethir ony man shal here his voice in stretis.
ουκ ερισει ουδε κραυγασει ουδε ακουσει τις εν ταις πλατειαις την φωνην αυτου
20 A brisid rehed he shal not breke, and he schal not quenche smokynge flax, til he caste out doom to victorie;
καλαμον συντετριμμενον ου κατεαξει και λινον τυφομενον ου σβεσει εως αν εκβαλη εις νικος την κρισιν
21 and hethene men schulen hope in his name.
και τω ονοματι αυτου εθνη ελπιουσιν
22 Thanne a man blynde and doumbe, that hadde a feend, was brouyt to hym; and he helide hym, so that he spak, and say.
τοτε {VAR1: προσηνεγκαν αυτω δαιμονιζομενον τυφλον και κωφον } {VAR2: προσηνεχθη αυτω δαιμονιζομενος τυφλος και κωφος } και εθεραπευσεν αυτον ωστε τον κωφον λαλειν και βλεπειν
23 And al the puple wondride, and seide, Whether this be the sone of Dauid?
και εξισταντο παντες οι οχλοι και ελεγον μητι ουτος εστιν ο υιος δαυιδ
24 But the Farisees herden, and seiden, He this casteth not out feendis, but in Belsabub, prince of feendis.
οι δε φαρισαιοι ακουσαντες ειπον ουτος ουκ εκβαλλει τα δαιμονια ει μη εν τω βεελζεβουλ αρχοντι των δαιμονιων
25 And Jhesus, witynge her thouytis, seide to hem, Eche kingdom departid ayens it silf, schal be desolatid, and eche cite, or hous, departid ayens it self, schal not stonde.
ειδως δε τας ενθυμησεις αυτων ειπεν αυτοις πασα βασιλεια μερισθεισα καθ εαυτης ερημουται και πασα πολις η οικια μερισθεισα καθ εαυτης ου σταθησεται
26 And if Satanas castith out Satanas, he is departid ayens him silf; therfor hou schal his kingdom stonde?
και ει ο σατανας τον σαταναν εκβαλλει εφ εαυτον εμερισθη πως ουν σταθησεται η βασιλεια αυτου
27 And if Y in Belsabub caste out deuelis, in `whom youre sones casten out? Therfor thei schulen be youre domes men.
και ει εγω εν βεελζεβουλ εκβαλλω τα δαιμονια οι υιοι υμων εν τινι εκβαλλουσιν δια τουτο αυτοι κριται εσονται υμων
28 But if Y in the Spirit of God caste out feendis, thanne the kyngdom of God is comen in to you.
ει δε εν πνευματι θεου εγω εκβαλλω τα δαιμονια αρα εφθασεν εφ υμας η βασιλεια του θεου
29 Ethir hou may ony man entre in to the hous of a stronge man, and take awey hise vesselis, but `he first bynde the stronge man, and thanne he schal spuyle his hous?
η πως δυναται τις εισελθειν εις την οικιαν του ισχυρου και τα σκευη αυτου αρπασαι εαν μη πρωτον δηση τον ισχυρον και τοτε την οικιαν αυτου διαρπασει
30 He that is not with me, is ayens me; and he that gaderith not togidere with me, scaterith abrood.
ο μη ων μετ εμου κατ εμου εστιν και ο μη συναγων μετ εμου σκορπιζει
31 Therfor I seie to you, al synne and blasfemye shal be foryouun to men, but `the spirit of blasfemye shal not be foryouun.
δια τουτο λεγω υμιν πασα αμαρτια και βλασφημια αφεθησεται τοις ανθρωποις η δε του πνευματος βλασφημια ουκ αφεθησεται
32 And who euere seith a word ayens mannus sone, it shal be foryouun to him; but who that seieth a word ayens the Hooli Goost, it shal not be foryouun to hym, nether in this world, ne in `the tothir. (aiōn g165)
και ος εαν ειπη λογον κατα του υιου του ανθρωπου αφεθησεται αυτω ος δ αν ειπη κατα του πνευματος του αγιου ουκ αφεθησεται αυτω ουτε εν τουτω τω αιωνι ουτε εν τω μελλοντι (aiōn g165)
33 Ethir make ye the tree good, and his fruyt good; ether make ye the tree yuel and his fruyt yuel; for a tree is knowun of the fruyt.
η ποιησατε το δενδρον καλον και τον καρπον αυτου καλον η ποιησατε το δενδρον σαπρον και τον καρπον αυτου σαπρον εκ γαρ του καρπου το δενδρον γινωσκεται
34 Ye generacioun of eddris, hou moun ye speke goode thingis, whanne ye ben yuele? For the mouth spekith of plente of the herte.
γεννηματα εχιδνων πως δυνασθε αγαθα λαλειν πονηροι οντες εκ γαρ του περισσευματος της καρδιας το στομα λαλει
35 A good man bryngith forth good thingis of good tresoure, and an yuel man bringith forth yuel thingis of yuel tresoure.
ο αγαθος ανθρωπος εκ του αγαθου θησαυρου εκβαλλει αγαθα και ο πονηρος ανθρωπος εκ του πονηρου θησαυρου εκβαλλει πονηρα
36 And Y seie to you, that of euery idel word, that men speken, thei schulen yelde resoun therof in the dai of doom;
λεγω δε υμιν οτι παν ρημα αργον ο λαλησουσιν οι ανθρωποι αποδωσουσιν περι αυτου λογον εν ημερα κρισεως
37 for of thi wordis thou schalt be iustified, and of thi wordis thou shalt be dampned.
εκ γαρ των λογων σου δικαιωθηση και εκ των λογων σου καταδικασθηση
38 Thanne summe of the scribis and Farisees answeriden to hym, and seiden, Mayster, we wolen se a tokne of thee.
τοτε απεκριθησαν αυτω τινες των γραμματεων και φαρισαιων λεγοντες διδασκαλε θελομεν απο σου σημειον ιδειν
39 Which answeride, and seide to hem, An yuel kynrede and a spouse brekere sekith a tokene, and a tokene shal not be youun to it, but the tokene of Jonas, the prophete.
ο δε αποκριθεις ειπεν αυτοις γενεα πονηρα και μοιχαλις σημειον επιζητει και σημειον ου δοθησεται αυτη ει μη το σημειον ιωνα του προφητου
40 For as Jonas was in the wombe of a whal thre daies and thre nyytis, so mannus sone shal be in the herte of the erthe thre daies and thre nyytis.
ωσπερ γαρ ην ιωνας εν τη κοιλια του κητους τρεις ημερας και τρεις νυκτας ουτως εσται ο υιος του ανθρωπου εν τη καρδια της γης τρεις ημερας και τρεις νυκτας
41 Men of Nynyue schulen rise in doom with this generacioun, and schulen condempne it; for thei diden penaunce in the prechyng of Jonas, and lo! here a gretter than Jonas.
ανδρες νινευιται αναστησονται εν τη κρισει μετα της γενεας ταυτης και κατακρινουσιν αυτην οτι μετενοησαν εις το κηρυγμα ιωνα και ιδου πλειον ιωνα ωδε
42 The queene of the south shal rise in doom with this generacioun, and schal condempne it; for she cam fro the eendis of the erthe to here the wisdom of Salomon, and lo! here a gretter than Salomon.
βασιλισσα νοτου εγερθησεται εν τη κρισει μετα της γενεας ταυτης και κατακρινει αυτην οτι ηλθεν εκ των περατων της γης ακουσαι την σοφιαν σολομωνος και ιδου πλειον σολομωνος ωδε
43 Whanne an vnclene spirit goith out fro a man, he goith bi drie places, `and sekith rest, and fyndith not.
οταν δε το ακαθαρτον πνευμα εξελθη απο του ανθρωπου διερχεται δι ανυδρων τοπων ζητουν αναπαυσιν και ουχ ευρισκει
44 Thanne he seith, Y shal turne ayen in to myn hous, fro whannys Y wente out. And he cometh, and fyndith it voide, and clensid with besyms, and maad faire.
τοτε λεγει εις τον οικον μου επιστρεψω οθεν εξηλθον και ελθον ευρισκει σχολαζοντα {VAR1: [και] } σεσαρωμενον και κεκοσμημενον
45 Thanne he goith, and takith with him seuene othere spiritis worse than hym silf; and thei entren, and dwellen there. And the laste thingis of that man ben maad worse than the formere. So it shal be to this worste generacioun.
τοτε πορευεται και παραλαμβανει μεθ εαυτου επτα ετερα πνευματα πονηροτερα εαυτου και εισελθοντα κατοικει εκει και γινεται τα εσχατα του ανθρωπου εκεινου χειρονα των πρωτων ουτως εσται και τη γενεα ταυτη τη πονηρα
46 Yit whil he spak to the puple, lo! his modir and his bretheren stoden withouteforth, sekynge to speke to hym.
ετι αυτου λαλουντος τοις οχλοις ιδου η μητηρ και οι αδελφοι αυτου ειστηκεισαν εξω ζητουντες αυτω λαλησαι
47 And a man seide to hym, Lo! thi modir and thi britheren stonden withouteforth, sekynge thee.
{VAR2: [ειπεν δε τις αυτω ιδου η μητηρ σου και οι αδελφοι σου εξω εστηκασιν ζητουντες σοι λαλησαι] }
48 He answeride to the man, that spak to hym, and seide, Who is my modir? and who ben my britheren?
ο δε αποκριθεις ειπεν τω λεγοντι αυτω τις εστιν η μητηρ μου και τινες εισιν οι αδελφοι μου
49 And he helde forth his hoond in to hise disciplis, and seide, Lo! my modir and my bretheren;
και εκτεινας την χειρα {VAR1: [αυτου] } {VAR2: αυτου } επι τους μαθητας αυτου ειπεν ιδου η μητηρ μου και οι αδελφοι μου
50 for who euer doith the wille of my fadir that is in heuenes, he is my brothir, and sistir, and modir.
οστις γαρ αν ποιηση το θελημα του πατρος μου του εν ουρανοις αυτος μου αδελφος και αδελφη και μητηρ εστιν
