Luke 1
1 Forsothe for manye men enforceden to ordeyne the tellyng of thingis, whiche ben fillid in vs,
Ponieważ wiele się ich podjęło sporządzić historyję o tych sprawach, o których my pewną wiadomość mamy;
2 as thei that seyn atte the bigynnyng, and weren ministris of the word,
Tak jako nam podali ci, którzy od początku sami widzieli, i sługami tego słowa byli;
3 bitaken, it is seen also to me, hauynge alle thingis diligentli bi ordre, to write to thee,
Zdało się też i mnie, którym tego wszystkiego z początku pilnie doszedł, tobie to porządnie wypisać, zacny Teofilu!
4 thou best Theofile, that thou knowe the treuthe of tho wordis, of whiche thou art lerned.
Abyś poznał pewność tych rzeczy, których cię nauczono.
5 In the daies of Eroude, kyng of Judee, ther was a prest, Sakarie bi name, of the sorte of Abia, and his wijf was of the douytris of Aaron, and hir name was Elizabeth.
Był za dni Heroda, króla Judzkiego, kapłan niektóry, imieniem Zacharyjasz, z przemiany Abijaszowej, a żona jego była z córek Aaronowych, której imię było Elżbieta.
6 And bothe weren iust bifor God, goynge in alle the maundementis and iustifiyngis of the Lord, withouten pleynt.
A byli oboje sprawiedliwymi przed obliczem Bożem, chodząc we wszystkich przykazaniach i usprawiedliwieniach Pańskich bez nagany.
7 And thei hadden no child, for Elizabeth was bareyn, and bothe weren of grete age in her daies.
I nie mieli potomstwa, przeto iż Elżbieta była niepłodna, a byli oboje podeszłymi w latach swoich.
8 And it bifel, that whanne Zacarie schulde do the office of preesthod, in the ordre of his cours tofor God,
Stało się tedy, gdy odprawiał urząd kapłański w porządku przemiany swojej przed Bogiem.
9 aftir the custome of the preesthod, he wente forth bi lot, and entride in to the temple, to encense.
Że według zwyczaju urzędu kapłańskiego przypadł nań los, aby kadził, wszedłszy do kościoła Pańskiego.
10 And al the multitude of the puple was with outforth, and preiede in the our of encensyng.
A wszystko mnóstwo ludu było na dworze, modląc się w godzinę kadzenia.
11 And an aungel of the Lord apperide to hym, and stood on the riythalf of the auter of encense.
Tedy mu się pokazał Anioł Pański, stojący po prawej stronie ołtarza, na którym kadzono.
12 And Zacarie seynge was afraied, and drede fel vpon hym.
I zatrwożył się Zacharyjasz ujrzawszy go, a bojaźń przypadła nań.
13 And the aungel seide to hym, Zacarie, drede thou not; for thi preyer is herd, and Elizabeth, thi wijf, schal bere to thee a sone, and his name schal be clepid Joon.
I rzekł do niego Anioł: Nie bój się, Zacharyjaszu! boć jest wysłuchana modlitwa twoja, a Elżbieta, żona twoja, urodzi ci syna, i nazwiesz imię jego Jan,
14 And ioye and gladyng schal be to thee; and many schulen `haue ioye in his natyuyte.
Z którego będziesz miał radość i wesele, i wiele ich radować się będą z narodzenia jego.
15 For he schal be greet bifor the Lord, and he schal not drynke wyn and sidir, and he schal be fulfillid with the Hooli Goost yit of his modir wombe.
Albowiem będzie wielkim przed obliczem Pańskiem; wina i napoju mocnego nie będzie pił, a Duchem Świętym będzie napełniony zaraz z żywota matki swojej.
16 And he schal conuerte many of the children of Israel to her Lord God;
A wielu z synów Izraelskich obróci ku Panu, Bogu ich.
17 and he schal go bifor hym in the spirit and the vertu of Helie; and he schal turne the hertis of the fadris in to the sones, and men out of bileue to the prudence of iust men, to make redi a perfit puple to the Lord.
Bo on pójdzie wprzód przed obliczem jego w duchu i w mocy Elijaszowej, aby obrócił serca ojców ku dzieciom, a odporne ku roztropności sprawiedliwych, aby sporządził Panu lud gotowy.
18 And Zacarie seide to the aungel, Wherof schal Y wite this? for Y am eld, and my wijf hath gon fer in to hir daies.
I rzekł Zacharyjasz do Anioła: Po czemże to poznam? bom ja jest stary, a żona moja podeszła w dniach swych.
19 And the aungel answeride, and seide to hym, For Y am Gabriel, that stonde niy bifor God; and Y am sent to thee to speke, and to euangelize to thee these thingis.
A odpowiadając Anioł, rzekł mu: Jam jest Gabryjel, który stoję przed obliczem Bożem, a posłanym jest, abym mówił do ciebie, a iżbym ci to wesołe poselstwo odniósł.
20 And lo! thou schalt be doumbe, and thou schalt not mow speke til in to the dai, in which these thingis schulen be don; for thou hast not bileued to my wordis, whiche schulen be fulfillid in her tyme.
A oto oniemiejesz, i nie będziesz mógł mówić aż do onego dnia, którego się to stanie, dlatego, żeś nie uwierzył słowom moim, które się wypełnią czasu swego.
21 And the puple was abidynge Zacarie, and thei wondriden, that he tariede in the temple.
A lud oczekiwał Zacharyjasza; i dziwowali się, że tak długo bawił w kościele.
22 And he yede out, and myyte not speke to hem, and thei knewen that he hadde seyn a visioun in the temple. And he bikenyde to hem, and he dwellide stille doumbe.
A wyszedłszy nie mógł do nich mówić; i poznali, że widzenie widział w kościele; bo im przez znaki ukazywał, i został niemym.
23 And it was don, whanne the daies of his office weren fulfillid, he wente in to his hous.
I stało się, gdy się wypełniły dni posługiwania jego, odszedł do domu swego.
24 And aftir these daies Elizabeth, his wijf, conseyuede, and hidde hir fyue monethis, and seide,
A po onych dniach poczęła Elżbieta, żona jego, i kryła się przez pięć miesięcy, mówiąc:
25 For so the Lord dide to me in the daies, in whiche he bihelde, to take awei my repreef among men.
Iż mi tak Pan uczynił we dni, w które na mię wejrzał, aby odjął hańbę moję między ludźmi.
26 But in the sixte moneth the aungel Gabriel was sent fro God in to a citee of Galilee, whos name was Nazareth,
A w miesiącu szóstym posłany jest Anioł Gabryjel od Boga do miasta Galilejskiego, które zwano Nazaret,
27 to a maidyn, weddid to a man, whos name was Joseph, of the hous of Dauid; and the name of the maidun was Marie.
Do Panny poślubionej mężowi, któremu imię było Józef, z domu Dawidowego, a imię Panny Maryja.
28 And the aungel entride to hir, and seide, Heil, ful of grace; the Lord be with thee; blessid be thou among wymmen.
A wszedłszy Anioł do niej, rzekł: Bądź pozdrowiona, łaską udarowana, Pan jest z tobą; błogosławionaś ty między niewiastami.
29 And whanne sche hadde herd, sche was troublid in his word, and thouyte what maner salutacioun this was.
Ale ona ujrzawszy go, zatrwożyła się na słowa jego, i myślała, jakie by to było pozdrowienie.
30 And the aungel seide to hir, Ne drede thou not, Marie, for thou hast foundun grace anentis God.
I rzekł jej Anioł: Nie bój się, Maryjo! albowiem znalazłaś łaskę u Boga.
31 Lo! thou schalt conceyue in wombe, and schalt bere a sone, and thou schalt clepe his name Jhesus.
A oto poczniesz w żywocie i porodzisz syna, i nazwiesz imię jego Jezus.
32 This schal be greet, and he schal be clepid the sone of the Hiyeste; and the Lord God schal yeue to hym the seete of Dauid, his fadir,
Ten będzie wielki, a Synem Najwyższego będzie nazwany, i da mu Pan Bóg stolicę Dawida, ojca jego;
33 and he schal regne in the hous of Jacob with outen ende, and of his rewme schal be noon ende. (aiōn g165)
I będzie królował nad domem Jakóbowym na wieki, a królestwu jego nie będzie końca. (aiōn g165)
34 And Marie seide to the aungel, On what maner schal this thing be doon, for Y knowe not man?
Zatem Maryja rzekła do Anioła: Jakoż to będzie, gdyż ja męża nie znam?
35 And the aungel answeride, and seide to hir, The Hooly Goost schal come fro aboue in to thee, and the vertu of the Hiyeste schal ouerschadewe thee; and therfor that hooli thing that schal be borun of thee, schal be clepid the sone of God.
A odpowiadając Anioł, rzekł jej: Duch Święty zstąpi na cię, a moc Najwyższego zacieni cię; przetoż i to, co się z ciebie święte narodzi, nazwane będzie Synem Bożym.
36 And lo! Elizabeth, thi cosyn, and sche also hath conceyued a sone in hir eelde, and this moneth is the sixte to hir that is clepid bareyn;
A oto Elżbieta, pokrewna twoja, i ona poczęła syna w starości swojej, a ten miesiąc jest szósty onej, którą nazywano niepłodną.
37 for euery word schal not be inpossible anentis God.
Bo nie będzie niemożne u Boga żadne słowo.
38 And Marie seide, Lo! the handmaydyn of the Lord; be it don to me aftir thi word. And the aungel departide fro hir.
I rzekła Maryja: Oto służebnica Pańska; niechże mi się stanie według słowa twego. I odszedł od niej Anioł.
39 And Marie roos vp in tho daies, and wente with haaste in to the mounteyns, in to a citee of Judee.
Tedy wstawszy Maryja w onych dniach, poszła w górną krainę z kwapieniem do miasta Judzkiego.
40 And sche entride in to the hous of Zacarie, and grette Elizabeth.
A wszedłszy w dom Zacharyjaszowy, pozdrowiła Elżbietę.
41 And it was don, as Elizabeth herde the salutacioun of Marie, the yong child in hir wombe gladide. And Elizabeth was fulfillid with the Hooli Goost,
I stało się, skoro usłyszała Elżbieta pozdrowienie Maryi, skoczyło niemowlątko w żywocie jej, i napełniona jest Elżbieta Duchem Świętym.
42 and criede with a greet vois, and seide, Blessid be thou among wymmen, and blessid be the fruyt of thi wombe.
I zawołała głosem wielkim, i rzekła: Błogosławionaś ty między niewiastami, i błogosławiony owoc żywota twego!
43 And whereof is this thing to me, that the modir of my Lord come to me?
A skądże mi to, iż przyszła matka Pana mego do mnie?
44 For lo! as the voice of thi salutacioun was maad in myn eeris, the yong child gladide in ioye in my wombe.
Albowiem jako doszedł głos pozdrowienia twego do uszów moich, podskoczyło od radości niemowlątko w żywocie moim.
45 And blessid be thou, that hast bileued, for thilke thingis that ben seid of the Lord to thee, schulen be parfitli don.
A błogosławiona, która uwierzyła: Gdyż się wykonają te rzeczy, które jej są opowiedziane od Pana.
46 And Marie seide, Mi soule magnyfieth the Lord,
Tedy rzekła Maryja: Wielbi dusza moja Pana;
47 and my spirit hath gladid in God, myn helthe.
I rozradował się duch mój w Bogu, zbawicielu moim,
48 For he hath biholdun the mekenesse of his handmaidun.
Iż wejrzał na uniżenie służebnicy swojej; albowiem oto odtąd błogosławioną mię zwać będą wszystkie narody.
49 For lo! of this alle generaciouns schulen seie that Y am blessid. For he that is myyti hath don to me grete thingis, and his name is hooli.
Bo mi uczynił wielkie rzeczy ten, który mocny jest, i święte imię jego;
50 And his mercy is fro kynrede in to kynredes, to men that dreden hym.
I którego miłosierdzie zostaje od narodu do narodu nad tymi, co się go boją.
51 He made myyt in his arme, he scaterede proude men with the thouyte of his herte.
Dokazał mocy ramieniem swojem, i rozproszył pyszne w myślach serca ich.
52 He sette doun myyti men fro sete, and enhaunside meke men.
Ściągnął mocarze z stolic ich, a wywyższył uniżone.
53 He hath fulfillid hungri men with goodis, and he hath left riche men voide.
Łaknące napełnił dobremi rzeczami, a bogacze rozpuścił próżne.
54 He, hauynge mynde of his mercy, took Israel, his child;
Przyjął Izraela, sługę swego, pamiętając na miłosierdzie swoje.
Jako mówił do ojców naszych, do Abrahama i nasienia jego na wieki. (aiōn g165)
56 And Marie dwellide with hir, as it were thre monethis, and turnede ayen in to hir hous.
I została z nią Maryja jakoby trzy miesiące; potem się wróciła do domu swego.
57 But the tyme of beryng child was fulfillid to Elizabeth, and sche bare a sone.
A Elżbiecie wypełnił się czas, aby porodziła, i porodziła syna.
58 And the neiyboris and cosyns of hir herden, that the Lord hadde magnyfied his mercy with hir; and thei thankiden hym.
A usłyszawszy sąsiedzi i pokrewni jej, iż Pan z nią uczynił wielkie miłosierdzie swoje, radowali się pospołu z nią.
59 And it was don in the eiyte dai, thei camen to circumcide the child; and thei clepiden hym Zacarie, bi the name of his fadir.
I stało się, że ósmego dnia przyszli, aby obrzezali dzieciątko; i nazwali je imieniem ojca jego, Zacharyjaszem.
60 And his moder answeride, and seide, Nay, but he schal be clepid Joon.
Ale odpowiadając matka jego rzekła: Nie tak; lecz nazwany będzie Janem.
61 And thei seiden to hir, For no man is in thi kynrede, that is clepid this name.
I rzekli do niej: Żadnego nie masz w rodzinie twojej, co by go zwano tem imieniem.
62 And thei bikeneden to his fadir, what he wolde that he were clepid.
I skinęli na ojca jego, jako by go chciał nazwać.
63 And he axynge a poyntil, wroot, seiynge, Joon is his name.
A on kazawszy sobie podać tabliczkę, napisał mówiąc: Jan jest imię jego. I dziwowali się wszyscy.
64 And alle men wondriden. And anoon his mouth was openyd, and his tunge, and he spak, and blesside God.
A zarazem otworzyły się usta jego, i język jego, i mówił, wielbiąc Boga.
65 And drede was maad on alle her neiyboris, and alle these wordis weren pupplischid on alle the mounteyns of Judee.
I przyszedł strach na wszystkie sąsiady ich, i po wszystkiej górnej krainie Judzkiej rozgłoszone są wszystkie te słowa.
66 And alle men that herden puttiden in her herte, and seiden, What maner child schal this be? For the hoond of the Lord was with hym.
Tedy wszyscy, którzy o tem słyszeli, składali to do serca swego, mówiąc: Cóż to wżdy za dziecię będzie? I była z nim ręka Pańska.
67 And Zacarie, his fadir, was fulfillid with the Hooli Goost, and prophesiede,
A Zacharyjasz, ojciec jego, napełniony będąc Duchem Świętym, prorokował mówiąc:
68 and seide, Blessid be the Lord God of Israel, for he hath visitid, and maad redempcioun of his puple.
Błogosławiony niech będzie Pan, Bóg Izraelski, iż nawiedził i sprawił odkupienie ludowi swojemu;
69 And he hath rerid to vs an horn of heelthe in the hous of Dauid, his child.
I wystawił nam róg zbawienia w domu Dawida, sługi swego,
Tak jako mówił przez usta świętych proroków swoich, którzy byli od wieku: (aiōn g165)
71 Helthe fro oure enemyes, and fro the hoond of alle men that hatiden vs.
Iż im miał dać wybawienie od nieprzyjaciół naszych i z ręki wszystkich, którzy nas nienawidzili;
72 To do merci with oure fadris, and to haue mynde of his hooli testament.
Aby uczynił miłosierdzie z ojcami naszymi, i wspomniał na przymierze swoje święte,
73 The greet ooth that he swoor to Abraham, oure fadir, to yyue hym silf to vs.
I na przysięgę, którą przysiągł Abrahamowi, ojcu naszemu, że nam to dać miał,
74 That we with out drede delyuered fro the hoond of oure enemyes,
Iżbyśmy mu bez bojaźni, z ręki nieprzyjaciół naszych będąc wybawieni, służyli;
75 serue to hym, in hoolynesse and riytwisnesse bifor hym in alle oure daies.
W świętobliwości i w sprawiedliwości przed obliczem jego, po wszystkie dni żywota naszego.
76 And thou, child, schalt be clepid the prophete of the Hiyest; for thou schalt go bifor the face of the Lord, to make redi hise weies.
A ty dzieciątko! Prorokiem Najwyższego nazwane będziesz; bo pójdziesz wprzód przed obliczem Pańskiem, abyś gotował drogi jego,
77 To yyue scyence of helthe to his puple, in to remyssioun of her synnes;
A iżbyś dał znajomość zbawienia ludowi jego przez odpuszczenie grzechów ich.
78 bi the inwardnesse of the merci of oure God, in the whiche he spryngynge vp fro an hiy hath visitid vs.
Przez wnętrzności miłosierdzia Boga naszego, w których nawiedził nas Wschód z wysokości.
79 To yyue liyt to hem that sitten in derknessis and in schadewe of deeth; to dresse oure feet in to the weie of pees.
Aby się ukazał siedzącym w ciemności i w cieniu śmierci ku wyprostowaniu nóg naszych na drogę pokoju.
80 And the child wexide, and was coumfortid in spirit, and was in desert placis `til to the dai of his schewing to Israel.
A ono dzieciątko rosło, i umacniało się w duchu, i było na pustyniach aż do onego dnia, którego się okazało przed Izraelem.
