Proverbs 1
1 The proverbs of Solomon, the son of David, king of Israel:
Przysłowia Salomona, syna Dawida, króla Izraela;
2 to know wisdom and instruction; to discern the words of understanding;
Do poznania mądrości i karności, do zrozumienia słów roztropnych;
3 to receive instruction in wise dealing, in righteousness, justice, and equity;
Do zdobycia pouczenia w mądrości, w sprawiedliwości, w sądzie i w prawości;
4 to give prudence to the simple, knowledge and discretion to the young man—
Do udzielenia prostym rozwagi, a młodemu – wiedzy i roztropności.
5 that the wise man may hear, and increase in learning; that the man of understanding may attain to sound counsel;
Mądry posłucha i przybędzie mu wiedzy, a rozumny nabędzie rad;
6 to understand a proverb and parables, the words and riddles of the wise.
Aby rozumieć przysłowia i [ich] wykładnię, słowa mądrych i ich zagadki.
7 The fear of the LORD is the beginning of knowledge, but the foolish despise wisdom and instruction.
Bojaźń PANA jest początkiem wiedzy, ale głupcy gardzą mądrością i karnością.
8 My son, listen to your father’s instruction, and don’t forsake your mother’s teaching;
Synu mój, słuchaj pouczenia swego ojca i nie odrzucaj nauki swojej matki;
9 for they will be a garland to grace your head, and chains around your neck.
Bo one będą wdzięczną ozdobą na twojej głowie i [kosztownym] łańcuchem na szyi.
10 My son, if sinners entice you, don’t consent.
Synu mój, jeśli grzesznicy cię namawiają, nie pozwalaj.
11 If they say, “Come with us. Let’s lie in wait for blood. Let’s lurk secretly for the innocent without cause.
Jeśli mówią: Chodź z nami, czyhajmy na krew, zaczajmy się na niewinnego bez powodu;
12 Let’s swallow them up alive like Sheol, and whole, like those who go down into the pit. (Sheol h7585)
Pożremy ich żywcem jak grób, całych, jak zstępujących do dołu; (Sheol h7585)
13 We’ll find all valuable wealth. We’ll fill our houses with plunder.
Znajdziemy wszelkie kosztowności, napełnimy swoje domy łupem;
14 You shall cast your lot among us. We’ll all have one purse”—
Dziel z nami swój los; miejmy wszyscy jedną sakiewkę.
15 my son, don’t walk on the path with them. Keep your foot from their path,
Synu mój, nie wyruszaj z nimi w drogę; powstrzymaj swoją nogę od ich ścieżki.
16 for their feet run to evil. They hurry to shed blood.
Ich nogi bowiem biegną do zła i spieszą się do przelania krwi.
17 For the net is spread in vain in the sight of any bird;
Na próżno zastawia się sieci na oczach wszelkiego ptactwa.
18 but these lay in wait for their own blood. They lurk secretly for their own lives.
Oni też czyhają na własną krew, czają się na własne życie.
19 So are the ways of everyone who is greedy for gain. It takes away the life of its owners.
Takie są ścieżki każdego, który jest chciwy zysku; swojemu właścicielowi [taki zysk] odbiera życie.
20 Wisdom calls aloud in the street. She utters her voice in the public squares.
Mądrość woła na dworze, podnosi swój głos na ulicach.
21 She calls at the head of noisy places. At the entrance of the city gates, she utters her words:
Woła w największym zgiełku, u wrót bram, w mieście wygłasza swoje słowa:
22 “How long, you simple ones, will you love simplicity? How long will mockers delight themselves in mockery, and fools hate knowledge?
Jak długo, prości, będziecie kochać głupotę, szydercy – lubować się w swoim szyderstwie, a głupi – nienawidzić wiedzy?
23 Turn at my reproof. Behold, I will pour out my spirit on you. I will make known my words to you.
Nawróćcie się na moje upomnienie; oto wyleję na was mojego ducha, oznajmię wam moje słowa.
24 Because I have called, and you have refused; I have stretched out my hand, and no one has paid attention;
Ponieważ wołałam, a odmawialiście; wyciągałam rękę, a nikt nie zważał;
25 but you have ignored all my counsel, and wanted none of my reproof;
Owszem, odrzuciliście całą moją radę i nie chcieliście [przyjąć] mojego upomnienia;
26 I also will laugh at your disaster. I will mock when calamity overtakes you,
Dlatego będę się śmiać z waszego nieszczęścia, będę szydzić z was, gdy przyjdzie to, czego się boicie.
27 when calamity overtakes you like a storm, when your disaster comes on like a whirlwind, when distress and anguish come on you.
Gdy nadejdzie jak spustoszenie to, czego się boicie, i [gdy] wasze nieszczęście nadciągnie jak wicher, gdy nadejdzie na was ucisk i cierpienie;
28 Then they will call on me, but I will not answer. They will seek me diligently, but they will not find me,
Wtedy będą mnie wzywać, a nie wysłucham; będą mnie szukać pilnie, lecz mnie nie znajdą.
29 because they hated knowledge, and didn’t choose the fear of the LORD.
Bo znienawidzili wiedzę i nie wybrali bojaźni PANA;
30 They wanted none of my counsel. They despised all my reproof.
Ani nie chcieli mojej rady, [ale] gardzili każdym moim upomnieniem.
31 Therefore they will eat of the fruit of their own way, and be filled with their own schemes.
Dlatego spożyją owoc swoich dróg i będą nasyceni swymi radami.
32 For the backsliding of the simple will kill them. The careless ease of fools will destroy them.
Bo odstępstwo prostych zabije ich i szczęście głupich zgubi ich.
33 But whoever listens to me will dwell securely, and will be at ease, without fear of harm.”
[Ale] kto mnie słucha, będzie mieszkać bezpiecznie i będzie wolny od strachu przed złem.
