1 Corinthians 15
1 Now I declare to you, brothers, the Good News which I preached to you, which also you received, in which you also stand,
Kæru vinir, nú vil ég minna ykkur á kjarna fagnaðarerindisins. Hann hefur ekki breyst – það er sami góði boðskapurinn sem ég flutti ykkur forðum. Þið tókuð við honum með fögnuði og gerið enn, því að trú ykkar er grundvölluð á þessum dásamlega boðskap.
2 by which also you are saved, if you hold firmly the word which I preached to you—unless you believed in vain.
Hann mun verða ykkur til hjálpræðis ef þið haldið fast í trúna, annars ekki til neins.
3 For I delivered to you first of all that which I also received: that Messiah died for our sins according to the Scriptures,
Ég sagði ykkur þegar frá byrjun, eins og mér hafði verið kennt, að Kristur dó vegna synda okkar – alveg eins og Biblían hafði sagt fyrir.
4 that he was buried, that he was raised on the third day according to the Scriptures,
Hann var grafinn og reis á þriðja degi frá dauðum, eins og spámennirnir höfðu talað um.
5 and that he appeared to Kefa, then to the twelve.
Eftir það birtist hann Pétri og því næst hinum postulunum.
6 Then he appeared to over five hundred brothers at once, most of whom remain until now, but some have also fallen asleep.
Síðan sáu hann meira en fimm hundruð trúbræður okkar í einu og eru flestir þeirra á lífi enn í dag.
7 Then he appeared to Jacob, then to all the emissaries,
Þá birtist hann líka Jakobi og loks postulunum öllum.
8 and last of all, as to the child born at the wrong time, he appeared to me also.
Síðast allra birtist hann svo mér, löngu síðar – eins og ég hefði fæðst of seint –
9 For I am the least of the emissaries, who is not worthy to be called an emissary, because I persecuted the assembly of God.
því að ég er sístur allra postulanna og reyndar ætti ég alls ekki að kallast postuli, því að ég ofsótti söfnuðinn – kirkju Guðs.
10 But by the grace of God I am what I am. His grace which was given to me was not futile, but I worked more than all of them; yet not I, but the grace of God which was with me.
En það sem ég er nú, er allt því að þakka að Guð veitti mér óverðskuldaða miskunn og náð. Það varð ekki heldur til einskis, því ég hef lagt harðar að mér en nokkur hinna postulanna. Slíkt er þó ekki mér að þakka heldur hefur Guð komið því til leiðar.
11 Whether then it is I or they, so we proclaim, and so you believed.
Það skiptir ekki máli hver hefur unnið mest, ég eða þeir, mikilvægast er að við fluttum ykkur gleðiboðskapinn og að þið trúðuð honum.
12 Now if Messiah is preached, that he has been raised from the dead, how do some amongst you say that there is no resurrection of the dead?
En bíðið nú við! Hvernig stendur á því að sum ykkar segja að hinir dauðu muni ekki lifna á ný, fyrst þið trúið boðskap okkar um að Kristur sé upprisinn frá dauðum?
13 But if there is no resurrection of the dead, neither has Messiah been raised.
Ef ekki er til upprisa dauðra, þá hlýtur Kristur að liggja dáinn í gröf sinni.
14 If Messiah has not been raised, then our proclaiming is in vain and your faith also is in vain.
Og sé hann ekki upprisinn, þá höfum við predikað til ónýtis og þá er trú ykkar og traust á Guði einskis virði, og allt vonlaust!
15 Yes, we are also found false witnesses of God, because we testified about God that he raised up Messiah, whom he didn’t raise up if it is true that the dead are not raised.
Þá erum við postularnir allir lygarar, því að við höfum staðhæft að Guð hafi reist Krist úr gröfinni – það er þá auðvitað ósatt ef dauðir geta ekki risið upp.
16 For if the dead aren’t raised, neither has Messiah been raised.
Ef þeir geta það ekki, þá er Kristur ekki heldur upprisinn.
17 If Messiah has not been raised, your faith is vain; you are still in your sins.
Þá er líka trú ykkar, að Guð geti hjálpað ykkur og frelsað, tóm vitleysa og þið þar með enn ofurseld bölvun syndarinnar.
18 Then they also who are fallen asleep in Messiah have perished.
Þá eru þeir allir glataðir, sem dáið hafa í trú á upprisu Krists,
19 If we have only hoped in Messiah in this life, we are of all men most pitiable.
og við sem nú trúum vonlaus og aumust allra manna.
20 But now Messiah has been raised from the dead. He became the first fruit of those who are asleep.
Nei og aftur nei! Kristur er svo sannarlega upprisinn! Hann er hinn fyrsti allra þeirra sem eiga eftir að rísa upp frá dauðum.
21 For since death came by man, the resurrection of the dead also came by man.
Dauðinn kom inn í þennan heim vegna syndar eins manns Adams, en fyrir tilverknað Krists er nú til upprisa dauðra.
22 For as in Adam all die, so also in Messiah all will be made alive.
A sama hátt og allir deyja vegna þess að þeir eru afkomendur Adams, svo munu og allir þeir sem tilheyra Kristi, rísa upp frá dauðum.
23 But each in his own order: Messiah the first fruits, then those who are Messiah’s at his coming.
Þó hver í réttri röð: Kristur fyrst, og síðan – er Kristur kemur aftur – munu allir sem honum tilheyra rísa upp til lífsins á ný.
24 Then the end comes, when he will deliver up the Kingdom to God the Father, when he will have abolished all rule and all authority and power.
Þegar hann hefur lagt að velli alla óvini sína, koma endalokin og hann afhendir Guði föður konungsvald sitt.
25 For he must reign until he has put all his enemies under his feet.
Kristur mun verða konungur uns hann hefur sigrað alla óvini sína,
26 The last enemy that will be abolished is death.
þar á meðal síðasta óvininn, dauðann.
27 For, “He put all things in subjection under his feet.” But when he says, “All things are put in subjection”, it is evident that he is excepted who subjected all things to him.
Guð gefur Kristi allt vald á himni og jörðu, en Kristur ríkir þó auðvitað ekki yfir Guði föður, sem gaf honum þetta vald og ráð.
28 When all things have been subjected to him, then the Son will also himself be subjected to him who subjected all things to him, that God may be all in all.
Þegar Kristur hefur loks unnið sigur á öllum óvinum sínum, mun hann, sonur Guðs, fela allt undir vald föðurins, svo að Guð, sem hefur gefið honum sigur yfir öllu, mun verða allsráðandi og æðstur.
29 Or else what will they do who are immersed for the dead? If the dead aren’t raised at all, why then are they immersed for the dead?
Til hvers eru menn að láta skíra sig fyrir þá dánu, ef dánir menn rísa alls ekki upp?
30 Why do we also stand in jeopardy every hour?
Og hvers vegna ættum við þá sífellt að leggja líf okkar í hættu?
31 I affirm, by the boasting in you which I have in Messiah Yeshua our Lord, I die daily.
Dag hvern er ég í bráðri lífshættu. Það er eins satt og ég er hreykinn af því að hafa leitt ykkur til trúar á Drottin, Jesú Krist.
32 If I fought with animals at Ephesus for human purposes, what does it profit me? If the dead are not raised, then “let’s eat and drink, for tomorrow we die.”
Og hvaða vit væri þá í því að berjast við óargadýr, eins og í Efesus, ef það væri aðeins til þess að hljóta ávinning í þessu lífi? Ef Drottinn vekur okkur ekki upp frá dauðum þá skulum við bara borða, drekka, vera glöð og njóta líðandi stundar, því að á morgun deyjum við og þá er allt búið!
33 Don’t be deceived! “Evil companionships corrupt good morals.”
Nei, látið ekki þá sem svona tala blekkja ykkur. Ef þið hlustið á þá, þá farið þið fljótlega að líkja eftir þeim.
34 Wake up righteously and don’t sin, for some have no knowledge of God. I say this to your shame.
Verið á verði og syndgið ekki. Ykkur til blygðunar segi ég: Sum ykkar eru hreint ekki kristin og hafa aldrei kynnst Guði í raun og veru.
35 But someone will say, “How are the dead raised?” and, “With what kind of body do they come?”
Nú kann einhver að spyrja: „Hvernig munu dauðir rísa upp? Hvers konar líkama munu þeir fá?“
36 You foolish one, that which you yourself sow is not made alive unless it dies.
Svona spurning er óþörf. Líttu á garðinn þinn. Þegar þú sáir fræi í mold, þá verður það ekki að jurt nema það deyi fyrst.
37 That which you sow, you don’t sow the body that will be, but a bare grain, maybe of wheat, or of some other kind.
Græni sprotinn, sem springur út úr fræinu, er harla ólíkur fræinu sem þú sáðir. Það sem þú sáðir í moldina var örsmátt korn – hvort sem það var hveiti eða eitthvað annað.
38 But God gives it a body even as it pleased him, and to each seed a body of its own.
Síðan gefur Guð því nýjan líkama, einmitt af þeirri gerð sem hann sjálfur vill. Af hverri frætegund vex sérstök jurt, ólík öðrum tegundum.
39 All flesh is not the same flesh, but there is one flesh of men, another flesh of animals, another of fish, and another of birds.
Rétt eins og til eru mismunandi tegundir jurta, þannig eru til mismunandi gerðir holds: Menn, dýr, fiskar, fuglar – allt er þetta sitt með hverju móti.
40 There are also celestial bodies and terrestrial bodies; but the glory of the celestial differs from that of the terrestrial.
Englarnir á himnum hafa líkama, sem eru gjörólíkir okkar. Fegurð þeirra og vegsemd er önnur en fegurð og vegsemd okkar.
41 There is one glory of the sun, another glory of the moon, and another glory of the stars; for one star differs from another star in glory.
Sólin er dýrleg í ljóma sínum, og tunglið og stjörnurnar eru það líka, en þó á annan hátt, og innbyrðis ber stjarna af stjörnu í birtu og ljóma.
42 So also is the resurrection of the dead. The body is sown perishable; it is raised imperishable.
Á sama hátt eru jarðneskir líkamar okkar, sem deyja og rotna, ólíkir þeim líkömum sem við fáum í upprisunni, því að þeir munu aldrei deyja.
43 It is sown in dishonour; it is raised in glory. It is sown in weakness; it is raised in power.
Þeir líkamar sem við höfum nú, valda okkur oft erfiðleikum, því að þeir sýkjast, hrörna og deyja, en í upprisunni munu þeir breytast á dýrlegan hátt. Nú eru þeir veikbyggðir og dauðlegir, en þá verða þeir þrungnir lífskrafti.
44 It is sown a natural body; it is raised a spiritual body. There is a natural body and there is also a spiritual body.
Í dauðanum eru þeir mannlegir líkamar, en í upprisunni himneskir líkamar.
45 So also it is written, “The first man Adam became a living soul.” The last Adam became a life-giving spirit.
Biblían segir að hinum fyrsta manni, Adam, hafi verið gefinn jarðneskur líkami en Kristur er meira en það, því að hann er lífgefandi andi.
46 However, that which is spiritual isn’t first, but that which is natural, then that which is spiritual.
Sem sagt: Fyrst höfum við jarðneskan líkama, en síðan gefur Guð okkur andlegan, himneskan líkama.
47 The first man is of the earth, made of dust. The second man is the Lord from heaven.
Adam var myndaður af efnum jarðar, en Kristur kemur af himnum.
48 As is the one made of dust, such are those who are also made of dust; and as is the heavenly, such are they also that are heavenly.
Sérhver maður hefur líkama af sömu gerð og Adam, úr jarðnesku efni, en allir sem Kristi tilheyra, munu hljóta sams konar líkama og hann – himneskan líkama.
49 As we have borne the image of those made of dust, let’s also bear the image of the heavenly.
Eins og við nú höfum sams konar líkama og Adam, munum við í upprisunni fá sams konar líkama og Kristur.
50 Now I say this, brothers, that flesh and blood can’t inherit God’s Kingdom; neither does the perishable inherit imperishable.
Því segi ég ykkur, kæru vinir, jarðneskur líkami úr holdi og blóði getur ekki komist inn í guðsríki, því að okkar dauðlegu líkamar geta ekki lifað að eilífu.
51 Behold, I tell you a mystery. We will not all sleep, but we will all be changed,
En nú segi ég ykkur furðulegan og dásamlegan leyndardóm: Við munum ekki öll deyja, en þó munum við öll fá nýjan líkama – við munum umbreytast! Allt mun þetta gerast á svipstundu, þegar síðasti lúðurinn hljómar.
52 in a moment, in the twinkling of an eye, at the last shofar. For the shofar will sound and the dead will be raised incorruptible, and we will be changed.
Þá munu allir kristnir menn, sem dánir eru, rísa upp, íklæddir nýjum líkömum, sem aldrei hrörna eða deyja. Þeir sem þá verða enn á lífi, munu allt í einu umbreytast og fá nýjan líkama eins og hinir.
53 For this perishable body must become imperishable, and this mortal must put on immortality.
Þessir jarðnesku dauðlegu líkamar okkar, sem við berum nú, verða að umbreytast í himneska líkama sem aldrei deyja.
54 But when this perishable body will have become imperishable, and this mortal will have put on immortality, then what is written will happen: “Death is swallowed up in victory.”
Þegar þetta gerist, munu rætast þessi orð Biblíunnar: „Dauðinn er uppsvelgdur í sigur.
Dauði, hvar er sigur þinn? Hvar er broddur þinn?“Syndin – broddurinn sem veldur dauða – verður þá orðin að engu og lögmálið, sem afhjúpar syndir okkar, mun ekki lengur dæma okkur. (Hadēs g86)
56 The sting of death is sin, and the power of sin is the law.
57 But thanks be to God, who gives us the victory through our Lord Yeshua the Messiah.
Þökkum Guði fyrir allt þetta. Það er Guð sem gefur okkur sigurinn fyrir Drottin, Jesú Krist.
58 Therefore, my beloved brothers, be steadfast, immovable, always abounding in the Lord’s work, because you know that your labour is not in vain in the Lord.
Kæru vinir – framtíðarsigurinn er tryggður! Verið því sterk, óbifanleg, sístarfandi fyrir Drottin, og vitið að ekkert, sem þið gerið fyrir hann, er til einskis.
