Proverbs 24
1 Don’t be envious of evil men, neither desire to be with them;
Nie zazdrość złym ludziom ani nie pragnij z nimi przebywać;
2 for their hearts plot violence and their lips talk about mischief.
Ich serce bowiem obmyśla przemoc, a ich wargi mówią o krzywdzie.
3 Through wisdom a house is built; by understanding it is established;
Dom buduje się mądrością, a umacnia się rozumem.
4 by knowledge the rooms are filled with all rare and beautiful treasure.
Dzięki wiedzy komory będą napełnione wszelkimi kosztownymi i przyjemnymi bogactwami.
5 A wise man has great power. A knowledgeable man increases strength,
Mądry człowiek jest silny, a mąż, który ma wiedzę, dodaje siły.
6 for by wise guidance you wage your war, and victory is in many advisors.
Bo dzięki mądrej radzie poprowadzisz wojnę, a mnóstwo doradców [da ci] wybawienie.
7 Wisdom is too high for a fool. He doesn’t open his mouth in the gate.
Mądrość jest dla głupca zbyt wzniosła; nie otwiera ust swoich w bramie.
8 One who plots to do evil will be called a schemer.
Kto knuje zło, będzie zwany złośliwym.
9 The schemes of folly are sin. The mocker is detested by men.
Obmyślanie głupoty [jest] grzechem, a szyderca budzi odrazę w ludziach.
10 If you falter in the time of trouble, your strength is small.
Jeśli w dniu ucisku ustaniesz, twoja siła jest słaba.
11 Rescue those who are being led away to death! Indeed, hold back those who are staggering to the slaughter!
[Jeśli] odmówisz ratunku prowadzonym na śmierć i tym, którzy idą na stracenie;
12 If you say, “Behold, we didn’t know this,” doesn’t he who weighs the hearts consider it? He who keeps your soul, doesn’t he know it? Shall he not render to every man according to his work?
Jeśli powiesz: Nie wiedzieliśmy o tym; czy ten, który waży serca, nie rozumie? A ten, który strzeże twojej duszy, nie pozna? I czy nie odda człowiekowi według jego uczynków?
13 My son, eat honey, for it is good, the droppings of the honeycomb, which are sweet to your taste;
Synu mój, jedz miód, bo jest dobry, i plaster miodu słodki dla twojego podniebienia.
14 so you shall know wisdom to be to your soul. If you have found it, then there will be a reward: Your hope will not be cut off.
Tak [będzie] poznanie mądrości dla twojej duszy; jeśli ją znajdziesz, będzie nagroda, a twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
15 Don’t lay in wait, wicked man, against the habitation of the righteous. Don’t destroy his resting place;
Nie czyhaj, niegodziwcze, przed mieszkaniem sprawiedliwego, nie burz miejsca jego odpoczynku;
16 for a righteous man falls seven times and rises up again, but the wicked are overthrown by calamity.
Bo sprawiedliwy upada siedem razy, jednak znowu powstaje; a niegodziwi popadną w nieszczęście.
17 Don’t rejoice when your enemy falls. Don’t let your heart be glad when he is overthrown,
Nie ciesz się, gdy twój nieprzyjaciel upadnie, i niech twoje serce się nie raduje, gdy się potknie;
18 lest Yahweh see it, and it displease him, and he turn away his wrath from him.
Aby PAN tego nie widział i nie uznał za zło, i nie odwrócił od niego swojego gniewu.
19 Don’t fret yourself because of evildoers, neither be envious of the wicked;
Nie gniewaj się z powodu złoczyńców ani nie zazdrość niegodziwym;
20 for there will be no reward to the evil man. The lamp of the wicked will be snuffed out.
Bo zły nie otrzyma nagrody, pochodnia niegodziwych zostanie zgaszona.
21 My son, fear Yahweh and the king. Don’t join those who are rebellious,
Synu mój, bój się PANA i króla, a nie przestawaj z chwiejnymi;
22 for their calamity will rise suddenly. Who knows what destruction may come from them both?
Bo ich nieszczęście nastąpi nagle, a któż zna upadek obydwóch?
23 These also are sayings of the wise: To show partiality in judgment is not good.
I to też [należy] do mądrych. Niedobrze jest mieć wzgląd na osobę w sądzie.
24 He who says to the wicked, “You are righteous,” peoples will curse him, and nations will abhor him—
Kto mówi niegodziwemu: Jesteś sprawiedliwy, tego będą ludzie przeklinać, a narody będą się nim brzydzić.
25 but it will go well with those who convict the guilty, and a rich blessing will come on them.
A ci, którzy [go] strofują, będą szczęśliwi i przyjdzie na nich obfite błogosławieństwo.
26 An honest answer is like a kiss on the lips.
Pocałują wargi tego, który daje słuszną odpowiedź.
27 Prepare your work outside, and get your fields ready. Afterwards, build your house.
Przygotuj swoją pracę na zewnątrz, a wykonuj ją na swoim polu, a potem buduj swój dom.
28 Don’t be a witness against your neighbor without cause. Don’t deceive with your lips.
Nie bądź bez powodu świadkiem przeciw swemu bliźniemu ani nie oszukuj swymi wargami.
29 Don’t say, “I will do to him as he has done to me; I will repay the man according to his work.”
Nie mów: Zrobię mu, jak on mi zrobił, oddam temu człowiekowi według jego uczynku.
30 I went by the field of the sluggard, by the vineyard of the man void of understanding.
Szedłem koło pola leniwego i koło winnicy nierozumnego;
31 Behold, it was all grown over with thorns. Its surface was covered with nettles, and its stone wall was broken down.
A oto wszystko zarosło cierniem, pokrzywy pokryły wszystko, a kamienny mur był zburzony.
32 Then I saw, and considered well. I saw, and received instruction:
Spojrzałem i rozważałem w sercu; obejrzałem i wyciągnąłem naukę.
33 a little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep,
Trochę snu, trochę drzemania, trochę założenia rąk, by odpocząć;
34 so your poverty will come as a robber and your want as an armed man.
A twoje ubóstwo przyjdzie jak podróżny, a niedostatek – jak mąż uzbrojony.
